انتخاب ایران به‌عنوان عضو ناظر اتحادیه اقتصادی اوراسیا و همچنین تصویب موافقتنامه تجارت آزاد ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا از سوی مجالس پنج کشور عضو اتحادیه و نیز مجلس شورای اسلامی، امید به بهبود روابط تجاری با این منطقه را تقویت کرده است.
در 9 ماهه نخست امسال 3‌میلیون و 860‌هزار‌تن کالا به ارزش یک‌میلیارد و 500‌میلیون دلار به پنج کشور عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا صادر شده است، بنابراین میزان صادرات ایران به این منطقه در مدت زمان مورد بحث در مقایسه با مدت مشابه سال‌گذشته 21‌درصد از نظر ارزش و 22‌درصد از نظر وزنی افزایش داشته است.
** همکاری با اوراسیا زمینه‌ساز جهش اساسی در تجارت ایران است
معاون وزیر صمت و رئیس کل سازمان توسعه تجارت با اشاره به ظرفیت‌ها و توانمندی‌های کشور‌های عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا و همچنین کشورمان گفت: روند تقویت همکاری ایران با این اتحادیه در تجارت آزاد و اعطای موقعیت ناظر می‌تواند زمینه‌ساز جهش اساسی در تجارت کشورمان باشد.
محمدعلی دهقان دهنوی در حاشیه اجلاس سران کشور‌های عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا در سن‌پترزبورگ با استقبال از تصویب اعطای موقعیت ناظر به کشورمان در این اتحادیه گفت: میزان کنونی تجارت در میان کشور‌های عضو این اتحادیه رقمی در حدود 900 میلیارد دلار است.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه حجم تجارت خارجی ما حدود 100 تا 110 میلیارد دلار است، حجم تجارت در اتحادیه اوراسیا حدود 9 برابر این رقم است و از این رو، اگر ما بتوانیم تنها 5 تا 10 درصد این حجم تجارت را به خودمان اختصاص دهیم، می‌تواند جهش اساسی در تجارت کشورمان ایجاد کند.
رئیس کل سازمان توسعه تجارت گفت: بسیاری از کشور‌های عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا با توجه به محصولاتی که تولید یا مصرف می‌کنند، مکمل خوبی برای اقتصاد ما محسوب می‌شوند.
وی درباره مزایای عضویت ناظر ایران در این اتحادیه نیز افزود: این وضعیت، امکان دسترسی ما به روند‌ها و اطلاعات اتحادیه را فراهم می‌کند و سبب می‌شود از فرصت‌های همکاری در این چارچوب مطلع شویم و بتوانیم گام‌های مناسب برای مشارکت در آنها را برداریم. از این منظر، عضویت ناظر ایران، اتفاقی خوب در تجارت کشورمان محسوب می‌شود.
اتحادیه اقتصادی اوراسیا، یک اتحادیه اقتصادی میان‌دولتی شامل بلاروس، قزاقستان، روسیه، قرقیزستان و ارمنستان است. اعضای ناظر این اتحادیه پیش از این ازبکستان، مولداوی و کوبا بودند که جمهوری اسلامی ایران نیز به جمع آنها پیوست.
سنگ بنای این اتحادیه حدود 10 سال قبل یعنی در 2014 نهاده شد. ریاست دوره‌ای این اتحادیه در سال 2024 را ارمنستان برعهده داشت. بلاروس در سال 2025 میلادی عهده‌دار این مسئولیت خواهد بود.
** انتخاب ایران به‌عنوان عضو ناظر اتحادیه اقتصادی اوراسیا
سیدمحمد اتابک وزیر صنعت، معدن و تجارت چهارشنبه هفته گذشته با هدف شرکت در اجلاس سران این اتحادیه به سن‌پترزبورگ روسیه سفر کرد. وی عصر پنج‌شنبه ششم دی 1403 با همراهی سفیر ایران در مسکو و معاون وزیر صمت و رئیس کل سازمان تجارت ایران در این اجلاس شرکت کرد.
سند مربوط به موقعیت ناظر جمهوری اسلامی ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا در این نشست به امضای سران پنج کشور عضو این اتحادیه رسید.
سازوکار عضویت ناظر در اتحادیه اقتصادی اوراسیا به گونه‌ای تدوین شده که تعهداتی را به کشور ناظر تحمیل نمی‌کند، اما در عین حال، به کشور ناظر اجازه می‌دهد در چارچوب‌های کاری این اتحادیه مشارکت و اطلاعاتی درباره فعالیت‌ها در اختیار داشته باشد. یک بند دیگر مصوبات این نشست مربوط به توافقنامه تجارت آزاد با ایران بود.
پارسال در چنین روز‌هایی در سن پترزبورگ، ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا، توافقنامه تجارت آزاد امضا کرده بودند که به دنبال تصویب این توافقنامه در مجالس کشور‌های عضو این اتحادیه و تصویب کلیات آن در مجلس شورای اسلامی، سران اتحادیه اوراسیا در نشست روز پنج‌شنبه خود موافقت خود را با اجرای این توافقنامه اعلام کردند.
