انقلاب شکوهمند اسلامی بزرگ‌ترین تحول قرن چهاردهم بوده و نقطه عطف تحولات جهانی است که به تعبیر امام راحل عظیم‌الشأن با تأییدات غیبی الهی و ایمان مردم پیروز شد. بدون تردید پیروزی انقلاب به‌یک‌باره میسر نبوده و از خردادماه 1342 و حتی پیش از آن نوری در دل مردم بود که به مقابله با استبداد و استکبار برخیزند. یکی از حوادث تعیین‌کننده و مهم حماسه 30 مهر در همدان بود که با جنبش دانش‌آموزی و همراهی اقشار مردم، شکل گرفت و ارکان حکومت پهلوی را در این استان و کشور به لرزه درآورد. اینکه چرا این این اتفاق رخ داده و درنهایت چه حوادث مهمی در آن روز تاریخی اتفاق افتاد، موضوع گزارشی است که در ادامه در گفت‌وگوی خبرنگار سپهرغرب با دو تن از حاضران در صحنه آن روز که دانش‌آموز بوده‌اند، خواهید خواند:

حسین صادقیان در ابتدای سخنان خود با یادآوری اینکه بعضاً درباره 30 مهر همدان دچار افراط‌هایی در بیان و تعریف می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شویم، عنوان کرد: افراط در بیان واقعه یا از طریق کسانی است که در صحنه بوده‌اند و یا کسانی که با شنیده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها به این حادثه اشراف پیدا کرده‌اند که البته تعارف آن‌ها نشان می‌دهد خیلی در بطن ماجرا نبوده‌اند؛ پس بنده تأکیدم این است که در نقل این حماسه دچار افراط نشویم.

 

این حاضر در حماسه 30 مهر سپس خاطرنشان کرد: به اعتقاد بنده به‌دلیل گستردگی کار، کسی به این روز و زوایای آن اشراف کامل ندارد؛ چراکه هرکس در یک بخش بوده و همان بخش را می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند درست نقل کند. بهتر است مثلاً 50 نفر از حاضران آن روز یک‌جا جمع شده و زوایای گوناگون را بررسی کنند تا به یک مطلب مدون در خصوص این حماسه برسیم.

 

این مدرس دانشگاه در ادامه با اشاره به اینکه اگرچه اصل حرکت در 30 مهرماه دانش‌آموزی بود اما دانش‌آموزی در این روز به شهادت نرسید اما خیلی‌ها در درگیری مجروح شدند، تصریح کرد: بعد از دو ساعت این حرکت با حضور جمعی از کسبه، معلم‌ها، طلاب و روحانیون عمومی شد و مردم هم درب خانه‌هایشان را در اطراف خیابان شهدا به روی تظاهرکنندگان باز کردند تا استراحت کرده و یا اگر مجروحیت سطحی دارند، مداوا شوند.

 

صادقیان در ادامه با تشریح چرایی شکل‌گیری واقعه، تأکید کرد: کتابخانه مسجد جامع کرمان در روزهای قبل از 30 مهرماه به آتش کشیده شده و تظاهرات‌هایی در جاهای مختلف ازجمله مدارس شکل گرفت که یکی از این مدارس، دبیرستان دخترانه پروین اعتصامی همدان بود؛ پس از آن دختری توسط درجه‌دار شهربانی بازداشت و به او اسائه ادب شده بود.

 

وی اظهار کرد: روز 30 مهر 1357 که ما به کلاس رفتیم، زمزمه دستگیری یک دختر و راهپیمایی بود؛ بنده با تعدادی از دوستانم نظیر شهیداسلامیان و آقای سیلواری از دبیرستان شریعتی با شعارهایی به شکل پراکنده به سمت میدان راه افتادیم که نزدیک به 60 نفر بودیم.

