از آنجایی که اجرای عملیات آبخیزداری در توسعه کشاورزی و امنیت غذایی نقش گسترده‌ای دارد، بسیاری از کشورهای دنیا به سمت اجرای آن حرکت کرده‌اند.

مدیریت یکپارچه آبخیزداری از خسارات شدید تبخیر منابع آبی، کاهش آب در سفره‌های زیرزمینی، فرسایش خاک و نابودی منابع طبیعی جلوگیری می‌کند و مهم‌ترین راهکار در تأمین منابع آبی محسوب می‌شود.

اجرای عملیات آبخیزداری همچنین می‌تواند راهکاری پیشگیرانه و مطمئن برای مبارزه با خشکسالی در درازمدت باشد، به همین دلیل بسیاری از کشورهای بزرگ جهان به‌ویژه چین بدان توجه ویژه‌ای کرده‌اند.

مسئولان این کشور از ابتدای سال میلادی جاری برنامه‌های زیادی را برای اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری به تصویب رسانده‌اند تا بتوانند با سرمایه‌گذاری مناسب در این حوضه‌های آبخیز از مشکل کم‌آبی خصوصاً در مناطق شمالی خود بکاهند.

سالانه ایران با فرسایش 16 تن خاک در هر هکتار مواجه است، زیرساخت‌های ما به دلیل سیل‌خیز بودن با آسیب‌های زیادی روبرو بوده و از طرفی با تخلیه آب‌های زیرزمینی و آبخوان‌ها و از سوی دیگر با فرونشست زمین مواجه هستیم.

روند وقوع سیلاب‌ها طی سال‌های اخیر در ایران بیانگر این موضوع است که اکثر مناطق کشور در معرض تهاجم سیلاب‌های مخرب قرار دارند و ابعاد خسارات و تلفات جانی و مالی سیل در حال افزایش است.

بسیاری از این معضلات با آبخیزداری جبران می‌شود و این مهم به‌صورت علمی و با مطالعات پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری قابل اثبات است.

تاریخچه آبخیزداری در ایران به بیش از 50 سال پیش باز می‌گردد و در سال‌های گذشته، بیشتر عملیات‌های آبخیزداری در حوزه‌های منتهی به سدها انجام می‌شد و کارکردهای دیگر مانند تغذیه سفره‌ها و پیشگیری از سیلاب‌ها از اهداف این طرح نبود.

اجرای عملیات آبخیزداری در 32 میلیون هکتار اراضی کشور

براساس آنچه معاون آبخیزداری، مراتع و امور بیابان سازمان منابع طبیعی در کردستان اعلام کرد: تکمیل برنامه‌ها و اقدامات آبخیزداری در برنامه ششم توسعه به هشت هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.

حسن وحید، افزود: تاکنون از 10 میلیون هکتار هدف‌گذاری برنامه ششم، 6.3 میلیون هکتار آبخیزداری شده است و پس از تأکید رئیس‌جمهور بر ضرورت اجرای طرح‌های آبخیزداری، لایحه جامع آبخیزداری تنظیم شده است.

به گفته وی، در مجموع تاکنون در 32 میلیون هکتار از اراضی کشور آبخیزداری انجام شده است و در برنامه ششم باید 10 میلیون هکتار از اراضی کشور آبخیزداری شود که در این برنامه حدود 6.3 میلیون هکتار معادل 63 درصد از هدف‌گذاری، آبخیزداری شده است.

و اما بیش از 60 درصد از مساحت دو میلیون و 937 هزار هکتاری استان کردستان شامل یک میلیون و 587 هزار هکتار را مراتع و جنگل تشکیل می‌دهد؛ در مجموع 67 هزار خانوار روستایی استان بهره‌بردار بخش مراتع بوده و بهره‌برداران کردستانی 6.5 درصد علوفه کشور را تولید می‌کنند.

  توجه ویژه دولت به منابع طبیعی و آبخیزداری

استاندار کردستان می‌گوید: نتایج طرح‌های منابع طبیعی و آبخیزداری در آینده خود را نشان خواهد داد و هر مسئولی که امروز در این حوزه کوتاهی کند فردا باید پاسخگو باشد.

اسماعیل زارعی‌کوشا بهره‌گیری از ظرفیت جامعه علمی در اجرای پروژه‌ها را ضرورتی اجتناب‌ناپذیر دانست و عنوان کرد: هر چه تعامل بیشتر و استدلال‌ها قوی‌تر باشد شاهد جذب بیشترین اعتبار برای اجرای پروژه‌ها بوده‌ایم تأمین اعتبار هر پروژه‌ای در صورت پیگیری و مسئولیت‌پذیری تحقق می‌یابد.

وی تصریح کرد: وزارت کشور توجه ویژه‌ای به حوزه‌های مختلف زیرساختی، اجتماعی و منابع ‌طبیعی دارد.