دو ماه پس از طی مراحل قانونی این توافقنامه در جمهوری اسلامی ایران، این قرارداد عملیاتی می‌شود و حدود 87 درصد صادرات کالا‌های ایرانی به کشور‌های عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا بدون تعرفه گمرکی انجام خواهد شد و متقابلاً نیز صادرات این کشور‌ها به کشورمان از این مزیت برخوردار خواهد شد. این توافقنامه پارسال بین طرفین امضا شده و اجرایی شدن آن منوط به تصویب در همه مجالس کشور‌های طرف قرارداد بود. مجالس پنج کشور عضو اتحادیه، پیش‌تر این توافقنامه را تصویب کرده‌اند.
با وجود آنکه هنوز توافق تجارت آزاد این اتحادیه با ایران اجرایی نشده است، رئیس هیئت اجرایی کمیسیون اقتصادی اوراسیا در دیدار با وزیر صنعت، معدن و تجارت کشورمان در حاشیه اجلاس سران این اتحادیه در سن‌پترزبورگ از رشد 8/12 درصدی مبادلات تجاری پنج کشور عضو این پیمان با جمهوری اسلامی ایران در 10 ماهه نخست سال جاری (2024) میلادی خبر داد.
پیش از این، وزیر صنعت، معدن و تجارت با اشاره به تصویب اجرایی شدن توافق تجارت آزاد و اعطای موقعیت ناظر به ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا در نشست سران این پیمان، این اقدامات را خبری خوب برای فعالان اقتصادی برشمرد.
اتابک در پایان سفر خود به سن پترزبورگ یادآور شد: در نشست مجمع اقتصادی اوراسیا که با حضور دکتر عارف معاون اول رئیس‌جمهور (در ارمنستان) برگزار شد، عضویت ناظر ایران به تصویب مقامات ارشد در آن نشست رسید و با تلاش‌هایی که از سوی رئیس‌جمهور، سایر مسئولان و کارشناسان صورت گرفت، روز پنج‌شنبه به تصویب سران رسید.
وزیر صمت گفت: عضویت ناظر ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا می‌تواند زمینه‌ساز تأثیرات خوبی در اقتصاد کشور ما باشد، از این پس، ایران در جلسات این اتحادیه و در دبیرخانه آن حضور خواهد داشت و مفاد تصمیمات و برنامه‌های اتحادیه تبادل خواهد شد.
وی افزود: تلاش‌های برخی کشور‌ها برای اینکه ایران را به انزوا بکشند و از بازار بزرگ جهانی محروم نگه دارند، یکی پس از دیگری ناکام می‌ماند و شاهد بودیم نتیجه تلاش‌های رئیس‌جمهور و پیگیری‌های سایر مسئولان و کارشناسان امروز به بار نشست و ایران موقعیت ناظر اتحادیه اوراسیا را پیدا کرد.
اتابک ادامه داد: با توافقات انجام گرفته میان طرفین، اگر بازرگانان دو کشور نیز وارد بازار اتحادیه اوراسیا شوند، می‌توانند از مزایای حضور بدون تعرفه گمرکی 87 درصد کالا‌ها و صادرات به بازاری 240 میلیون نفری استفاده کنند.
** افزایش 21‌درصدی صادرات ایران به اوراسیا
بر اساس گزارش‌ها، آهنگ صادرات کالا‌های ایرانی به اعضای این اتحادیه اقتصادی صعودی است و در 9ماهه امسال بیش از کل سال قبل کشور صادرات داشته است. میزان صادرات ایران به کشور‌های اتحادیه اقتصادی اوراسیا در 9ماهه منتهی به پایان آذر 1403، در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، حدود 21‌درصد از نظر ارزش و حدود 22‌درصد از لحاظ وزنی افزایش داشته است. در این مدت حدود 3 میلیون و 860‌هزار‌تن کالا به ارزش یک‌میلیارد و 500‌میلیون دلار به پنج کشور عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا صادر شده است. سال‌گذشته 3‌میلیون و 170‌هزار‌تن کالای ایرانی به ارزش یک‌میلیارد و 240‌میلیون دلار به اعضای این اتحادیه صادر شده بود.
بیشترین میزان صادرات کالا‌های ایرانی به اعضای این اتحادیه به ترتیب به کشور روسیه با یک‌میلیون و 960‌هزار تن، ارمنستان با یک‌میلیون و 480‌هزار تن، قزاقستان با 360‌هزار تن، قرقیزستان با 44‌هزار‌تن و بلاروس با 14‌هزار‌تن انجام شده است.
اتحادیه اقتصادی اوراسیا پنج عضو اصلی شامل ارمنستان، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان و روسیه دارد که در کنار سه عضو ناظر یعنی کوبا، مولداوی و ازبکستان مجموعاً هشت کشور هستند و ایران نهمین عضو این سازمان به حساب می‌آید.