 

این پیشکسوت انقلابی گفت: ما به میدان امام خمینی (ره) رسیده و وارد خیابان شهدا شدیم. تعدادی آنجا حاضر بودند و تعدادی هم به جمع ما پیوستند و شعارهای ساختارشکنانه (علیه رژیم و در دفاع از امام) سر دادیم و درگیری آغاز شد. البته کم‌کم گروه‌های مختلف همچون معلم‌ها و دانشجویان نیز به جمع ملحق شدند و درنهایت جمعیت هزاران نفری شد که در خیابان شهدا و کوچه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و خیابان‌های فرعی منتهی به آن بودیم.

 

صادقیان با تأکید بر اینکه این حرکت برای استمرار انقلاب و ساقط شدن رژیم شاهنشاهی شکل گرفت، اظهار کرد: اصل حرکت‌های در آن دوران ما براساس عقلانیت بود؛ برای مثال خاطرم هست یک‌بار شایعه اینکه تمثال امام راحل در ماه دیده شده، بر سر زبان‌ها افتاد. خبر که به شهید مدنی که رسید، گفتند این مسائل درست نیست؛ شما به این دلیل و با این مضمون راهپیمایی‌ نکنید، بلکه شعار بر ضد حکومت بدهید و فارغ از عقلانیت حرکت نکنید.

 

وی در ادامه با اشاره به اینکه شعارها و درگیری‌ها تا بعد ازظهر آن روز ادامه داشت، گفت: مرحوم نداف از معلم‌های آن دوره، لیدر دانش‌آموزان بود؛ اگرچه از افرادی مثل شهیدهمدانی هم نام برده‌اند که برای مداوای مجروحین اقدام و شرایط را برای تسهیل مداوای آنان فراهم کرده بودند تا دستگیر نشوند.

 

این معلم باسابقه همدانی ابراز کرد: من خاطرم هست که فردی به‌نام کازرونی از نیروهای رژیم، از بالای هتل یاس که در ابتدای خیابان شهدا واقع شده، تیراندازی کرده و با تیربار یک نفر را در مصلی زد. درواقع آن روز یک جنگ نامحسوس بین نیروهای انقلابی و نیروهای طرفدار شاه پیش آمد و آقای قدرت‌الله داوری نفت‌فروش هم در آنجا شهید شد.

 

صادقیان افزود: درگیری‌ها تا حدود ساعت یک ربع به سه بعد از ظهر ادامه داشت، ما هم هرازگاهی به کوچه حوزه علمیه می‌رفتیم. عده‌ای آن روز مجروح شدند که برخی از تظاهرکنندگان آن‌ها را برای مداوا به جاهای غیر رسمی می‌بردند تا گیر ساواک نیفتند.

 

وی سپس با تأکید بر اینکه وحدت انقلابی‌ها در مقابل نیروهای رژیم بازدارنده و همین قدرت را از آن‌ها گرفته بود، ابراز کرد: ثمره 30 مهر استمرار حرکت‌های انقلابی در سطح کشور و به‌عبارتی قله انقلاب اسلامی، تموج و حرکت بسیار مؤثر در همدان، حماسه 30 مهر بود.

 

این مدرس دانشگاه و مبارز پیشکسوت همدانی در پایان متذکر شد: 30 مهر باید درسی باشد برای همه مردم، به‌ویژه همدانی‌ها، جوانان و دانش‌آموزان که بدانند حرکت آن روز هزینه دادن برای انقلاب بود و نه بستانکاری از انقلاب یا قیافه گرفتن! ما دانش‌آموزان آن زمان حضور در حماسه 30 مهر را برای خود توفیق الهی می‌دانیم که به تبعیت از حسین‌ابن‌علی (ع) بر علیه ظالم قیام کرده و هزینه دادیم. بنده همیشه گفته‌ام ما به انقلاب بدهکاریم، نه بستانکار. چراکه انقلاب سفره معنوی است، نه دنیوی که اگر انقلاب نبود، ما هم نبودیم.

