خرده‌مالکی تاکستان‌های ملایر سد پیش روی فناوری

کشمش شهر جهانی انگور روی خاک پهن شده و با گونی حمل می‌شود

سپهرغرب، گروه - طاهره ترابی مهوش :

در گفت‌وگو با دو تن از مدیران تعاونی فعال در عرصه باغداری ملایر مشخص شد؛ امروز اصلی‌ترین مشکل باغ‌های ملایر کشت و برداشت سنتی محصول است که خرده‌مالکی بر این امر دامن زده و مانع ورود فناوری به تاکستان‌های ملایر می‌شود.

ملایر به‌عنوان چهارمین قطب تولیدکننده انگور کشور که عنوان «شهر جهانی انگور» را نیز به نام خود کرده با مشکلات فراوانی در مسیر تولید این محصول زراعی مواجه است این در حالی است که سالانه بیش از 250 هزار تن انگور در 11 هزار هکتار از باغ‌های زیر کشت این محصول در این شهرستان برداشت می‌شود و عمده انگور کشت‌شده رقم کشمش سفید، قرمز و سایر ارقام همچون صاحبی، یاقوتی، فخری، عسگری، شاهانی، ریش‌بابا، منقا و انگور سیاه است که البته تعدادی از آن‌ها صرفاً خاص تازه‌خوری است.

در این بین آنچه مسلم است اینکه کشمش ملایر از انواع مرغوب در ایران است و سالانه بخشی از صادرات استان همدان را به خود اختصاص داده و بیش از 60 درصد از تولید این محصول در استان را شامل می‌شود.

جایگاه شاخص ملایر در تولید انگور و کشمش تا آنجاست که پژوهشکده انگور و کشمش دانشگاه ملایر به‌عنوان یکی از مراکز پژوهشی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به‌منظور پاسخگویی به بخشی از نیازهای پژوهشی کشور در حوزه علوم انگور و فرآورده‌های جانبی از سال 1391 در این شهرستان آغاز به‌کار کرده است.

جالب‌تر اینکه بر پایه همین ویژگی‌ها نظام تولید انگور در ملایر به‌عنوان پنجاه و سومین میراث مهم کشاورزی جهان در سال 1397 به ثبت رسید و سبب شد شهرستان ملایر چهار سال گذشته عنوان جهانی را در عرصه تولید این محصول ازآن خود کند.

با وجود این دستاورد بزرگ هنوز مشکلات زیادی در حوزه باغات و باغداری در تاکستان‌های ملایر وجود دارد. به طوریکه این دردها سال‌هاست که به دردی کهنه بر این محصول بدل شده از کشت سنتی گرفته تا الآن و بیماری‌ها و در عین فراهم نبودن زیرساخت در حوزه جمع‌آوری و انبارداری و صادرات.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در این باره با دو تن از مدیران تعاونی تولیدات روستایی فعال در عرصه کشت انگور گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

مدیرعامل دشت سبز اورزمان با اشاره به آخرین وضعیت باغداران و حمایت‌های انجام‌شده و در عین حال مشکلاتی که بهره‌برداران با آن دست و پنجه نرم می‌کنند گفت: حمایت خاصی وجود ندارد و تنها در حد ارائه کود شیمیایی یارانه‌ای است، البته اگر کودی وجود داشته باشد.

محمدرضا سیاوشی در پاسخ به این سؤال که تجهیزاتی مثل زیرانداز، سبد و موارد این‌چنینی که طی سال‌های گذشته از سوی نمایندگان دنبال شد در حال حاضر در اختیار باغداران قرار گرفته؟ گفت: متأسفانه طی سال‌های اخیر در منطقه‌ای که ما هستیم در عرصه تجهیزات چیزی به باغدار داده نشده است.

وی با تأکید بر اینکه این تعاونی در حال حاضر 200 عضو داشته و سالانه بالغ بر هزار تن محصول انگور از تاکستان‌ها برداشت می‌شود، اذعان کرد: اصلی‌ترین مشکل تاکستان‌ها و باغداری منطقه سنتی بودن فرایند باغداری و باغ است.

مدیرعامل شرکت تعاونی دشت سبز اورزمان ادامه داد: علاوه بر این با سنتی بودن فرایند تولید، محصول عمده باغ‌ها با مشکلاتی همچون تغذیه و بیماری‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند چراکه باغ‌ها و باغدار منطقه به لحاظ دانش به‌روز نیستند.

