چندی پیش بود که محمدمهدی برومندی؛ معاون امور باغبانی وزارت جهاد کشاورزی در گفت‌وگو با رسانه‌ها منابع پایه‌ آب و خاک را در کشور محدود و حفاظت از آن را با ایجاد کشت گلخانه‌ای از راهبردهای کشاورزی ایران دانست و بر توسعه گلخانه‌های تابع اقلیم با صرفه‌جویی 45 درصدی در مصرف آب تأکید کرد و گفت: به طور مثال پروژه توسعه گلخانه‌های تابع اقلیم در استان فارس نه‌تنها باعث صرفه‌جویی در مصرف آب شده بلکه افزایش تولید در واحد سطح را برای بهره‌برداران به‌دنبال داشته و تا ابتدای زمستان فرصت برداشت محصول برای تولیدکننده را فراهم کرده است.

از طرفی اخیراً نیز الهام فتاحی‌فر، مدیرکل دفتر امور گلخانه‌‌‌‌‌ها، گیاهان زینتی و قارچ وزارت جهادکشاورزی، از ابلاغ طرح افزایش تولید گوجه‌‌‌‌‌فرنگی در گلخانه تابع اقلیم (سایبان) با هدف افزایش تولید و جلوگیری از افزایش قیمت این محصول در ماه‌های آبان و آذر خبر داد.

جالب‌تر اینکه فتاحی‌‌‌‌‌فر هدف از اجرای این طرح را تأمین بخشی از نیاز مصرف داخلی گوجه‌فرنگی در ماه‌های آبان و آذر و جلوگیری از افزایش قیمت برای مصرف‌کننده به‌دلیل کاهش عرضه محصول در پاییز و پایان برداشت گوجه‌فرنگی زراعی (فضای باز) اعلام کرد.

حال با توجه به ظرفیت و مزیت‌های تعریف‌شده برای این نوع کشت برآن شدیم تا درخصوص چگونگی اجرای این پروژه و امکان بهره‌مندی از این فرصت در فضای کشت گلخانه‌ای استان همدان، با کارشناس ارشد باغبانی و مدیرکل پیشین دفتر امور گلخانه‌‌‌‌‌ها، گیاهان زینتی و قارچ وزارت جهاد کشاورزی گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

غلامحسین تقوی با بیان اینکه گلخانه‌های تابع اقلیم با رویکرد تولید ارزان‌تر و استفاده از ظرفیت اقلیم در فضای کشاورزی کشور پایه‌گذاری شد گفت: در این روش از طریق امکان جابه‌جایی تاریخ کشت با بهره‌گیری از توری‌های گلخانه‌ای (سایبان) و حتی در برخی موارد تنها با به‌کارگیری بذرهایی که امکان رشد عمودی آن‌ها فراهم است میزان عملکرد محصول در هکتار بالاتر می‌رود که این امر خود نشان از کارایی این روش دارد.

وی با تأکید بر اینکه در این روش نسبت به کشت سنتی میزان عملکرد محصول به‌مراتب بیشتر است، اذعان کرد: در حال حاضر در استان‌هایی همچون فارس (مرودشت و پاسارگارد)، بوشهر، هرمزگان و مناطقی از خوزستان، سیستان و بلوچستان و حتی کرمان این طرح به اجرا درآمده است.

وی ادامه داد: در این روش در مناطقی که گرم‌تر هستند با استفاده از امکان تغییر تاریخ کشت با هدف اینکه محصول ما زمان گل‌دهی و میوه‌دهی در معرض گرما قرار نگیرد، از سایبان استفاده می‌شود.

این کارشناس کشاورزی با اشاره به اینکه در این سایبان‌ها از پایه استفاده کرده و امکان کشت بذرهایی که دارای رشد عمودی هستند نیز فراهم می‌شود، خاطرنشان کرد: با این وجود در مناطق سردسیر همچون همدان نیز استفاده از این فرصت از طریق تغییر در تاریخ کشت فراهم است. به‌طوری که وقتی در این استان‌ها هوا رو به گرم‌تر شدن رفته اما در فضای باز امکان کشت محصول فراهم نیست، از این روش می‌توان بهره برد.

