|
افزایش بحران‌های اقلیمی منجر به تکرار و شدت بیشتر وقایع طبیعی به‌ویژه طوفان‌ها و باران‌های سیل‌زا شده است. سیلاب‌ها تهدیدات فراوان و غیرقابل‌بازگشتی برای جوامع ایجاد می‌کنند و کشورهایی که در مناطق با ظرفیت بالای وقوع سیل قرار دارند، همواره در تلاش هستند تا راهکارهای مناسبی برای پیشگیری از وقوع سیل و به حداقل رساندن آسیب‌های ناشی از آن ارائه دهند. برنامه‌ریزی و طراحی صحیح جاده‌ها یکی از راهکارهای مؤثری است که می‌تواند از اثرات منفی سیلاب بکاهد و به حل بحران کمک کند.
جاده‌ها به‌عنوان پناهگاه موقت و مسیرهای تخلیه اضطراری نقش مهمی در پاسخ به بلایای طبیعی از جمله سیلاب ایفا می‌کنند. پناهگاه‌های اضطراری در شهرهای واقع در مناطق سیل‌خیز در چندین منطقه احداث می‌شوند با این حال نمی‌توانند تمام جمعیت یک منطقه آسیب‌دیده را در خود جای دهند؛ به همین دلیل جاده‌ها به‌عنوان مکمل پناهگاه‌های طوفانی و سایر تدابیر پاسخ به سیلاب شناخته می‌شوند.
*نقش جاده‌ها در پیشگیری و مدیریت سیلاب
جاده‌ها نقشی کلیدی در پیشگیری و مدیریت سیلاب دارند و می‌توانند از طریق استراتژی‌های طراحی و عملکردهای مختلف به کاهش خطرات سیلاب کمک کنند. طراحی و نگهداری از زیرساخت‌های جاده‌ای بخشی از اجزای حیاتی استراتژی‌های مؤثر مدیریت سیلاب است و راهکارهای مختلفی برای جلوگیری مؤثر از وقوع سیلاب در معابر وجود دارد که بر بهبود زهکشی، مدیریت آب‌های طوفانی و استفاده از زیرساخت‌های سبز تمرکز دارند.
*بهبود سیستم‌های زهکشی
نگهداری مستمر و اطمینان از نبودن زباله‌های دردسرساز در زیرساخت‌های زهکشی از جمله چاه‌های طوفان و مجراهای زیرزمینی آب اهمیت زیادی در عملکرد صحیح آنها و در نتیجه کاهش خطرات سیلاب دارد. شیب‌دار کردن جاده‌ها و پارکینگ‌ها به سمت سیستم‌های مدیریت رواناب طوفانی کمک می‌کند تا جریان آب به‌صورت مؤثری هدایت شود و از انباشت آن در معابر جلوگیری کند. ادغام سیستم‌های زهکشی قوی عملکرد مقاومتی جاده‌ها در برابر سیل و آسیب‌های آن را بیشتر تقویت می‌کند و آنها را به بخشی اساسی در مدیریت بحران و تلاش‌های سازگاری با تغییرات آب‌وهوایی تبدیل می‌کند.
*استفاده از مواد نفوذپذیر
استفاده از آسفالت‌های نفوذپذیر و دیگر راهکارهای مشابه که به آب باران اجازه می‌دهند از روی جاده به سیستم سنگ‌ریزه‌ای زیرین جریان پیدا کنند، تأثیر قابل‌توجهی در کاهش رواناب‌ها دارد و می‌تواند تا حدی جلوی وقوع سیلاب را بگیرد. ادغام پیاده‌روهای نفوذپذیر، باغ‌ها و سایر فضای سبز در شهرها نیز می‌تواند به بهبود جذب آب و کاهش اثرات سیلاب کمک کند.
*جاده‌های مرتفع و سطوح شناور
از دیگر راهکارهای مؤثری که در بعضی کشورها به‌منظور کاهش آسیب‌های سیل استفاده می‌شود می‌توان به ساخت جاده‌های مرتفع و شناور اشاره کرد که نه‌تنها به افزایش قابلیت حمل‌ونقل و جابه‌جایی هنگام بحران کمک می‌کنند، بلکه می‌توانند به‌عنوان پناهگاه و مانع حفاظتی در برابر سیلاب عمل کنند.
