سپهرغرب، گروه شهر: محسن طباطبایی‌مزدآبادی، دبیر انجمن علمی اقتصاد شهری ایران با انتشار یادداشتی به چالش‌های زیست‌محیطی و رشد اقتصادی در سایه بهینه‌سازی مصرف انرژی پرداخت.

در این یادداشت می‌خوانیم که شهرها مکان زندگی نیمی از جمعیت جهان، کانون چالش‌های زیست‌محیطی و البته محل تبلور رشد و توسعه اقتصادی هستند.

شواهد نشان می‌دهد رشد جمعیت شهری جهان همچنان با شتاب ادامه خواهد داشت و پهنه‌های ساخته‌شده شهری به‌لحاظ اندازه طی سال‌های 2000 تا 2030، سه برابر خواهد شد. این امر به فشار بر زیرساخت‌های موجود شهری و افزایش تقاضا برای زیرساخت‌هایی مانند راه، انرژی، آب، فناوری ارتباطات و الکتریسیته منتج خواهد شد.

شهرها موتورهای پیشران اقتصادی هستند که بیش از 70 درصد GDP جهانی را تولید می‌کنند. به‌عنوان مثال در ایالات متحده 100 شهر بزرگ بیش از 75 درصد تولید ناخالص داخلی این کشور را به خود اختصاص می‌‌دهند.

شهرها همچنین مصرف‌کنندگان اصلی انرژی در جهان هستند و هم‌زمان با رشد جمعیت و رشد اقتصادی، رشد مصرف انرژی را نیز شاهد هستند.

در مقیاس جهانی، شهرها با توجه به زیرساخت‌های جدید نیاز مبرم دارند و خدمات و مدل‌های تجاری جدیدی می‌طلبند. برای پاسخگویی به کمبودها در زمینه حمل‌ونقل، ارتباطات راه دور، انرژی، آب و فاضلاب، طبق پیش‌بینی‌ها تا سال 2030 شهرها به 71 تریلیون دلار یعنی چیزی حدود 3.5 برابر GDP کنونی جهان سرمایه‌گذاری نیاز دارند که سهم زیادی از این سرمایه‌گذاری مربوط به حوزه انرژی و حمل‌ونقل است.

یکی از مهم‌ترین اهداف کشورها در راستای دستیابی به رشد و توسعه اقتصادی ارتقای بهره‌وری است. بهره‌وری به معنای استفاده مؤثر و کارآمد از منابع در فرآیند تولید بوده، یکی از حوزه‌هایی که در محوریت بحث بهره‌وری در شهرها قرار دارد، انرژی است.

صرفه‌جویی در انرژی می‌تواند شهرها را برای حفاظت از انسان و محیط‌زیست انعطاف‌پذیر کند. سرمایه‌گذاری در بهره‌وری انرژی، افزایش پس‌انداز، تقویت اقتصاد خانوار و تسریع سرمایه‌گذاری محلی در زمینه تجارت و اشتغال را به همراه دارد.

طرح‌های بهره‌وری انرژی باید به مزایای قابل مشاهده و ملموس برای شهروندان منجر شود و به‌طور مستقیم به بهبود وضع زندگی آن‌ها بینجامد. بسیاری از دستاوردهای ارتقای بهره‌وری انرژی مقرون‌به‌صرفه و زود‌بازده است.

به‌عنوان مثال در زمینه روشنایی، هزینه تولید لامپ‌های LED هرساله 10 درصد کاهش پیدا می‌کند و می‌تواند مصرف انرژی در خیابان‌ها را تا 55 درصد کاهش دهد و طی یک دوره 10 ساله کاهش 40 درصد انرژی برق مصرفی و 70 درصد انتشار گازهای گلخانه‌ای را سبب شود. هم‌اکنون مقررات و استانداردهای ساختمان‌سازی همانند بهبود دیوار، عایق کردن در و پنجره به یک هنجار تبدیل شده است و فناوری‌هایی با بهره‌وری بالا در صنعت ساختمان به‌خوبی استفاده می‌شود.

یکی از روش‌های افزایش بهره‌وری در شهرها بدون تردید استفاده از حمل‌ونقل عمومی است. تشویق مردم برای استفاده کمتر از خودروی شخصی کاهش مصرف انرژی، آلودگی صوتی و بصری، ترافیک و مرگ‌ومیر و تلفات ناشی از تصادف را به دنبال دارد که خود می‌تواند پتانسیل عظیمی برای توسعه اقتصادی در شهرها باشد. یکی از نمونه‌های موفق و پیشرو در این زمینه شهر کوریتیبا در برزیل است که در دهه 1970 برای توسعه حمل‌ونقل عمومی و ایجاد سامانه اتوبوس‌های تندرو از بانک جهانی اقدام به گرفتن وام کرده و سیستم حمل‌ونقل شهری خود را که در نوع خود بی‌نظیر است، پایه‌گذاری می‌کند که بعدها الهام‌بخش بسیاری از کلان‌شهرهای جهان می‌شود.

ناگفته پیداست ارتقای بهره‌وری در شهرها با محدودیت‌ها و موانعی روبه‌رو بوده؛ کمبود بودجه شهرداری‌ها برای اختصاص وام به افزایش بهره‌وری انرژی، به‌کار‌گیری فناوری‌های نوین، دشواری تأمین مالی این فناوری‌ها و همچنین قدرت محدود دولت‌ها برای سیاست‌گذاری در حوزه انرژی از این‌دست موانع بوده، چالش بسیاری از شهرها دسترسی محدود به وام و تأمین مالی است.

با همه این تفاسیر در کشور ما که بیش از 70 درصد جمعیت آن شهرنشین هستند و میزان مصرف انرژی در شهرهای ما بسیار بالاتر از استانداردهای جهانی و منطقه‌ای است، تلاش برای ارتقای بهره‌وری در شهرها باید در دستور کار مدیریت شهری قرار بگیرد.

** منبع: روزنامه فرهیختگان، چهارم اردیبهشت‌ماه 1395