رمزارزها پدیده نوین پولی؛ اما بدون پشتوانه در ایران

همه مردم دنیا، رمزارزها به‌ویژه بیت‌کوین را به رشدهای نجومی قیمت و نوسانات پی‌درپی آن‌ها می‌شناسند. نخستین تجربه هر فرد در خرید ارز دیجیتال همیشه فوق‌العاده و هیجان‌انگیز بوده. این صنعت که نو‌ظهور، ناشناخته و به‌سرعت در حال پیشرفت است، مسیرهای شغلی و کسب درآمد زیادی را به مردم دنیا معرفی کرده و با زیرمجموعه‌های فراوان خود، یک اکوسیستم پررونق و یک نظام اقتصادی منحصربه‌فرد را به‌وجود آورده است.
اکنون سرمایه‌گذاران و حتی مردم عادی نیز برایشان سؤال است که رمزارز چیست و چه انواع و کاربردهایی دارد؟ احتمالاً شما نیز تاکنون در مورد این صنعت چیزهای زیادی به گوشتان خورده؛ اما چنانچه به‌طور جدی تصمیم خود را برای ورود به این بازار گرفته‌اید، حتماً باید زمان کافی را برای تحقیق و افزایش آگاهی در مورد رمزارزها صرف کنید.
اگر به گذشته رونق این بازار در ایران نگاه کنیم مشخص می‌شود که بازار رمزارز و استقبال ایرانی‌ها از بازار ارزهای دیجیتال از سال 95 به طرز چشمگیری افزایش یافت به طوری که مطابق آخرین آمار روزانه هزار و 800 میلیارد تومان سرمایه ایرانیان در بازار ارزهای دیجیتال کشورمان در گردش است و 23 میلیون نفر از ایرانی‌ها حداقل یک بار در این بازار سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
جالب‌تر اینکه ایران جزو پنج کشور با بالاترین نرخ مالکیت رمزارزها در دنیاست و پس از امارات متحده عربی با 30.4 درصد جمعیت، ویتنام با 21.2 درصد و امریکا با 15.6 درصد، با 13.5 درصد جمعیت در رتبه چهارم قرار دارد.
علاوه بر این مطابق آمار، بیش از 200 کسب و کار ایرانی در حوزه رمزارزها مشغول به فعالیت هستند و این بازار به یک رقیب جدی برای بازار سرمایه ایران تبدیل شده که چند سالی است حال و روز خوشی ندارد، اما نکته این است که در برخی موارد شاهد کلاهبرداری و متضرر شدن و از بین رفتن یکباره سرمایه افراد در این بستر هستیم؛ بنابراین شناخت از این بازار یک ضرورت است که متأسفانه آنگونه که باید برای مردم آشنا نیست.
بر این اساس با توجه به رونق گرفتن فعالیت در این بخش اقتصادی بر آن شدیم تا درخصوص چگونگی فعالیت در این بخش و ماهیت آن با کارشناس اقتصاد دیجیتال گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
حمیدرضا حاج اسماعیلی، با اشاره به اینکه تا وقتی بانک مرکزی با رمزارزها به‌صورت رسمی کار نکرده، بانک‌ها آن‌ها را به رسمیت نشناخته به آن‌ها خدمات ندهند و تبادلات آن‌ها در بستر‌های تعریف‌شده انجام نشود، همواره شاهد احتمال بروز مشکلات و متضرر شدن افراد در این فعالیت اقتصادی خواهیم بود، گفت: مسئولیت مدیریت این فضا با بانک مرکزی است و باید آن را به رسمیت شناخته و انواعی برای آن‌ها تعریف کند؛ زیرا امروز تعداد بیشماری از این رمزارزها در دنیا وجود دارد که مردم از آن‌ها استفاده می‌‌کنند.
وی با تأکید بر اینکه در این صورت مردم به‌راحتی و با آسودگی خاطر می‌توانند این رمزارزها را خرید و فروش کرده و وارد بازار تبادلی آن شوند خاطرنشان کرد: فعلاً موضع بانک مرکزی این است که مردم به سمت استفاده از این بستر اقتصاد دیجیتال حرکت نکنند.
وی ادامه داد: اکنون برخی رمزارزها مثل «تتر» تبادل آن‌ها در بستر صرافی‌های آنلاین که تحت نظر بانک مرکزی است در حال انجام است اما عمده رمزارزها همچون بیت‌کوین و غیره که تعدادشان هم کم نیست، هنوز تأییدیه لازم را از بانک مرکزی دریافت نکرده‌اند.
این کارشناس اقتصاد دیجیتال ادامه داد: بنابراین چنانکه پیش‌تر عنوان شد تا زمانی که بانک مرکزی این رمزارزها را به رسمیت نشناخته و از طریق صرافی‌های مجوزدار تبادل آن‌ها صورت نگیرید، خرید و فروش آن‌ها همچنان مورد تأیید کشور نیست و می‌تواند برای مردم خسارت به بار آورد.
