استان هرمزگان به واسطه موقعیت جغرافیایی استراتژیک خود و بنادری همچون بندرلنگه، شهید باهنر و سیریک، نقشی کلیدی در ترانزیت خودرو به کشورهای منطقه‌ایفا می‌کند این استان با ظرفیت‌های بندری و پتانسیل‌های توسعه‌ای خود می‌تواند نقشی بی‌بدیل در تحقق اهداف اقتصاد دریا محور ایفا کند.
بر اساس گزارش‌ها، بندرلنگه به «قلب تپنده ترانزیت خودرو» در ایران تبدیل شده است؛ این بندر بنا به گفته مرتضی سالاری مدیر بنادر و دریانوردی غرب هرمزگان توانسته در 9 ماهه نخست سال 1403، جابجایی 179 هزار و 720 دستگاه خودرو را ثبت کند که نشانگر رشد 25 درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته است.
مرتضی سالاری، مدیر بنادر و دریانوردی غرب هرمزگان، اعلام کرد که این حجم از ترانزیت توسط 2 هزار و 840 فروند شناور فلزی انجام شده و خودروها پس از انجام تشریفات گمرکی، توسط 29 هزار و 953 کامیون به مقاصدی مانند عراق و کشورهای آسیای میانه منتقل شده‌اند.
این عملکرد، جایگاه بندرلنگه را به عنوان هاب اصلی ترانزیت خودرو در ایران مستحکم کرده و این بندر اکنون از بین 29 بندر فعال کشور، در صدر قرار دارد.
علاوه بر بندرلنگه، بنادر شهید باهنر و سیریک نیز در این حوزه پتانسیل بالایی دارند، بندر شهید باهنر با زیرساخت‌های پیشرفته و دسترسی به آب‌های عمیق، یکی از مراکز اصلی واردات خودرو به کشور است و بندر سیریک می‌تواند به قطب جدیدی برای کاهش فشار عملیاتی از بنادر مرکزی تبدیل شود.
**ترانزیت خودرو؛ فرصت اقتصادی بزرگ هرمزگان در بنادر استراتژیک
اقتصاد دریا محور یکی از رویکردهای نوین در توسعه اقتصادی است که تمرکز آن بر استفاده حداکثری از منابع، ظرفیت‌ها و زیرساخت‌های دریایی برای ایجاد اشتغال، درآمدزایی و افزایش تعاملات تجاری است در این میان، ترانزیت خودرو به‌عنوان یکی از بخش‌های کلیدی، تأثیر گسترده‌ای در تحقق اهداف اقتصاد دریا محور دارد در ادامه، ابعاد مختلف این نقش بررسی می‌شود:
1. ایجاد درآمدهای پایدار و متنوع
ترانزیت خودرو از طریق بنادر، به‌ویژه در استان هرمزگان، منبع درآمدی پایدار برای دولت و بخش خصوصی است درآمدهای مستقیم حاصل از این فعالیت شامل عوارض بندری: هزینه‌هایی که به ازای هر خودرو برای تخلیه، بارگیری، و نگهداری در بنادر دریافت می‌شود.
همچنین در حوزه خدمات گمرکی و لجستیکی، فرایندهای گمرکی مرتبط با ورود و خروج خودرو، منبع درآمد قابل‌توجهی برای دولت و اپراتورهای بندری محسوب می‌شود، در حوزه هزینه‌های حمل‌ونقل نیز فعالیت شرکت‌های حمل‌ونقل جاده‌ای و دریایی، جریان مالی گسترده‌ای در این حوزه ایجاد می‌کند.
در کنار این درآمدها، صنایع وابسته، مانند خدمات تعمیر و نگهداری کشتی‌ها، انبارداری، و تأمین سوخت نیز از رونق ترانزیت خودرو بهره‌مند می‌شوند.
2. اشتغال‌زایی مستقیم و غیرمستقیم
فعالیت‌های ترانزیت خودرو زنجیره‌ای از اشتغال‌زایی را در بخش‌های مختلف ایجاد می‌کند بخش‌های مستقیم: شامل کارکنان بندری (تخلیه و بارگیری خودروها)، رانندگان کامیون‌های حمل خودرو، و کارکنان گمرک و بخش‌های غیرمستقیم: شامل مشاغلی در حوزه انبارداری، خدمات رفاهی برای رانندگان، تولید قطعات و تجهیزات حمل‌ونقل، و خدمات پشتیبانی لجستیکی.
این زنجیره اشتغال، به‌ویژه در مناطق ساحلی و بنادر، تأثیر قابل‌توجهی بر کاهش نرخ بیکاری و تقویت معیشت جوامع محلی دارد.
