با روی کار آمدن دولت سیزدهم، عزم دولت جزم شد تا نابسامانی‌های حوزه تولید و بازار خودرو را رفع کند، بنابراین رئیس جمهور در نیمه اسفند سال 1400 دستورالعمل 8 ماده‌ای برای «بهبود وضعیت صنعت خودروسازی کشور» ابلاغ کرد.

براساس بندی از این دستورالعمل به وزیر صمت وقت ابلاغ شد به‌منظور بهبود وضعیت صنعت خودروسازی کشور ضمن حذف تدریجی روند قرعه‌کشی با افزایش عرضه، ایجاد شفافیت در عرضه خودرو و افزایش رضایت مندی مردم محقق شود.

پیرو این موضوع اقداماتی از سوی وزارت صمت برای بهبود وضعیت تولید و عرضه خودرو صورت گرفت تا اینکه در نهایت در اسفند ماه 1401 قرعه‌کشی خودرو حذف شد و عرضه خودرو در سامانه یکپارچه از طریق فرآیند نوبت دهی اجرا شد. این شیوه عرضه خودرو اثرات مثبت خود را از اردیبهشت ماه سال جاری در بازار نشان داد و پیرو عرضه مرتب به متقاضیان خودرو، بازار خودرو به آرامش رسید و قیمت خودرو کاهشی شد.

البته اقدامات دیگری نظیر افزایش تولید خودرو و همچنین قیمت‌گذاری خودروهای تولید داخلی و مونتاژی توسط شورای رقابت، تثبیت ارزی توسط بانک مرکزی و غیره‌ از عوامل مؤثر بر آرامش بازار خودرو بود.

‌اما با گذشت چند ماه از آرامش بازار خودرو در روزهای اخیر بازار خودرو دوباره به ‌هم ریخته و در حالی که قیمت انواع خودروهای داخلی، مونتاژی و وارداتی در بازار طی ماه‌های گذشته مدام کاهشی بود دوباره قیمت‌ها افزایشی شده است.

  عرضه قطره‌چکانی خودروسازان داخل دوباره بازار را به‌هم ریخت‌

سعید مؤتمنی؛ رئیس اتحادیه نمایشگاه‌داران و فروشندگان خودرو علت به‌هم ریختگی بازار خودرو و صعودی شدن قیمت خودروها را «عرضه قطره چکانی خودروسازان داخلی» می‌داند.

افزایش قیمت خودرو با توجه به عملکرد نامطلوب خودروسازان در خصوص عرضه خودرو چندان دور از ذهن نبود، زیرا بعد از اینکه عباس علی‌آبادی در خردادماه امسال سکان وزارت صنعت، معدن و تجارت را بر عهده گرفت‌ برنامه‌های مدیریت بازار خودرو که از نیمه اسفند 1400 و پس از ابلاغ دستور هشت ماده‌ای تحول در حوزه خودرو، آغاز شده بود روز به‌روز کمرنگ‌تر شد.

در واقع بعد از دو بار اجرای عرضه یکپارچه خودرو در سامانه یکپارچه خودروهای داخلی و در حالی که به علت نتایج خوب این شیوه عرضه، مردم در انتظار عرضه نوبت سوم خودرو در سامانه یکپارچه بودند وزیر صنعت، معدن و تجارت به یک‌باره ‌در شهریور ماه اعلام کرد که سامانه یکپارچه خودرو متعلق به وزارت صمت نیست و این سامانه متعلق به شورای رقابت است؛ این در حالی است که سامانه یکپارچه خودرو تحت نظارت سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان است.

بعد از آن نیز منوچهر منطقی؛ معاون وزیر صمت اعلام کرد که شیوه عرضه خودرو در این سامانه از شیوه انبوه به عرضه متعدد و متوالی تغییر می‌کند و سامانه یکپارچه صرفا جهت نظارت خواهد بود.

‌از طرف دیگر عرضه خودرو توسط خودروسازان نیز طی ماه‌های اخیر چندان رضایت بخش نبوده است و متقاضیان مدام از تأخیر در تحویل خودروها، ارسال نشدن فراخوان واریز وجه، افزایش قیمت خودروها، تبدیل‌های اجباری و عدم ارسال به‌موقع فراخوان تکمیل وجه و غیره گلایه‌مندند.

به‌عنوان مثال تابستان و پاییز امسال مشتریان پژو پارس از تأخیر در تحویل این خودرو توسط ایران خودرو گلایه‌مند بودند. اکنون نیز مشتریان همین خودرو با موعد تحویل زمستان اعلام کرده‌اند که خودروساز تاکنون فراخوان واریز وجوه مشتریان را ارسال نکرده و در خصوص زمان ارسال فراخوان برای این مشتریان نیز هیچ اطلاع‌رسانی انجام نمی‌دهد.

