یکی از مصادیق کودک آزاری درگیری والدین کودک به بلای اعتیاد است که می‌تواند از جنبه‌های مختلف موجب آزار و اذیت کودک شود.
هنگامی که یکی از اعضای خانواده دانش‌آموز، مانند والدین، خواهر و برادر یا بستگان نزدیک، تحت تأثیر اعتیاد به مواد مخدر قرار می‌گیرد، دانش‌آموز ممکن است با مشکلات متعددی روبرو شود که می‌تواند بر رفاه و رشد او تأثیر بگذارد.
البته توجه به این نکته مهم است که همه دانش‌آموزان مشکلات یکسانی را تجربه نمی‌کنند و تأثیر آن ممکن است بسته به عوامل فردی، سیستم‌های حمایتی و شیوه‌های مقابله‌ای دانش‌آموز متفاوت باشد. با این حال، شناخت و پرداختن به این آسیب‌های بالقوه می‌تواند به معلمان، مربیان، مشاورین و درمانگران کمک کند تا از این دانش‌آموزان، حمایت مناسبی تری داشته باشند.
حمید کوثری، روان درمانگر و مشاور رسمی آمورش و پرورش در گفت‌و گو با خبرنگار مهر در خصوص برخی از آسیب‌های بالقوه اعتیاد در خانواده کودک و تأثیراتی که ممکن است بر کودک به لحاظ روحی و جسمی وارد شود؛ گفت: پریشانی عاطفی و روانی را می‌توان اولین آسیبی دانست که به واسطه بیماری اعتیاد وارد زندگی دانش‌آموز می‌شود. دانش‌آموز ممکن است طیف وسیعی از احساسات از جمله ترس، اضطراب، خشم، غم و سردرگمی را تجربه کند.
  مشکلات عاطفی و رفتاری اولین پیامد اعتیاد والدین است
کوثری با بیان اینکه کودک ممکن است نگران سلامتی اعضای خانواده معتاد خود باشد، گفت: همچنین احتمال دارد احساس شرم، خجالت یا گناه را تجربه کند. این آشفتگی عاطفی می‌تواند منجر به مشکلاتی در مدیریت استرس، حفظ تمرکز و درگیر شدن در تعاملات اجتماعی مثبت در مدرسه شود.
مشاور رسمی آمورش و پرورش در مقوله آسیب‌های اجتماعی با بیان اینکه مطالعات و تحقیقات علمی گوناگون تأثیر مستقیم اعتیاد خانواده را بر پریشانی عاطفی و روانی دانش‌آموزان نشان می‌دهد؛ گفت: به عنوان مثال بر اساس مطالعه‌ای که در مجله سو مصرف مواد کودک و نوجوان (2009) منتشر شده است، فرزندان والدین مبتلا به اختلالات مصرف مواد در معرض خطر بیشتری برای مشکلات عاطفی و رفتاری از جمله افسردگی، اضطراب و عزت نفس پایین هستند. مطالعه دیگری که در مجله مطالعات الکل و مواد مخدر (2007) منتشر شد، نشان داد که نوجوانانی که والدین معتاد داشتند، سطوح بالاتری از ناراحتی روانی، از جمله علائم استرس، افسردگی، و افکار خودکشی را تجربه می‌کردند.
کوثری افزود: همچنین طبق مطالعه‌ای که در مجله Child Abuse & Neglect (2017) منتشر شد، سو مصرف مواد والدین با افزایش احتمال بدرفتاری با کودک و قرار گرفتن در معرض خشونت همراه است که این تجربیات آسیب زا می‌تواند منجر به علائم اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) از جمله فلاش بک، کابوس، هوشیاری بیش از حد و پریشانی عاطفی شود.
  بی ثباتی و اختلال در وضعیت عادی زندگی
بی ثباتی و اختلال در وضعیت عادی زندگی یکی دیگر از آسیب‌های اعتیاد بر زندگی دانش‌آموزان است. اعتیاد به مواد مخدر منجر به شکل گیری یک محیط خانه ناپایدار و غیرقابل پیش بینی می‌شود.
دانش‌آموز ممکن است با تغییرات مکرر در روال خانواده، مشکلات مالی و عدم ثبات در وضعیت زندگی خود مواجه شود که می‌تواند منجر به تغذیه نامناسب، مراقبت‌های بهداشتی ناکافی و دسترسی محدود به منابع پزشکی شود. این بی ثباتی‌ها می‌تواند بر سلامت و احساس امنیت دانش‌آموز تأثیر بگذارد.
کوثری افزود: به عنوان مثال مطالعه‌ای که در مجله روان‌شناسی خانواده (2012) منتشر شد، نشان داد که این دانش‌آموزان در مقایسه با همسالان خود، میزان بیشتری از مشکلات سلامت جسمانی مانند آسم، مشکلات گوارشی و اختلالات خواب را تجربه می‌کنند.
همچنین وزارت بهداشت و خدمات انسانی ایالات متحده گزارش می‌دهد که سو مصرف مواد والدین عامل مهمی در مشکلات رفاهی کودکان و نوجوان است و سو مصرف مواد دومین دلیل رایج برای فرار کودکان و نوجوانان از خانه می‌باشد.
  بی توجهی و عدم مسئولیت پذیری والدین معتاد
این روان درمانگر افزود: آسیب بعدی، بی توجهی و عدم مسئولیت پذیری والدین معتاد نسبت به زندگی و خانواده است که می‌تواند سبب شود که نقش دانش‌آموز در خانواده به عنوان یک کودک و نوجوان تغییر کند و مسئولیت‌های بیشتری را به عهده بگیرد.