 

* این جنبش دانش‌آموزی توانست با کمترین تلفات، ضربات مهلکی بر رژیم شاه وارد کند

 

در ادامه یکی دیگر از حاضران آن واقعه نیز با اشاره به حماسه 30 مهر و توصیف صحنه‌های شکل‌گیری این حرکت انقلابی در همدان، گفت: دانش‌آموزان همدانی حدود ساعت 9 صبح روز 30 مهرماه سال 1357 با فریاد الله‌اکبر شکوه ایمان را به نمایش گذاشتند، جمعیتی همدل، جوان و شورآفرین که با شعور انقلابی و معرفت دینی با معدل سنی 15 تا 20 سال، علیه رژیم شاه به خیابان‌ها آمده بودند.

 

جواد بیات خاطرنشان کرد: این اجتماع عوامل حاضر در میدان رژیم شاه را بهت‌زده و درعین‌حال عصبانی کرده بود؛ مردم فریادهای الله‌اکبر و شعارهای حماسی سر می‌دادند و پیوستن اساتید، روحانیون، طلاب حوزه علمیه آخوند، کسبه خیابان شهدا و اقشار مردم به‌ویژه روستاییان که برای خرید به شهر آمدند بودند، تجلی همبستگی قشرهای مردمی بود که به این شیوه به منصه ظهور درآمد.

 

این مبارز انقلابی با تأکید بر اینکه جنبش مذکور با تفکر عاشورایی بر قله شرف و عزت ایستاد، تصریح کرد: پس از این جریان سرنوشت‌ساز بود که ایران یکپارچه خروشید؛ علما، مراجع، آیات عظام گلپایگانی و مرعشی نجفی، کارکان صنعت نفت، قضات، وکلا و انجمن روزنامه‌نگاران شهرهای متعدد کشور برای حمایت از این حرکت تاریخی، اعلام همبستگی کردند.

 

بیات ادامه داد: نکته حائز اهمیت اینکه امام خمینی (ره) نیز در دیدار با دانشجویان مسلمان در پاریس از حماسه 30 مهر و جنبش دانش‌آموزی علیه حکومت حمایت کرده و رفتار ددمنشانه رژیم را در نادیده گرفتن کرامت انسان‌ها، آزادی و استقلال، محکوم کرد.

 

وی با اشاره به اینکه خبرگزاری‌های مشهور جهان نظیر آسوشیتدپرس و سی‌ان‌ان به انعکاس سخنان امام راحل درخصوص واقعه 30 مهر پرداختند، اظهار کرد: واقعه چهارم آبان‌ماه در کبودراهنگ و به شهادت رسیدن جمعی از دانشجویان تهرانی در حمایت از قیام 30 مهر همدان در سیزدهم آبان 57 نیز در این روز تاریخی ریشه دارد.

 

این پیشکسوت مبارز تأکید کرد: بدون تردید ایمان به خدا، تحقق وعده قرآنی غلبه نور بر ظلمت، اضمحلال طاغوت و طاغوتیان، شکست قطعی مثلث زر، زور و تزویر در طول تاریخ، غیرت دینی و اطاعت از فرامین مرجع تقلید جهان اسلام و ولی فقیه زمان امام راحل در دفاع از دین بر رد ادعای آن روز مارکسیست‌ها که دین را افیون ملت‌ها می‌دانستند، تنها بخشی از ثمرات این روز بود که البته دستاویز این قیام تاریخی نیز قرار گرفت.

 

بیات با اشاره به اینکه درگیری‌ها در آن روز بالا گرفته و باقر مصفای داروفروش با گلوله دژخیمان شاه به شهادت رسید، اذعان کرد: حجت‌الاسلام بشیر مهدوی امام جماعت مسجد نظربیگ و دانش‌آموزانی همچون حمید سیفی، کمال عنایتی و امیر تمسکی نیز مجروح شدند.

 

وی ادامه داد: کوچه‌های اطراف خیابان شهدا هریک دژ محکمی در مقابل سفاکان رژیم شاهنشاهی شده و تظاهرکنندگان و مردم عرصه را بر پلیس و عوامل رژیم تنگ کرده بودند؛ مراجعه هر مجروح به بیمارستان منجر به دستگیری و زندانی شدن او می‌شد، بنابراین درمان و مداوای بسیاری از مجروحان توسط مردم با باز کردن درب خانه‌هایشان صورت گرفت و بنده در کوچه معروف به چشم شاهد مداوای مجروحان بودم.

