سبز کردن صنعت فولاد راهی برای رفع ممنوعیت استقرار در همدان

سپهرغرب، گروه - طاهره ترابی مهوش:

آبان‌ماه سال 1401 بود که بهادر احرامیان؛ عضو هیئت‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، گفت: هیچ تضادی بین صنعت فولاد، محیط زیست و حفظ منابع آبی وجود ندارد. در بسیاری از کشورهای جهان ازجمله ژاپن با استفاده از فناوری‌های جدید و مدرن و با حفظ محیط زیست صنعت فولاد به تولید پایدار رسیده‌اند. هم‌اکنون سهم صنعت کشور از مصرف آب به 6 درصد رسیده و سهم صنعت فولاد نیز از آن دو درصد است در حالی که بیش از این مقدار در حوزه کشاورزی کشور مصرف آب داریم. تولید فولاد در کشور نسبت به 10 سال گذشته چندبرابر شده و شاید عده‌‌ای آن را متضاد با محیط زیست بدانند در حالی که هیچ تضادی بین صنعت فولاد و محیط زیست وجود ندارد. ژاپن در سال‌های اخیر تولید فولاد خود را به 120 میلیون تن افزایش داده و با افزایش چهار برابری تولید فولاد در این کشور، با استفاده از فناوری‌‌های جدید و با حفظ محیط زیست به تولید پایدار در این بخش دست پیدا کرده است.

از طرفی همگان کمابیش اطلاع دارند، موضوع «توسعه پایدار» مبتنی بر بینش و طراحی نظامی از توسعه است، که نه‌تنها همراهی با تخریب محیط‌زیست به‌عنوان سرمایه نسل‌‌‌ها و میراث مشترک مادی انسان‌ها نداشته باشد، بلکه واجد حداکثر سازگاری با محیط‌زیست بوده و آلایندگی‌های گوناگون محیطی در نتیجه فعالیت‌های تولیدی و توسعه‌ای در آن به پایین‌ترین سطح ممکن برسد.

حال آنکه اخیراً سید مریم محمدی؛ مدیرکل محیط زیست استان همدان در نشست خبری خود از ممنوعیت استقرار واحدهای فروآلیاژی جدید در همدان خبر داد و گفت: استان به لحاظ محیط زیستی تاب و توان و ظرفیت لازم را برای واحدهای این‌چنینی ندارد. از طرفی میزان و پراکنش آلایندگی در این گونه صنایع بالا است و اقدامات محیط زیستی برای مدیریت این حجم از آلایندگی هزینه چند میلیارد تومانی را طلب می‌کند.

حال این سؤال مطرح می‌شود که آیا می‌توان با یک نگاه صفر و صدی جلوی ایجاد پروژه‌های پیشران اقتصادی را به‌منظور حفاظت از محیط زیست گرفت؟ آیا راهکار منطقی وجود ندارد که بر اساس آن بتوان این صنایع را همسو با محیط‌زیست در استان ایجاد کرد زیرا یقیناً صنایع فولادی از بعد آورده‌های اقتصادی با دیگر واحدهای تولید قابل مقایسه نیستند.

 بنابراین با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در این باره با دانش‌آموخته دکتری محیط زیست گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

دکتر مجید شفیع‌پورمطلق با بیان اینکه در اصول پایه‌ای توسعه یکی از ضروریات به‌لحاظ معیارهای توسعه پایدار، توجه جدی به توان اکولوژیکی موقعیتی است که طرح‌های توسعه‌ای قرار است در آنجا استقرار پیدا کند گفت: وقتی در طرح‌‌های توسعه‌ای به توان اکولوژیکی می‌پردازیم بیشتر بستر حیات طبیعت و عناصر آن به‌خصوص مسئله آب مورد توجه است.

وی با اشاره به اینکه قرار گرفتن ایران در منطقه غرب آسیا و در عین حال نیمه‌خشک و بیابانی بودن آن ما را در بیشتر نقاط با تنش‌های شدید آبی مواجه کرده؛ بنابراین معیاری چون آب‌بر بودن یا آب‌بر نبودن یا میزان آب مورد نیاز برای صنایع مختلف، از معیارهای بسیار حیاتی قلمداد می‌شود که باید در تأیید طرح‌های توسعه و یا شکل‌گیری نوع صنایع و واحدهای تولیدی صنعتی که می‌خواهند در یک منطقه در قالب طرح‌های توسعه گروهی مستقر شوند، مورد توجه قرار گیرد افزود: با توجه به اینکه فعالیت‌های تولید فولاد و انواع آلیاژ‌ها فعالیت‌هایی بسیار آب‌بر هستند؛ در دسترس بودن آب فراوان و کافی برای تحقق اهداف پیش‌بینی‌شده در این طرح‌ها در همسویی با توسعه پایدار یکی از ضروریاتی است که صرفاً بر اساس مطالعات توانِ اکولوژیکی منطقه اجرای طرح، قابل قبول و یا رد است.

وی گفت: من اطمینان دارم چنانچه در همه استان‌ها به تفکیک حوزه‌ها و مناطق تعیین‌شده شهری، برون‌شهری و نوع کاربری‌ها، توان اکولوژیکی بار‌گذاری طرح‌های توسعه‌ای مدنظر باشد، یقیناً از اعمال پاسخ‌های بعضاً سلیقه‌ای که بخواهد یک‌جانبه جلوی سرمایه‌گذاری‌ها را برای تولید اشتغال که یکی از جدی‌ترین چالش‌های کشورمان قلمداد می‌شود را بگیرد، همزمان با فعالیت‌های اقتصادی در انطباق با توان اکولوژیکی جلوگیری خواهد کرد.

