سختی‌های ثبت جهانی «رباب» و «لنج‌سازی»

علیرضا ایزدی، در نشست رسالت‌ها، فرصت‌ها و چالش‌های خبرنگاران میراث فرهنگی که به مناسبت گرامیداشت روز جهانی میراث فرهنگی ناملموس از سوی مرکز میراث ناملموس تهران برگزار شد، با اشاره به برخی چالش‌های ثبت جهانی پرونده‌های میراث ناملموس در یونسکو، گفت: ساز «رباب» به سادگی (در فهرست میراث جهانی یونسکو) ثبت نشد و گاه به حسب سلیقه از دستور کار خارج شد. از سویی، یکی از کشورها پرونده مستقل (درباره ساز رباب) داده بود و تمام این پروسه سخت با رایزنی و مکاتبات و پیگیری آقای شهاب نیکمان، پژوهشگر و کارشناس حوزه میراث ‌فرهنگی ناملموس و مسئول پرونده رباب، گذشت.
مدیرکل ثبت و حریم آثار و حفظ و احیاء میراث معنوی و طبیعی بیان کرد: همه ما از وضعیت موسیقی در کشور خبر داریم، با توجه به آن، به نظرم ثبت جهانی سازهای عود و رباب در شرایطی که شاید اولویت کشور نباشد، اتفاق بزرگی بود، به ویژه آنکه جامعه هدف را درگیر می‌کند.
او که در نوزدهمین جلسه کمیته بین‌دولتی حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس در پاراگوئه حضور داشت، گفت: در پاراگوئه پنج اتفاق مثبت رخ داد که فقط دو اتفاق خیلی مطرح شد؛ ثبت جهانی هنر ساختن و نواختن رباب و جشن مهرگان. به سه اتفاق دیگر کمتر توجه شد؛ نخست گزارش پاسدارانه ایران درباره «مهارت سنتی لنج سازی و دریانوردی در خلیج فارس» بود که مورد تایید یونسکو قرار گرفت و دیگری گزارش پاسداران ایران درباره نقالی و درخواست برای انتقال آن از فهرست در خطر به فهرست معرف یونسکو بود.
ایزدی با اشاره به اتفاقاتی که پس از ثبت جهانی «مهارت سنتی لنج‌سازی و دریانوردی در خلیج فارس» رخ داد، افزود: یکی از دغدغه‌های ما موضوع لنج‌ها بود. ‌یک اتفاق تلخ یا هر چه عنوان آن را بگذاریم باعث شد مصوبه‌ای از هیأت دولت در سال 98 بگذرد که ما را وارد چالش بدی کند و یکی از عناصر ارزشمند ما، لنج‌سازی را در مخاطره انداخت. لنج‌سازی به نوع خود مهم است اما آنچه در پرونده آن حائز اهمیت است داده‌هایی است که در پرونده وجود دارد. موضوع این پرونده فقط لنج نیست، دفاع از هویت میهنی ما و نام خلیج فارس است. ‌ اما هیأت وزیران یک‌مصوبه را گذراند که براساس آن، لنج‌های سنتی دیگر قابلیت بهره‌برداری ندارند. ما چهار سال است می‌جنگیم که آن مصوبه را اصلاح کنیم، آن هم در شرایطی که موضوع آن برای خیلی از وزرا اصلا اولویت نیست.
او ادامه داد: نقالی حدود 13 سال است که در فهرست میراث درخطر یونسکو ثبت شده است. در این مدت کارهای زیادی صورت گرفته است، هرچند کار در حوزه‌های فرهنگی خیلی سخت است. در این مدت آموزشکده‌هایی در بعضی از شهرها فعال شده است که به نقالی می‌پردازند. زمانی که مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان بودم چنین آموزشکده‌هایی آنجا ایجاد شد و اتفاقات مثبتی رخ داده است. بنابراین اقدام پاسدارانه ایران و درخواست برای انتقال آن از فهرست میراث درخطر به میراث معرف، اتفاق بزرگی محسوب می‌شود.
مدیرکل ثبت و حریم آثار و حفظ و احیاء میراث معنوی و طبیعی در ادامه گفت: آنچه برای میراث فرهنگی آسیب است نداشتن سواد فرهنگی و عملکرد جزیره‌ای دستگاه‌هاست. برای حفظ نقالی و لنج‌سازی باید از آن نگاه جزیره‌ای دست برداریم و همه دستگاه‌ها خود را مکلف به حفظ این آثار بدانند.
ایزدی اضافه شدن مغولستان به پرونده نوروز را اتفاق مهمی دانست و افزود: واقعیت این است که ما خود را صاحب نوروز می‌دانیم و باید ظرافت‌هایی داشته باشیم تا وارد تقابل نشویم. به ویژه آنکه یونسکو عرصه رقابت‌های سیاسی نیست.
او در ادامه گفت: تأکیدم این است که در پرونده‌ها از رفتار سلیقه‌ای پرهیز کنیم. در این مدت هم برای ثبت پرونده‌ها سعی کردیم از سلیقه کم کنیم، ‌ چون اگر می‌خواستیم به روال قبل پیش رویم نمی‌توانستیم ثبت را انجام دهیم. مثلا درباره ثبت برخی پرونده‌ها اما و اگرهایی وجود دارد که ما نمی‌خواهیم سلیقه را در آن دخالت دهیم، چون اصالت و ارزش را از دست می‌دهیم. اصلا دلیل عقب‌ماندگی ما در ثبت این است که یک نگاهی مخالف ثبت برخی پرونده‌هاست، نزدیک 20 پرونده سال‌هاست خاک می‌خورد.
ایزدی همچنین معتقد است: ثبت جهانی پرونده‌هایی مثل تعزیه و نقالی، باعث ارتقاء آنها شده است و مطمئنا جشن‌های سده و مهرگان هم اگه سواد اجتماعی بیشتر شود، ارتقاء می‌یابد و دچار رویش دوباره می‌شود.
مدیرکل ثبت و حریم آثار و حفظ و احیاء میراث معنوی و طبیعی همچنین گفت: کمیته بین‌دولتی حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس سال آینده در هند برگزار می‌شود و ایران پرونده «هنر آینه‌کاری در معماری ایرانی» را برای بررسی و ثبت ارائه کرده است.

	لینک
https://sepehrnewspaper.com/Press/ShowNews/90187