 

این پیشکسوت مبارز با اشاره به اینکه تعقیب‌وگریز تا ساعتی از بعد ظهر ادامه یافت و جنبش دانش‌آموزی توانست با کمترین تلفات و به‌صورت هوشمندانه ضربات مهلک و جان‌کاهی بر پیکر رژیم شاه وارد کند، گفت: انتظار می‌رود مبارزات مردم همدان در 30 مهر در تقویم رسمی کشور ثبت شده و در پاسداشت این روز تاریخی، مردم همدان با رهبر انقلاب دیدار کرده و بر انقلابی بودن و انقلابی ماندن، تأکید کنند.

 

بیات با اشاره به اینکه دانش‌آموزان امروز باید با درک نیاز داخلی و تولید علم در رفع تهدیدها و تحریم‌ها گام برداشته و در سکوهای علمی و المپیادهای جهانی با دو بال علم و ایمان بدرخشند، اذعان کرد: دانش‌آموز ایرانی باید باور «ما می‌توانیم» را در خود بارور کند؛ هوش، خردورزی و تلاش جعی در عمل به سیره 36 هزار شهید که از تمامیت ارضی کشور دفاع کرده‌اند، با پیروی از بیانیه گام دوم انقلاب و فصل‌الخطاب قرار دادن ولی فقیه در مسیر تمدن اسلامی و حکومت مهدوی، میسر است؛ دانش‌آموز امروز باید این وظیفه را بشناسد و در راستای آن گام بردارد.

 

وی یادآوری کرد: غرب از دیرباز تاکنون با هژمونی فرهنگی خود به دنبال جهانی‌سازی بوده و تغییر هویت و ماهیت ملل را در دستور کار خود قرار داده است. البته امروز دیگر دوره تک‌قطبی به سر آمده، اما امپراتوری رسانه‌ای به دنبال القای اهداف و تأمین منافع مستکبران در جهان سرمایه‌داری است؛ بنابراین شایسته بوده که دانش‌آموز امروز با رصد امور بین‌الملل و درک نیاز داخلی، در بالاترین سکوهای علمی قرار گیرد.

 

این پیشکسوت انقلابی با این بیان که مبارزه با استبداد و استکبار زمان و مکان و پیری و جوانی نمی‌شناسد، توضیح داد: اسلام همان اسلام و انقلاب همان انقلاب است، تا کفر هست، مبارزه هست و تا مبارزه هست، ما هستیم. ما به گذشته انقلابی خود و خلق حماسه‌هایی چون 30 مهر مباهات می‌کنیم و امروز هم که شکل مبارزات پیچیده‌تر شده، ما در میدان هستیم.

 

وی در ادامه اضافه کرد: تاکتیک و تکنیک تغییر کرده؛ اما با عقلانیت، دانش روز و تقویت بنیه علمی، اعتقادی و سیاسی می‌توان اهداف انقلاب اسلامی را دنبال کرد. امروز باید در جبهه مقاومت و جهاد تبیین ایستاد تا جای جلاد و شهید عوض نشود.

 

این مبارز انقلابی در پایان توصیه کرد: امام راحل فرمود: اگر دانش‌آموزی درس نخواند، حرام است در مدرسه بماند؛ با استناد به این سخن باید به دانش‌آموزان عزیز یادآوری کرد آینده مملکت از آنِ کسانی است که بر نیمکت‌ها تکیه زده‌اند. امروز تمام کفر در مقابل تمام اسلام ایستاده و منازعه ما عقیدتی است، بنابراین تنها سرباز مجهز به ایمان و علم می‌خواهد که در میدان مبارزه کند، دانش‌آموز ایرانی سرمایه‌دار میراثی است که با جان به او رسیده؛ دانش‌آموزان باید این سرمایه را حفظ کنند.