جاده‌های مرتفع بالاتر از سطح زمین ساخته می‌شوند و هنگام وقوع سیلاب قابلیت عملکرد خود را حفظ می‌کنند. ارتفاع این جاده‌ها موجب می‌شود که احتمال زیر آب رفتن آنها کمتر باشد و در نتیجه، ارتباط حیاتی برای خدمات اورژانسی و جابه‌جایی ساکنان هنگام وقوع سیلاب فراهم می‌شود، همچنین جاده‌های مرتفع می‌توانند وسایل نقلیه را از مناطق پرجمعیت دور کنند که این موضوع علاوه‌بر افزایش ایمنی، برای عابران پیاده و دوچرخه‌سواران نیز مؤثر است.
جاده‌های شناور نوع جدیدی از جاده‌ها هستند که به‌منظور تطابق با تغییرات سطح آب طراحی شده‌اند و می‌توانند در مناطق مستعد سیلاب‌های مداوم بسیار مفید باشند. این جاده‌ها روی زیرساخت‌های قابل حرکت قرار می‌گیرند که هنگام وقوع سیل امکان حرکت و بهره‌گیری از مسیرهای تخلیه آب و نفوذ به زمین را فراهم می‌کند.
*پناهگاه‌های اضطراری
جاده‌ها به‌ویژه جاده‌های مرتفع می‌توانند هنگام سیل به‌عنوان پناهگاه‌های موقت عمل کنند و مکانی امن برای مردم و دام‌ها فراهم آورند. جاده‌ها در بسیاری از شهرها به اندازه کافی ارتفاع دارند تا از آب‌های سیلابی بالاتر باشند و مسیر لازم برای تخلیه اضطراری شهر را مهیا کنند. برنامه‌ریزی استراتژیک شبکه‌های جاده‌ای در شهرهای سیل‌خیز شامل ایجاد مسیرهای مرتفع است که به‌طور مستقیم به پناهگاه‌های اضطراری مشخص منتهی می‌شوند و دسترسی سریع به پناهگاه‌ها را برای مردم تضمین می‌کنند.
جاده‌ها همچنین می‌توانند در مقابله با بعضی سیل‌ها به‌عنوان مانع عمل کنند و به‌طور موقت آب‌های سیلابی را محصور کنند و از این طریق مناطق پایین‌دست را از ورود سیلاب محافظت کنند تا زمانی که آب به‌تدریج تخلیه شود. این عملکرد به‌ویژه در مناطقی که شبکه‌های جاده‌ای با نواحی مستعد سیلاب تداخل دارند، اهمیت زیادی دارد.
*اولویت‌بندی توسعه جاده‌ها
مناطق مستعد سیل بهتر است توسعه و افزایش ارتفاع را که به پناهگاه‌های اضطراری مشخص متصل هستند، در اولویت برنامه‌های توسعه قرار دهند. ایجاد بدنه‌های جاده‌ای بلند در نواحی کم‌ارتفاع به ایجاد مسیرهای ایمن و پناهگاه‌های موقت در طول وقوع سیلاب و در روزهای پس از سیلاب کمک می‌کند. یکی از اولویت‌ها در توسعه جاده‌ها، مسیرهایی است که به پناهگاه‌های اضطراری مشخص متصل می‌شوند. در تهیه برنامه توسعه جاده‌ها، شبکه جاده‌ای باید به‌گونه‌ای طراحی شود که افراد به‌ویژه زنان، کودکان و افراد کم‌توان و ناتوان، همچنین دام‌ها بتوانند به‌راحتی و در فاصله کوتاه به مکان‌های امن دسترسی پیدا کنند.
توسعه جاده باید بخشی از برنامه‌ریزی مدیریت ریسک بلایای طبیعی باشد. در طراحی جاده‌های جدید به جاده‌های پایین‌ترین نواحی توجه می‌شود و ارتفاع آنها را به حداقل مشخصات طراحی یعنی یک‌بیستم سطح سیلاب سال به‌علاوه 0.3 متر افزایش می‌دهند. علاوه‌بر بالا بردن ارتفاع جاده‌ها در بخش‌های کم‌ارتفاع، سیل‌بندهایی در امتداد جاده‌های داخلی در نظر گرفته می‌شود تا در طول سیلاب‌ها و وقوع آب‌گرفتگی پناهی برای مردم و دام‌ها فراهم کنند.
|