استاندار کردستان افزود: کارگروه منابع طبیعی و آبخیزداری نقش مهمی در اجرای طرح‌های منابع طبیعی و آبخیزداری دارد و می‌تواند بستری برای کارهای ماندگار را فراهم سازد تشکیل این کارگروه در شهرهای مختلف استان باید مورد توجه قرار گیرد تا شاهد نتایج مناسب در این حوزه باشیم.

زارعی‌کوشا با تأکید بر اینکه کارگروه‌های این حوزه به‌صورت مرتب اجرا شود، افزود: هر کدام از ما مسئولان باید پاسخ‌گوی عملکردمان باشیم و در هر شرایطی نسبت به نسل‌ها مسئولیت داریم.

  اختصاص 510 میلیارد تومان به پروژه‌های آبخیزداری در کردستان

مدیرکل منابع‌طبیعی و آبخیزداری کردستان هم می‌گوید: پروژه‌های آبخیزداری با هدف جلوگیری از فرسایش خاک و شدت و ویرانگری سیل و تغذیه مصنوعی در سراسر دنیا اجرا می‌شود.

بهزاد شریفی‌پور با بیان اینکه کردستان پنج حوضه آبخیز اصلی و 411 زیرحوضه آبخیز دارد، گفت: متوسط افت سطح آب آبخوان‌های شرق استان 734 میلیون مترمکعب بوده که 36 متر و به صورت نقطه‌ای 80 متر کاهش داشته است.

وی گفت: از سال 1370 تا 1396، 299 میلیارد تومان اعتبار ملی و 96 میلیارد تومان اعتبار استانی به اجرای طرح‌های آبخیزداری اختصاص داده شده است.

مدیرکل منابع‌ طبیعی و آبخیزداری کردستان افزود: عملیات آبخیزداری با پیش‌بینی 30 هزار میلیارد تومان اعتبار در 20 میلیون هکتار در سطح کشور در حال اجرا است.

شریفی‌پور با بیان اینکه سهم استان کردستان از اجرای این طرح 340 هزار هکتار با اختصاص 510 میلیارد تومان اعتبار است، گفت: مطالعات لازم برای اجرای این مهم در 986هزار و 498 هکتار معادل 34 درصد در سطح استان انجام شده است.

به گفته وی مهاجرت معکوس به روستا از مهم‌ترین تأثیرات اجرای پروژه‌های آبخیزداری است.

  دشت‌های قروه و دهگلان مشکل‌دارترین حوزه آبخیز کردستان

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کردستان نیز بزرگترین و مشکل‌دارترین حوضه آبخیز استان را مربوط به دشت‌های قروه و دهگلان اعلام کرد.

آرش آریانژاد افزود: نجات‌بخشی این حوزه نیاز به اعتبارات ویژه در سال دارد و سالانه باید اعتبار جداگانه برای لایروبی حوضچه‌ها قروه و دهگلان اختصاص داده شود.

وی بر اولویت‌بندی مطالعه و تمرکز بر اجرای آبخوان در قروه و دهگلان و چاردولی تاکید کرد و افزود: امیدواریم در چند سال آینده بتوانیم از افت شدید آبخوان‌ها جلوگیری کنیم.

  توجه ویژه به اجرای پروژه‌های حوضه آبخیزداری

معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار کردستان نیز با بیان اینکه در گذشته توجه چندانی به بخش‌های آبخیزداری و آبخوان‌ها در سطح استان نشده است، می‌گوید: شرایط موجود و پیش‌بینی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد که در آینده در برخی نقاط با کمبود آب مواجه هستیم و باید قبل از بروز بحران در این خصوص برنامه‌ریزی و تدابیر لازم انجام گیرد.

به گفته کیومرث حبیبی، بسیاری از پروژه‌هایی که عملیات اجرایی آن‌ها در گذشته آغاز شده در دولت سیزدهم تأمین اعتبار شده است.

وی اولویت‌بندی اجرای پروژه‌ها به‌ویژه در اجرای طرح‌های آبخیزداری و بهره‌گیری از ظرفیت مردم برای اجرای آن را ضروری دانست و عنوان کرد: در راستای اجرای پروژه‌ها آبخیزداری با توجه به اهمیت آن از هیچ حمایتی دریغ نخواهیم کرد.

اقدامات آبخیزداری یکی از راه‌های برتر و مناسب در تعدیل خطرات سیلاب است، تغییر کاربری اراضی، وجود دا‌م‌های مازاد بر ظرفیت مراتع، آتش‌سوزی، جاده‌سازی، خالی شدن روستا‌ها از سکنه و شورشدن اراضی هفت چالش در حوزه آبخیزداری در کشور است که رفع این مشکلات باید در رأس امور مسئولان قرار گیرد.