سیاوشی در پاسخ به اینکه اجرای طرح فراز به کجا رسید؟ اذعان کرد: در باغ‌هایی که تحت فعالیت ما هستند این رویکرد به‌صورت چشم‌گیری پیشرفتی نداشته و از سوی باغداران استقبالی زیادی نشده است.

وی در واکنش به این مسئله که چرا اجرای این طرح ازسوی تاکستان‌داران ملایر مورد استقبال قرار گرفته، مگر تسهیلات در اختیار باغدار قرار نمی‌گیرد؟ گفت: تا آنجا که بنده اطلاع دارم تسهیلات تاحدودی از سوی جهاد کشاورزی ارائه شد اما در این بین پرداختن آن در گرو همکاری بانک‌ها است حال آنکه هر یک از آن‌ها برای دریافت این تسهیلات فرایندی خاص و شرایط متفاوتی را در نظر گرفته که از توان باغداران خارج است.

در ادامه مدیرعامل شرکت تعاونی تولید روستایی باغداران ملایر نیز ضمن تأیید صحبت‌های عنوان‌شده ابزار کرد: این تعاونی روستایی از سال 81 تأسیس شده و در حال حاضر حدود چهار هزار و 500 نفر عضو دارد.

احمد غیاثوند افزود: همه این اعضا خود بهره‌برداران حوزه باغ‌های بخش مرکزی شهرستان ملایر هستند.

وی میانگین برداشت محصول از باغ‌ها را حدود 23 تا 24 تن در هکتار اعلام کرد و گفت: البته باغدار نمونه هم در بین بهره‌برداران داریم که از هر هکتار تا 110 تن محصول برداشت کرده است.

مدیرعامل شرکت تعاونی تولید روستایی باغداران ملایر با تأکید بر اینکه عمده محصول برداشت‌شده به کشمش تبدیل می‌شود اذعان کرد: جالب‌تر اینکه بالغ بر 70 درصد کشمش شهرستان به کشمش تیزابی و مابقی به مشتقاتی همچون آبغوره، سرکه و شیره تبدیل می‌شود.

غیاثوند در پاسخ به این سؤال که در حال حاضر وضعیت باغداران ملایر را چطور ارزیابی می‌کنید؟ گفت: خوشبختانه سال جاری به لحاظ شرایط آب و هوایی در تولید محصول شرایط مناسبی داریم؛ البته همچنان مبحث وجود آفات مطرح است اما رویکرد مبارزه‌ای خوبی در دستور کار باغداران قرار گرفته است.

وی با تأکید بر اینکه یکی از اصلی‌ترین مشکلات باغداران ملایر به تأمین نهاده‌هایی همچون کودک و سم بازمی‌گردد اذعان کرد: مسئله این است که این نهاده‌ها به‌صورت یارانه‌دار ازسوی جهاد کشاورزی توزیع شده اما به اندازه‌ای نیست که بتواند باغدار را از بازار آزاد بی‌نیاز کند.

مدیرعامل شرکت تعاونی تولید روستایی باغداران ملایر ادامه داد: بخش دیگری از مشکلات هم به نصب کنتور هوشمند بر سر چاه‌ها بازمی‌گردد که طی چند سال اخیر با توجه به مدیریت آب در پی کم‌آبی برای باغدران مسئله‌ساز شده است.

غیاثوند با تأکید بر اینکه ما مخالف هوشمندسازی نیستیم اما مسئله این است که عمده باغ‌های ملایر خرده‌مالکی است و در بیشتر موارد از چاه‌های آب بر حسب سهم تعیین‌شده به‌صورت مشاعی استفاده می‌کنند ابراز کرد: مسئله این است که در ساعاتی از روز برق به یک‌باره قطع می‌شود و باغداری که نوبت آب اوست و تنها یک ساعت سهمیه دارد ناچار به خرید آب شده و یا اینکه به طور کلی نمی‌تواند باغش را آبیاری کند؛ بنابراین این باغدار است که متضرر می‌شود.

وی با تأکید بر اینکه قطع برق برای بهره‌برداران و باغداران ملایری به معضل تبدیل شده اذعان کرد: با توجه به خسارات وارده انتظار می‌رود اداره برق به گونه‌ای مسئله را مدیریت کند تا باغداران کمتر متحمل ضرر و زیان شوند.