این دانش‌آموخته دکتری محیط زیست افزود: مطالعه توان اکولوژیکی در بارگذاری صنایع، بهترین روشی است که بر اساس آن می‌توان در مسیر توسعه هر منطقه گام برداشت.

شفیع‌پورمطلق با بیان اینکه من در مورد استان همدان اطلاعی ندارم که آیا متولیان امر مطالعات توان اکولوژیکی و بارگذاری‌های مختلف توسعه‌ای را انجام داده‌اند؟ اگر انجام شده مربوط به چه زمانی است؟ آیا این امر را براساس سند بالادستی آمایش سرزمینی انجام داده‌اند یا خیر؟ خاطرنشان کرد: حتی در این مبحث صنایع فولادی و حتی رنگی و غیر رنگی بودن آن نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

وی با اشاره به اینکه این مطالعات بیانگر آن است که از نظر کمی و کیفی به ازای هر یک تن محصول تولیدی نهایی مقدار آب لازم علاوه بر سایر منابع انرژی و مواد اولیه و نیروی انسانی و سایر نیازهای هر طرح توسعه چقدر است؟ خاطرنشان کرد: به‌نظر می‌رسد آب یکی از مهم‌ترین معیار‌هایی است که در تأیید و یا رد اینگونه طرح‌های توسعه‌ای می‌تواند ایفای نقش کند.

این کارشناس محیط زیست با ابراز اینکه با توجه به تغییرات اقلیمی و تغییر در روند بارش‌ها طی دو دهه اخیر، چنانچه این طرح‌های مطالعاتی مرتبط با توان اکولوژیکی روزآمد بوده و بتوانند بر اساس اعداد و ارقام نوع صنایعی که می‌توانند در انطباق کامل با فناوری‌های جاری و فناوری‌های نوین همراه با حفاظت از محیط زیست منجر به تولید شود را مشخص کنند، توسعه پایدار را رقم خواهند زد گفت: با این کار در تأیید نوع سرمایه‌گذاری‌ها در راستای تأمین نیازهای توسعه‌ای و اقتصادی و ایجاد اشتغال در استان‌های مختلف موفق عمل خواهد کرد.

شفیع‌پورمطلق ادامه داد: آنچه مسلم است اینکه در صنایع فولادی نزدیکی به منابع آب و نوع آب مورد نیاز یکی از کلیدی‌ترین نکاتی است که در مطالعات توان اکولوژیکی، تحقق توسعه پایدار را برای ما رقم خواهد زد؛ زیرا همگان بر این امر واقف هستند که اجرای طرح‌های توسعه‌ای مثل تولید فولاد با سرمایه‌گذاری بسیار زیاد و انبوه در یک منطقه مستقر می‌شوند.

وی ادامه داد: بنابراین علاوه بر ضرورت تهیه گزارش‌های ارزیابی‌های زیست‌محیطی که مشخص می‌کند چه میزان بار اکولوژیکی از انواع آلاینده‌ها بر محیط پیرامونی این پروژه در اثر اجرای این طرح وارد خواهد شد، باید توان اکولوژیکی محل اجرای طرح نیز در خصوص میزان پذیرش این آلایندگی نیز مشخص شود.

وی در واکنش به گفته مدیرکل حفاظت از محیط زیست استان همدان که در پی این ممنوعیت، متقاضیان سرمایه‌گذاری در صنعت فولاد، خط تولید خود را به پلاستیک تغییر دهند، حال این سؤال مطرح می‌شود که پلاستیک چقدر با توان اکولوژیکی منطقه هماهنگ است؟ آیا می‌توان آن را جایگزین خوبی برای فولاد به‌عنوان یک صنعت پیشرو در حوزه اقتصاد دانست؟ اذعان کرد: مبحث اقتصاد را از موضوع توان اکولوژیکی و میزان بارگذاری آلاینده‌ها بر پیکر محیط زیست دو مقوله کاملاً منفک شده هستند؛ زیرا وقتی از یک طرح صحبت می‌شود با توجه به قوانین کشورمان ضروری است که پیش از اجرا، حین ساخت و پس از بهره‌برداری گزارش ارزیابی‌های زیست‌محیطی انجام شود تا بدانیم که این واحد تولیدی، صنعتی و یا خدماتی بسیار گسترده چه تأثیری بر پیکره محیط زیست خواهد داشت.

این کارشناس محیط زیست با تأکید بر اینکه این تأثیرات کم یا زیاد باید با یک خط‌کش سنجیده شود حال آنکه آن خط‌کش همان توان اکولوژیکی است، ادامه داد: فارغ از میزان اشتغال‌زایی و یا میزان کمک به مباحث اقتصادی، مهم این است که آن صنعت مدنظر برای توسعه چه نقش‌آفرینی را در آن موقعیت جغرافیایی در مقایسه با توان منطقه ‌ایفا می‌کند.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد ضمن تأیید و تأکید بر لزوم صیانت از محیط زیست در برابر آلایندگی‌های محیط زیستی حاصل از صنایع نمی‌توان انتظار داشت که در مسیر توسعه یک استان از جذب سرمایه‌گذار در این عرصه چشم‌پوشی کرد بلکه باید ساختار صنایع این‌چنینی به سمت سبز شدن حرکت کند، در این راستا دولت‌ها نقش مهمی در ترویج پایداری در صنعت فولاد دارند، آن‌ها از طریق تعیین استانداردهای زیست‌محیطی و ارائه حمایت‌های مالی به شرکت‌هایی که راهکارهای پایداری را پیاده‌سازی می‌کنند، می‌توانند به این هدف کمک کنند.