عدم رضایت مشتریان از عرضه‌های به‌موقع خودرو توسط خودروسازان در حالی است که براساس آمار اعلامی وزارت صمت تولید خودرو نسبت به سال گذشته رشد داشته است؛ براساس اعلام وزارت صمت تولید خودروی سواری در آذرماه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته 10 درصد افزایش یافته است.

البته براساس همین آمار تولید پژو پارس در آذرماه امسال نسبت به آذرماه سال گذشته در برخی از سایت‌های تولید ایران خودرو افزایش، در برخی کاهش و در یک سایت نیز توقف تولید داشته است.

   پژو پارس احتمالاً فقط تا پایان امسال تولید شود

از طرفی براساس اخبار غیر‌رسمی شنیده شده که سازمان ملی استاندارد به ایران خودرو تا 15 اسفند‌ امسال مجوز تولید پژو پارس را داده و این خودرو پس از این تاریخ به علت ‌پاس نکردن استانداردهای 85 گانه مجوز تولید ندارد.

**ایران‌خودرو: مجوز استاندارد هر خودرو‌ صادر نشود خط تولید آن را متوقف می‌کنیم

ایران خودرو نیز اعلام کرده در صورت عدم تمدید مجوزهای سازمان استاندارد برای تولید هر‌گونه از محصولات، نسبت به توقف خط و جایگزینی با محصول دیگر تصمیم‌گیری خواهد شد.

   گلایه مردم از ترفندهای ایران خودرو برای گران‌کردن خودروها و فروش اجباری

طرح تبدیل اجباری خودرو نیز از دیگر معضلات مشتریان خودروسازان داخلی است که در سامانه یکپارچه خودروهای داخلی ثبت نام کرده‌اند؛ ایران خودرو با اضافه کردن پسوند‌هایی مانند «ارتقا یافته»‌، «حروف انگلیسی و اعداد» و «آپشنال» مجوز افزایش قیمت خودروهای خود را با عنوان محصولات جدید دریافت کرد و پس از آن این خودروها را در طرح تبدیل اجباری خودرو به مشتریان عرضه کرد.

به عنوان مثال طی ماه‌های اخیر، شرکت ایران خودرو در فراخوانی به متقاضیان خرید رانا پلاس که قبلا در سامانه یکپارچه ثبت نام کرده بودند اعلام کرده به جای این خودرو، رانا پلاس ارتقا یافته یا پژو 207 با قیمت بالاتر تحویل بگیرند. همچنین این خودروساز در فراخوانی دیگر به مشتریان خود که متقاضی تارا V1 بوده اند اعلام کرده به جای این خودرو برای خرید تارا V1 پلاس واریز وجه کنند.

دیگر خودروساز کشور، یعنی شرکت سایپا نیز همسو با ایران خودرو، اخیرا همین رویکرد را دنبال کرده و به مشتریان خود که در سامانه یکپارچه برای خرید شاهین دنده‌ای (دستی) ثبت نام کرده بودند، اعلام کرده که برای خرید شاهین اتومات (که قیمت بالاتری دارد) تکمیل وجه کنند.

البته خودروسازان مدعی هستند مشتریان را وادار یا اجبار به خرید خودرو نمی‌کند و اگر خودرویی مغایر با آنچه که متقاضی برای آن ثبت نام کرده را عرضه می‌کنند در واقع پیشنهاد می‌دهند؛ اگرچه علی آبادی وزیر صنعت، معدن و تجارت در واکنش به این اقدام خودروسازان گفته است «خودروسازان مطلقا و طبق قانون حق ندارند خریداران را مجبور به خرید اجباری محصول کنند» و باید براساس قرارداد عمل کنند، اما خودروسازان توجهی به این مسئله ندارند.

به گفته کارشناسان بازار خودرو ‌بعد از حدود یک‌ سال و نیم تلاش وزارت صمت برای مدیریت بازار در دوره مدیریت قبلی، با روی کار آمدن وزیر صمت جدید و عدم استمرار و نظارت بر طرح‌های مدیریت بازار خودرو، بی‌توجهی به پیاده‌سازی دقیق سامانه یکپارچه، تأکید بر آزادسازی قیمت خودرو در بازار انحصاری و غیره، امروز ‌بازار خودرو دوباره متلاطم شده به طوری که طی روزهای گذشته قیمت اغلب خودروها افزایش یافت.

بیم آن می‌رود که با ادامه بی‌توجهی‌های وزارت صمت نسبت به نحوه عرضه خودروسازان، بازار ‌دچار تنش‌هایی نظیر دوران قبل از اجرای سامانه یکپارچه شود‌ و دلالان و واسطه‌ها دوباره پس از چند ماه به این بازار بازگردند.