حاج‌اسماعیلی با ابراز اینکه در روزهای اخیر با انتخابات در آمریکا به‌خاطر ارتباطی که بیت‌کوین با برخی افراد همراه رئیس جمهور منتخب داشت، دیدیم که چقدر نوسان داشت و افزایش یافت و جهشی بی‌سابقه را تجربه کرد، گفت: این وظیفه بانک مرکزی است که در خصوص رمزارزها شفافیت ایجاد کرده و تعریف ویژه‌ای برای آن داشته باشد تا مردم امکان خرید و فروش داشته باشند.
وی با بیان اینکه با پیشرفت مسائل اقتصادی و فناوری‌های جدید که اکنون شاهد رشد بسیار زیاد اقتصاد دیجیتال در دنیا هستیم، تبادلات پولی نیز تغییر کرده، افزود: در این بین اقتصاد دیجیتال که مبتنی بر استفاده از شیوه‌ها و روش‌های فضای مجازی و استفاده از پلتفرم‌ها و فناوری‌های جدید تبادلات و انتقال پول است نیز رونق گرفته؛ یعنی اسکناس جای خود را به رمزارز و پول‌های دیجیتال داده است.
این کارشناس اقتصادی خاطرنشان کرد: درواقع رمزارزها پول‌های دیجیتالی هستند که به‌تناسب و تبع اقتصاد دیجیتال در دنیا رشد پیدا کردند و معادل آن پول‌های سنتی و قدیم این ارزها نیز به تناسب شرایط و پشتوانه‌هایی که به لحاظ اقتصادی دارند، نوسان پیدا می‌کنند؛ مثل نرخ ارزی که ممکن است تحت تأثیر شرایط اقتصادی به هر حال قیمتش تغییر کند یا به پشتوانه فعالیت‌هایی که بنگاه‌های اقتصادی مرتبط با آن‌ها هستند، نوسان پیدا می‌کند، نرخ پول و ارزهای دیجیتال هم به همین نسبت افزایش و کاهش پیدا می‌کند؛ بنابراین این مسیری ا‌ست که ناگزیر ایران باید وارد آن شود، چون این‌ها پدیده‌ها و فناوری‌های جدیدی هستند که در اقتصاد دنیا سال‌هاست شکل گرفته‌اند.
حاج‌اسماعیلی با تأکید بر اینکه متأسفانه در ایران به‌دلیل روش‌ها و رویکردهای سنتی و عدم تعامل با اقتصاد دنیا، در این بخش‌ها عقب هستیم، ابراز کرد: ابتدای امر بانک مرکزی باید پیشرو و پیشگام این کار باشد، مثل همین کارت‌های بانکی که در گذشته در ایران وجود نداشت اما سال‌ها بود که در کشورهای غربی کشورهای توسعه‌یافته استفاده می‌شد، شبکه بانک مرکزی نیز به‌تدریج به سمت این کارها رفت و در حال حاضر رواج یافته و در کاهش هزینه و سهولت تبادلات پولی بسیار مؤثر بوده است.
وی افزود: این رمزارزها پدیده‌های نوین‌تری هستند که مطابق فناوری‌های جدید بر اساس اقتصاد دیجیتال شکل گرفته‌اند اما متأسفانه ایران هنوز وارد این فضا نشده ولی ناگزیر در سال‌های آینده این پدیده هم در کشور ما رواج پیدا می‌کند اما مسئولیت و تکلیف این کار بر عهده بانک مرکزی و نظام بانکی و اقتصادی کشور است که باید هرچه سریع‌تر به این سمت گام بردارد.
وی در پاسخ به این پرسش که اصولاً رمزارزها محلی برای سرمایه‌گذاری هستند؟ عنوان کرد: مادامی که ما به اقتصاد دنیا به‌صورت سراسری و فراگیر وصل نیستیم، این رمزارزها و ارزها چیزی شبیه به کالاهای دیگر در کشور به لحاظ قیمتی بالا و پایین می‌شود؛ این در حالی است که اگر ما به اقتصاد جهانی وصل بودیم دیگر نیازی نبود که پول خود را تبدیل به ارز کنیم یا مردم ارز را گرفته و به امید افزایش قیمت، احتکار کنند.
این کارشناس اقتصادی با تأکید بر اینکه این مسائل نشأت‌گرفته از آن است که ما تعامل فراگیر با اقتصاد دنیا نداریم خاطرنشان کرد: در این بین ارزها و رمزارزها خود به‌عنوان یک کالا تلقی شده و مردم برای خرید و فروش و سرمایه‌گذاری و حفظ دارایی‌هایشان به سمت خرید این رمزارزها و ارزهای خارجی می‌روند؛ بنابراین اگر شبکه بانکی کشور به شبکه جهانی اقتصاد وصل شود و ما در یک اقتصاد فراگیر دنیا تبادلات و تعاملات منطقی داشته باشیم، دیگر آن اتفاقی که درخصوص حرص و ولع خرید رمزارزها و مثلاً دلار و یورو وجود دارد، آرام آرام از بین می‌رود.
