مدیران، سرمایه‌ساز یا سرمایه‌سوز

جوامع برای تداوم حیات نیاز به سرمایه‌های مختلفی دارند؛ از سرمایه‌های طبیعی، فیزیکی، مالی و انسانی تا سرمایه‌های اجتماعی، همه اندوخته‌ها و داشته‌هایی هستند که می‌توانند جوامع را در طی مسیر پیشرفت و اعتلا، کمک کنند. در این میان سرمایه‌ اجتماعی دو کارکرد مهم دارد؛ نخست تقویت شبکه‌ روابط اجتماعی و دیگری تسهیل فرآیند گردش امور. نتیجه‌ این دو کارویژه، کارآمدی و افزایش این سرمایه است تا بتواند کاهش هزینه‌های فعالیت را در پی داشته باشد. سرمایه‌ اجتماعی همانند سرمایه‌ اقتصادی، زاینده و مولد است؛ متأسفانه ما به نعمت‌های اجتماعی خود چندان واقف نیستیم، این سرمایه‌ها در طول سال‌ها اثرات خود را می‌گذارند و فی‌نفسه ما را قادر می‌کنند تا ارزش ایجاد کنیم.

در جامع‌ترین تعریف این سرمایه آمده است: مجموعه منابعی است که در ذات روابط خانوادگی و در سازمان‌های اجتماعی جامعه وجود دارد و بر رشد شناختی و یا اجتماعی افراد، مؤثر است. اصطلاح سرمایه اجتماعی، به پیوندها و ارتباطاتِ میان افراد جامعه به‌عنوان منبع باارزشی اشاره دارد که با خلق هنجارها و اعتماد متقابل، موجب تحقق اهداف جامعه می‌شوند. درواقع برعکس سرمایه انسانی که بیشتر بر توانمندی‌های آحاد مردم تمرکز دارد، در سرمایه اجتماعی بر غنای تعامل اعضای جامعه باهم متمرکز هستیم. سرمایه‌ اجتماعی با توجه به ماهیت خود و متناسب با فضای جامعه، برجسته می‌شود و شکل می‌گیرد. سرمایه‌ اجتماعی را به‌نوعی خمیرمایه‌ جامعه تلقی می‌کنند و در قلب و مرکز سرمایه‌ اجتماعی، عنصر «اعتماد» قرار دارد.

اعتماد مؤثرترین عامل در ایجاد همدلی و مشارکت عمومی، روابط متقابل اجتماعی مفید و اتصال مردم و حکومت به یکدیگر است. توده‌ها و نخبگان درصورت وجود اعتماد، مسئولانه به صحنه می‌آیند و برای پیشرفت کشور و ناکام گذاردن دشمنان، فداکاری می‌کنند.

به عبارت دیگر سرمایه اجتماعی آن چسب و عامل انسجامی است که جامعه را از پاره‌های ازهم‌گسیخته، به پیکره واحد تبدیل می‌کند و در این میان نقش مدیران بسیار حائز اهمیت است؛ چراکه روش و سیره آن‌ها در سلوک شخصی و راهبرد مدیریتی، تأثیر بسیاری بر ایجاد، تقویت و تضعیف این سرمایه حیاتی جامعه دارد. هرچقدر آحاد مردم شاهد اخلاق‌مداری، ترجیح مصلحت عمومی بر منافع شخصی، وحدت و همدلی در سیره مدیران در سطوح مختلف باشند، عمق و میزان اعتماد آن‌ها نسبت به اجتماع بیشتر خواهد شد.

هر حرکت شخص رهبر معظم انقلاب در جامعه یا سرمایه‌ای که معرفی شخصیت شهیدسلیمانی بعد از شهادتش در ملت ایران ایجاد کرد، همه و همه نشان از آن دارد که وزانت شخصیت رهبران و مدیران به‌طور غیر قابل انکاری اندوخته اجتماعی ایرانیان را افزایش داده و می‌دهد.

در جهت مخالف رویکرد مذکور، مسئولان و مدیرانی را داریم که برخلاف اشتیاق زائدالوصفشان برای کسب جایگاه، از شأنیت لازم برخوردار نبوده و به‌عبارتی این جامه به تنشان زار می‌زند و برای ماندن در موقعیتی یا بالاتر رفتن، به هر فردی و هر روشی دست می‌زنند و این چیزی نیست جز آتشی که سرمایه اجتماعی را که خوبان قوم با خونِ دل فراهم کرده‌اند، خاکستر می‌کند؛ چراکه هر چقدر هم بخواهند نیت منفعت‌طلبانه خود را پشت نقاب ظاهرالصلاحی مخفی کنند، مردم شاهد کارها و تعاملاتشان بوده و به‌خوبی قضاوت می‌کنند. اگرچه رودرو چیزی جز احترام از آن‌ها نبینیم، اما حتماً بر نوع نگاه آن‌ها به جامعه و پایبندیشان به ارزش‌ها و هنجارها، تأثیر گذاشته و چراغ امیدشان را کم‌سو و حرارت قلبیشان برای وطن را کم می‌کند.