*اجرای گلخانه تابع اقلیم نیازمند کار کارشناسی

تقوی با تأکید بر اینکه یقیناً اجرای این طرح در هر منطقه نیازمند کار کارشناسی است، ابراز کرد: از طریق سایبان و پوشش خاص، امکان کشت زودهنگام در شهرهای سردسیر با فاصله 15 تا 20 روز فراهم می‌شود.

وی با تأکید بر اینکه کارشناسان باید با کار تحقیقاتی تاریخ کشت را مشخص کنند، گفت: اهمیت این مسئله بدان جهت است که این نوع کشت دارای دو نوع پوشش توری و سایبان است.

این کارشناس کشاورزی با بیان اینکه امروز استفاده از این روش کشت نسبت به سال‌های ابتدایی مطرح شدن آن بسیار گسترش یافته و حتی می‌توان گفت به لحاظ سطح زیر کشت به دو برابر رسیده، اذعان کرد: خوشبختانه در راستای تشویق برای استفاده از این بستر چون این نوع فعالیت در زیرمجموعه گلخانه و محیط‌های کنترل قرار می‌گیرد، موضوع پرداخت تسهیلات بانکی به این قسم از گلخانه‌داران نیز فراهم است.

تقوی با ابراز اینکه از کشت تابع اقلیم می‌توان برای کشت محصولاتی همچون خیار گلخانه‌ای، بادمجان، گوجه فرنگی، فلفل و یا هر محصول گلخانه‌ای دیگر استفاده کرد، افزود: بنابراین در همه نقاط کشور با تغییر تاریخ کشت امکان بهره‌مندی از این فضا فراهم است.

*تولید خارج از عرف/ استفاده از بذرهای با رشد عمودی

وی، ادامه داد: از سوی دیگر استفاده از این فرصت از دو جنبه سودآور است؛ نخست اینکه می‌توانیم با استفاده از این روش خارج از عرف آن منطقه محصول تولید کرده و در عین حال قابلیت استفاده از بذرهایی که به‌صورت عمودی رشد کرده و در ارتفاع به ما محصول می‌دهند را در فضای گلخانه‌ای فراهم کرده‌ایم.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد طبق گفته کارشناسان، این گلخانه‌ها متناسب با تحلیل میانگین بلندمدت مؤلفه‌های هواشناسی از قبیل میانگین دمای ماهانه، حداکثر و حداقل دما، رطوبت نسبی و تابش خورشیدی ماهانه منطقه‌ای، طراحی و اجرا می‌شود که هدف استفاده از این نوع گلخانه در کشت محصولات سبزی و صیفی، شامل جلوگیری از آفتاب‌سوختگی بوته و میوه‌ها، صرفه‌جویی در مصرف آب با کاهش تعرق و تبخیر، طولانی‌تر کردن دوره برداشت که منجر به برداشت زمان مناسب محصول جهت صادرات، ارتقای کیفیت و کمیت محصول، امکان کشت بذور گوجه گلخانه‌ای مناسب برای صادرات و بازار داخلی، عدم نیاز به مصرف سوخت جهت گرمایش و یا انرژی جهت سرمایش و نهایتاً محافظت از محصول در مقابل خسارت پرندگان و حشرات است.

از طرفی این گلخانه‌ها با حداقل سرمایه‌گذاری و هزینه، بیشترین بهره‌وری و حجم تولید را در پی دارند. بنابراین امید است با توجه به چالش‌های پیش رو در استان‌ ما از قبیل خشک‌سالی، تغییرات اقلیمی، کاهش کمی و کیفی منابع آبی، بروز عوامل خسارت‌زا و اجرایی شدن سیاست‌های وزارت جهاد کشاورزی در انتقال بخشی از کشت سبزی و صیفی از فضای باز به داخل محیط‌های گلخانه‌ای و کنترل‌شده، این روند توسعه بیشتری داشته باشد.

گلخانه‌های تابع اقلیم، بستری کم‌خرج برای تولید محصول خارج از فصل