حاج‌اسماعیلی با بیان اینکه سرمایه‌گذاری روی ارزها و رمزارزها در دنیا مخصوصاً در کشورهای توسعه‌یافته، بی‌معنی است که مردم پول را بگیرند برای خودشان نگه دارند عنوان کرد: زمانی پول می‌تواند افزایش و توسعه پیدا کند که ما از طریق آن در کارهای تولیدی و صنعتی سرمایه‌گذاری کنیم، در ایران رمزارزها و ارزهای خارجی شبیه یک کالا تلقی می‌شود که متأسفانه به‌دلیل همان شرایط بسته که در اقتصاد ما هست، مردم این‌ها را تهیه می‌کنند تا بتوانند ارزش آن را حفظ و همچنین از این طریق سود و منافعی برای خودشان کسب کنند.
وی افزود: این مسئولان و سیاسیون کشور هستند که باید هرچه سریع‌تر زمینه‌های فراگیر و استفاده از رمزارزها و ارزهای خارجی در ایران را متناسب با تبادلات پولی ما فراهم کرده تا حرص و ولع مردم را برای خرید و طی کردن مسیرهای غیر قانونی، از بین ببرند.
وی با اشاره به اینکه ارزها و رمزارزها مخصوصاً رمزارزها پدیده نوین پولی هستند که متناسب با اقتصاد دیجیتال در دنیا رواج پیدا کرده و چون کشور ما هنوز به این سمت نرفته، متأسفانه سیستم بانکی و بانک مرکزی هم هنوز آن‌ها را به رسمیت نشناخته پس مردم به‌عنوان یک کالا به آن‌ها نگاه می‌کنند و بخشی از سرمایه‌شان را به این سو هدایت می‌کنند که ممکن است گاهی به‌دلیل ناآگاهی و سطح دانش پایین، به خود ضرر و زیان برسانند عنوان کرد: این پدیده‌های نوین پولی مثل بقیه ارزهای سنتی قدیم با یکدیگر قابل تبدیل و تبادل است؛ البته معمولاً این رمزارزها وابسته به برخی از بنگاه‌های اقتصادی در دنیا هستند که متناسب با شرایط اقتصادی آن بنگاه‌ها ارزش، فعالیت‌ها و شرایط خوب، قیمت آن‌ها نیز بالاتر می‌رود و بالعکس.
این کارشناس اقتصاد دیجیتال با تأکید بر اینکه ما شرایط مشابه آن را در بورس شاهد هستیم، ممکن است شرکتی که در بورس وجود دارد، به لحاظ سطح فعالیت و سودآوری، وضعیت مناسبی داشته و به همین نسبت هم ارزش سهامش افزایش پیدا کند.
حاج‌اسماعیلی ادامه داد: بنابراین چون در حوزه پدیده‌های نوین پولی نیز این رمزارزها اختصاصی و وابسته به بنگاه‌های اختصاصی اقتصادی خاص در دنیا هستند، متناسب با شرایط فعالیت آن‌ها به لحاظ اقتصادی و سیاسی، ارزش آن‌ها نیز در تبادل با ارزهای رایج افزایش می‌یابد، برای مثال شرایطی که چند روز گذشته بعد از انتخابات آمریکا برای بیت‌کوین شاهد هستیم؛ برخلاف سایر رمزارزها جهش بی‌سابقه‌ای را تجربه کرد چراکه وابسته به گروه‌های سیاسی خاص است و با فرد منتخب در امریکا همراهی داشته و شرایط برای فعالیت‌های اقتصادی آن‌ها زین‌پس بیشتر فراهم خواهد شد.
وی اظهار کرد: این در حالی است که بخش زیادی از رمزارزها مثل تتر که به لحاظ قیمتی تقریباً معادل دلار است، قیمت آن به لحاظ مسائل و التهاباتی که جنگ در منطقه‌ایجاد کرد و قیمت دلار کاهشی شد، قیمت این رمزارز نیز سقوط کرد.
مع‌الوصف طبق آمارها، حدود 13.5 درصد از مردم ایران در رمزارزها سرمایه‌گذاری کرده‌اند که نشان از علاقه‌ شدید مردم کشورمان به این بازار دارد، این در حالی است که تعداد کل کاربران ارزهای دیجیتال فقط در سال‌های 2023 تا 2024 حدود 24.3 درصد افزایش یافته است.
بنابراین انتظار می‌رود زیرساخت‌های قانونی این پدیده نوین پولی در کشور نیز ازسوی مسئولان و متولیان این عرصه به‌ویژه بانک مرکزی فراهم شود تا در قالب یک رویکرد قانونی این فعالیت اقتصادی معنا و مفهوم درستی پیدا کند.