مدیرعامل شرکت تعاونی تولید روستایی باغداران ملایر با اشاره به اینکه یکی دیگر از مشکلاتی که سالیان سال است باغداران ملایری با آن دست و پنجه نرم می‌کنند کشت و برداشت سنتی این محصول است گفت: متأسفانه باوجود وعده‌ها هنوز بیشتر باغداران در پی فراهم نبودن تجهیزات، محصول خود را روی زمین پهن کرده و با گونی به واحدهای کشمش‌پاک‌کنی حمل می‌کنند.

غیاثوند با بیان اینکه یقیناً اگر بین محصولی که روی زیرانداز پهن شده با آنکه روی خاک پهن شده، ازسوی واحد‌های کشمش پاک‌کنی تفاوت قیمت وجود داشته باشد بهره‌برداران برای خرید تجهیزات اقدام خواهند کرد ابراز کرد: مثلاً سال‌ها قبل باغدار محصول خود را پس از برداشت و تا جایی که که قرار بود عملیات تیزاب‌زنی انجام شود با ظرف‌های بزرگ چوبی حمل می‌کرد حال آنکه خوشبختانه جهاد کشاورزی در آن سال‌ها سبدهایی با قیمت یارانه‌ای و نیمه‌یارانه‌ای در اختیار برخی از باغداران گذاشت و چون در جمع‌آوری و حمل محصول تأثیرگذار بود مورد استقبال قرار گرفت.

وی با اشاره به اینکه متأسفانه یکی دیگر از مشکلات، این است که کشمش شهرستان در گونی جمع‌آوری‌شده و در واحد‌های کشمش‌پاک‌کنی روی هم قرار می‌گیرد که همین امر در کاهش کیفیت محصول و صادرات آن مؤثر است اذعان کرد: تعاونی باغداران طرحی دارد که در آن خرید سبد‌های بزرگ برای نگهداری مورد توجه است؛ برای اجرایی کردن آن نیازمند همکاری بانک‌ها برای تأمین اعتبار لازم هستیم.

وی در خصوص میزان اجرای طرح فراز نیز ابراز کرد: سال‌ها روی این موضوع مانور داده شد اما چون بیشتر باغ‌ها خرد هستند و چاه مشاعی دارند، پیگیری فرایند اداری اجرای این طرح باغداران را دچار مشکل می‌کند زیرا در مواردی از یک چاه 100 باغدار برداشت می‌کنند؛ بنابراین دریافت استعلامات در راستای دریافت تسهیلات توسط این 100 نفر برای اجرای این طرح خود مسئله و سدی بزرگ پیش روی اجرای طرح فراز است.

مدیر تعاونی تولید روستایی باغدران ملایر، افزود: البته در حال حاضر در پیگیری‌هایی که برای دریافت این تسهیلات توسط اعضای تعاونی شده گویا اعتبار لازم و منبعی برای پرداخت آن تعریف نشده به طوری که در جواب باغداران عنوان می‌شود که فعلاً امکان پرداخت تسهیلات فراهم نیست.

مع‌الوصف آنچه مسلم است اینکه رعایت مواردی ازجمله احداث باغ‌های اصولی و داربستی، مدیریت بهینه تغذیه باغ‌ها با انجام آزمون خاک و برگ، مدیریت مصرف آب، استفاده از ارقام سازگار با منطقه، هرس به‌موقع سرشاخه‌های آلوده به آفت زنجره، مبارزه به‌موقع با آفت کرم خوشه‌خوار نقش بسیار مهمی در بهبود عملکرد باغات انگور خواهد داشت. که گویا خرده‌مالکی همه این امکان را در باغ‌ها ملایر به حداقل رسانده این درحالی است که تنها با اجرای طرح فراز یا داربستی کردن باغ‌های انگور به‌عنوان یکی از طرح‌های اقتصاد مقاومتی و جهش تولید در شهرستان می‌توان شاهد افزایش کیفیت محصول، مصرف بهینه آب، کنترل آفات و بیماری‌ها و افزایش درآمد بهره‌برداران شد؛ بنابراین باید هرچه سریع‌تر برای این خرده‌مالکی باغ‌ها چاره‌جویی کرد زیرا این امر استفاده از فناوری روز را در بخش‌های مهم باغداری غیرممکن می‌کند.