وقتی یکی از اعضای خانواده دچار اعتیاد می‌شود، احتمال زیادی دارد که کمتر بتواند مسئولیت‌های خود را به عنوان یک والد به درستی انجام دهد. این امر می‌تواند منجر به غفلت یا توجه ناکافی به نیازهای دانش‌آموز، مانند حمایت عاطفی، راهنمایی و نظارت شود. دانش‌آموز ممکن است احساس غفلت یا نادیده گرفته شدن کند که منجر به احساس تنهایی و اعتماد به نفس پایین می‌شود.
در برخی موارد، دانش‌آموز ممکن است مجبور شود مسئولیت‌ها و نقش‌های دیگری را که معمولاً توسط عضو معتاد خانواده انجام نمی‌شود را به عهده بگیرد. آنها ممکن است مراقب خواهر و برادرهای کوچک‌تر خود شوند، کارهای خانه را انجام دهند یا مسئولیت‌های بزرگسالی دیگر را بر عهده بگیرند. این تغییر زودهنگام در نقش‌ها می‌تواند بر احساس هویت دانش‌آموز تأثیر بگذارد، فرصت‌های رشد شخصی آنها را محدود کند و سطح استرس آنها را افزایش دهد.
  قرار گرفتن در معرض سو مصرف مواد
کوثری گفت: قرار گرفتن در معرض سو مصرف مواد و رفتارهای مخاطره آمیز آسیب دیگری است که در کمین دانش‌آموزانی است که یکی از اعضای خانواده اش مبتلا به اعتیاد به مواد مخدر است. آن‌ها ممکن است از نظر ژنتیکی مستعد اعتیاد باشند یا مکانیسم‌های مقابله‌ای ناسازگار را از اعضای خانواده آسیب‌دیده خود بیاموزند و در معرض خطر بیشتری قرار بگیرند.
همچنین کودک احتمال دارد شاهد مصرف مواد مخدر باشند یا با وسایل استعمال مواد مخدر مواجه شوند یا حتی مجبور شوند برای فرد معتاد خانواده مواد تهیه کنند که می‌تواند فعالیت‌های مرتبط با مواد مخدر را عادی جلوه دهد و احتمال امتحان کردن و تجربه کردن مصرف مواد یا مسائل مربوط به سو مصرف مواد در آینده را افزایش دهد.
وی در خصوص احتمال مصرف مواد مخدر توسط کودک دارای والدین معتاد گفت: چندین مطالعه مختلف نشان داده است که داشتن یکی از اعضای خانواده با سابقه سو مصرف مواد مخدر، خطر ابتلاء به سو مصرف مواد را در کودک افزایش می‌دهد. به عنوان مثال، مطالعه‌ای که در درباره سو مصرف مواد در کودکان و نوجوانان در سال 2009 انجام شد، نشان داد که فرزندان والدینی که دارای اختلالات مصرف مواد هستند، بیشتر احتمال دارد که خودشان درگیر سو مصرف مواد باشند.
  افت عملکرد تحصیلی
عملکرد تحصیلی دانش‌آموز ممکن است به دلیل پریشانی عاطفی و اختلالات ناشی از اعتیاد در خانواده آسیب ببیند. آنها ممکن است در تمرکز مشکل داشته باشند، کاهش انگیزه را تجربه کنند، یا در حفظ حضور منظم در مدرسه با چالش‌هایی مواجه شوند. این امر می‌تواند منجر به کاهش نمرات شود و مانع پیشرفت تحصیلی آنها گردد.
کوثری در خصوص نقش اعتیاد در افت عملکرد تحصیلی گفت: اعتیاد می‌تواند سبب شود که دانش‌آموز فقر، کمبود نیازهای اولیه یا دسترسی محدود به منابع آموزشی ضروری مانند کتاب، لوازم مدرسه یا فعالیت‌های فوق برنامه را به دلیل محدودیت منابع مالی تجربه کند.
مشاور رسمی آمورش و پرورش افزود: تحقیقات منتشر شده نشان می‌دهد که فرزندان والدین مبتلا به اختلالات مصرف مواد بیشتر احتمال دارد مشکلات تحصیلی از جمله نمرات پایین‌تر، میزان بالاتر غیبت و افزایش احتمال ترک تحصیل را تجربه کنند. مرکز ملی اعتیاد و سو مصرف مواد در دانشگاه کلمبیا (CASA) گزارش می‌دهد که فرزندان والدین معتاد در مقایسه با همسالان خود در معرض خطر بیشتری برای تکمیل نکردن دبیرستان و ترک تحصیل هستند.
  انزوا و تخریب روابط با همسالان
تخریب روابط با همسالان و از دست دادن جایگاه اجتماعی، آسیب احتمالی دیگری است که دانش‌آموزان دارای والدین معتاد را تهدید می‌کند.
کوثری در این خصوص هم تاکید کرد: احتمال زیادی وجود دارد که دانش‌آموز به دلیل استرس و آشفتگی عاطفی ناشی از عضو معتاد خانواده، ایجاد و حفظ روابط سالم با همسالان را چالش برانگیز بداند و دچار قلدری یا انزوا شوند، در اعتماد به دیگران مشکل داشته باشند و با تعاملات اجتماعی دست و پنجه نرم کنند.
این روان درمانگر خاطر نشان کرد: همچنین کودکان ممکن است به دلیل اعتیاد اعضای خانواده خود با انگ، قضاوت اجتماعی، تبعیض و تخریب جایگاه اجتماعی شأن مواجه شوند. این می‌تواند منجر به احساس شرم، خجالت و بی میلی به کمک گرفتن و ترس از افشای وضعیت خانوادگی آنها شود که در مجموع بر رشد اجتماعی و رفاه کلی دانش‌آموزان تأثیر منفی می‌گذارد.