3. تقویت زیرساخت‌های دریایی و بندری
افزایش تقاضا برای ترانزیت خودرو، دولت و بخش خصوصی را به سمت توسعه زیرساخت‌های دریایی و بندری سوق می‌دهد. این اقدامات شامل:1- بهبود عمق و دسترسی اسکله‌ها: برای پذیرش کشتی‌های بزرگ‌تر و افزایش ظرفیت تخلیه و بارگیری2- توسعه انبارها و پارکینگ‌ها: برای نگهداری خودروهای وارداتی و صادراتی، 3- مدرنیزه کردن تجهیزات بندری: شامل جرثقیل‌های تخلیه خودرو، سیستم‌های ردیابی و مدیریت کالا، و تسریع در فرایندهای گمرکی.
این سرمایه‌گذاری‌ها نه‌تنها برای ترانزیت خودرو بلکه برای سایر فعالیت‌های بندری نیز سودآور است و ظرفیت رقابت‌پذیری بنادر ایران را در مقیاس منطقه‌ای و جهانی افزایش می‌دهد.
4. نقش در تقویت زنجیره تأمین منطقه‌ای و بین‌المللی
ترانزیت خودرو از بنادر هرمزگان به بازارهای عراق و آسیای میانه، این استان را به حلقه‌ای کلیدی در زنجیره تأمین خودرو تبدیل کرده است. این نقش شامل: تسهیل ورود خودروهای تولیدشده در کشورهای ثالث به بازارهای منطقه‌ای و ارتقای جایگاه تجاری بنادر ایران در شبکه حمل‌ونقل جهانی می‌شود این فعالیت‌ها، با ایجاد روابط تجاری قوی‌تر، همکاری‌های منطقه‌ای را تقویت می‌کند و ایران را به‌عنوان هاب ترانزیتی خودرو در منطقه معرفی می‌کند.
5. کاهش هزینه‌ها و زمان حمل‌ونقل
با بهره‌برداری بهینه از بنادر هرمزگان، هزینه‌ها و زمان حمل‌ونقل خودروها به مقاصد نهایی به‌شدت کاهش می‌یابد. برای مثال مسیرهای دریایی و زمینی ایران به کشورهای عراق و آسیای میانه، از نظر مسافت و امنیت، برتری قابل‌توجهی نسبت به رقبا، نظیر امارات و ترکیه، دارد و کاهش زمان و هزینه‌های ترانزیت، جذابیت بنادر ایران را برای شرکت‌های بین‌المللی افزایش می‌دهد.
6. ارتقای جایگاه اقتصادی و ژئوپلیتیکی ایران
با گسترش فعالیت‌های ترانزیت خودرو، بنادر ایران به مراکز مهمی در شبکه حمل‌ونقل جهانی تبدیل می‌شوند این امر، نه‌تنها جایگاه اقتصادی ایران را تقویت می‌کند، بلکه نفوذ ژئوپلیتیکی کشور در منطقه را افزایش می‌دهد.
ترانزیت خودرو به‌عنوان یکی از پرسودترین حوزه‌های حمل‌ونقل دریایی، می‌تواند نقشی کلیدی در تحقق اقتصاد دریا محور داشته باشد هرمزگان، با برخورداری از موقعیت جغرافیایی منحصربه‌فرد و ظرفیت‌های بندری، می‌تواند از این فرصت طلایی بهره‌برداری کرده و به قطب اصلی حمل‌ونقل خودرو در منطقه تبدیل شود. سرمایه‌گذاری در این حوزه، راهی مطمئن برای دستیابی به توسعه پایدار و گسترش تعاملات تجاری بین‌المللی است.
**مقایسه با رقبای بین‌المللی
ایران در حوزه ترانزیت خودرو با کشورهای قدرتمندی همچون امارات متحده عربی، ترکیه و قزاقستان رقابت می‌کند امارات متحده عربی و بندر جبل علی با زیرساخت‌های پیشرفته و دسترسی به بازارهای بین‌المللی، یکی از بزرگ‌ترین هاب‌های ترانزیت خودرو در جهان است.
ترکیه با شبکه‌ای از جاده‌ها و راه‌آهن‌های پیشرفته، مسیر ترانزیتی ترکیه به اروپا و خاورمیانه رقابت مستقیم با ایران دارد و قزاقستان نیز با توسعه کریدورهای زمینی از چین به اروپا، در تلاش برای تقویت نقش خود در حمل‌ونقل خودرو و کالا است.
**چالش‌های این حوزه را چگونه باید سامان داد؟
هرچند ظرفیت‌های ترانزیت خودرو در هرمزگان قابل‌توجه است، چالش‌هایی همچون نیاز به توسعه بیشتر زیرساخت‌های بندری، ارتقای ناوگان حمل‌ونقل دریایی و جاده‌ای و هماهنگی قوانین گمرکی می‌تواند مانع رشد پایدار این حوزه شود.
برای غلبه براین چالش‌ها، برنامه‌ریزی دقیق و سرمایه‌گذاری هدفمند در زیرساخت‌ها ضروری است علاوه بر این، تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و انعقاد توافق‌نامه‌های تجاری با کشورهای هدف می‌تواند رقابت‌پذیری ایران را افزایش دهد.