سپهرغرب، گروه خبر - طاهره ترابی‌مهوش: رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان با اشاره اینکه فرسایش خاک در همدان 16.7 است، گفت: در دهه 40 وسعت بیابان‌های کشور 9 میلیون هکتار و وسعت جنگل‌ها 18 هکتار بوده، اما این عدد در سال 98 به 32.5 میلیون هکتار رسیده که نشان‌دهنده میل اراضی به سمت بیابانی شدن است.

قاسم اسدیان روز گذشته در نشست خبری با اصحاب رسانه که به مناسبت بزرگداشت روز جهانی خاک برگزار شد با بیان اینکه عموماً در طول سال روزهای خاصی برای تبیین جایگاه منابع محیطی در نظر گرفته شده، اظهار کرد: روز زمین پاک، هوای پاک و حتی روز جانوران خاص ازجمله این روزها برای بزرگداشت منابع بیولوژیکی است.

وی با اشاره به اینکه منابع بیولوژیک جزء اکوسیستم محیط محسوب می‌شوند، تصریح کرد: خاک نیز به‌عنوان یکی از عناصر اکولوژیکی محسوب می‌شود که در صورت چالش در این منبع، به‌مرور اکوسیستم دچار مشکل خواهد شد.

اسدیان با بیان اینکه خاک را می‌توان بستر حیات تلقی کرد، افزود: گیاه تنها منبع تأمین‌کننده انرژی در جهان بوده زیرا تنها موجودی است که می‌تواند انرژی خورشیدی را به مواد غذایی بدل کند.

رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان عنوان کرد: البته گیاه تنها در بستر خاک رشد نمی‌کند و در برخی شرایط محدود، شاهد رشد گیاه در آب‌وهوا بدون وجود خاک نیز هستیم، اما نکته این است که این مهم تنها در سیستم‌های محدود و بسته امکان‌پذیر بوده حال‌آنکه جهان با جمعیت 7.2 میلیارد نفری نیازمند خاک به‌عنوان بستر حیات است.

وی با تأکید بر اینکه اگر خاکی وجود نداشته باشد هیچ پوشش گیاهی نمی‌تواند رشد پیدا کند، خاطرنشان کرد: از سوی دیگر خاک نگه‌دارنده منابع آبی نیز محسوب می‌شود.

اسدیان با اشاره به اینکه بالغ‌بر 40 نوع موجود زنده در خاک وجود دارد، ادامه داد: علاوه بر این شاهد زیست صدها نوع قارچ در محیط خاک هستیم که این موجودات به‌عنوان تجزیه‌کنندگان، تضمین‌کننده بقای حیات در کره خاکی هستند.

این مقام مسؤول با بیان اینکه خاک دارای دو نوع وزن ظاهری و حقیقی است، عنوان کرد: اگر خلل و فرج آن درهم‌تنیده شود، نمی‌تواند هوا و آب را در خود نگه دارد.

وی با اشاره به اینکه خلل و فرج موجود در خاک می‌تواند اکسیژن را در اختیار موجودات زنده قرار دهد، یادآوری کرد: خاک مطلوب دارای حدود 45 درصد مواد معدنی، پنج درصد ماده آلی، 25 درصد هوا و 25 درصد آب است.

رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان ادامه داد: این پنج درصد ماده آلی خود به دو بخش ریشه‌ها و موجودات تقسیم می‌شود.

اسدیان با اشاره به اینکه در برخی از اکوسیستم‌ها شاید به دلایل مختلف موجود زنده را در خاک نداشته باشیم، اذعان کرد: به دلیل ویژگی تعدیل‌کنندگی خاک در سهمگین‌ترین آتش‌سوزی‌ها نیز شاهد حفظ ریشه در خاک هستیم.

وی با تأکید بر اینکه متأسفانه دوره تجدیدپذیری خاک حداقل 300 سال است، گفت: برای آب این دوره تنها یک سال بوده به‌طوری‌که بارندگی سال گذشته مشکل بسیاری از کمبود منابع آبی را تا حدودی مرتفع کرد، اما در تجدیدپذیری خاک با سنگین‌ترین عملیات خاک‌ورزی، این دوره کمتر از 50 سال نخواهد بود.

رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان با اشاره به اینکه متوسط جهانی مواد معدنی موجود در خاک 1.5 تا سه درصد و این عدد در ایران دو تا سه‌دهم درصد است، اظهار کرد: از سوی دیگر این روزها خبرهایی از تغییر اقلیم و کمبود آب نیز شنیده می‌شود که این امر لزوم توجه به خاک را افزایش می‌دهد.

اسدیان در تبیین مفهوم تغییر اقلیم، ابراز کرد: تصور کنید اگر فقط یک درجه به دما اضافه شود، نیاز آبی 17 برابر افزایش پیدا می‌کند، حال‌آنکه طی پنج دهه گذشته 0.5 درجه به دمای کشور اضافه‌شده و میانگین بارندگی 30 میلی‌متر کاهش‌یافته؛ بنابراین اقلیم ما به این سمت میل کرده و در کشور ما کوهستانی بودن مناطق یکی از دلایل بالا بودن فرسایش خاک است.

وی ادامه داد: ایران ازنظر سطح ارتفاع بسیار متفاوت بوده که همین موضوع مهم‌ترین عامل فرسایش است.

اسدیان با بیان اینکه کمترین درجه حرارت کشور منفی 30 درجه و بیشترین درجه حرارت مثبت50 درجه سانتی‌گراد است، خاطرنشان کرد: 80 درجه سانتی‌گراد اختلاف دما در کشور وجود دارد که اکوسیستم‌های مختلفی را به وجود آورده‌است.

رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی استان همدان با بیان اینکه ایران دارای هشت هزار گونه گیاهی و 90 تا 95 میلیون هکتار از حوضه آبریز کشور، کوهستانی است، اذعان کرد: 6 میلیارد متر مکعب آب به علت شیب‌ تند در اراضی به گردش آب کشور اضافه و باعث فرسایش خاک می‌شود.

وی با تأکید بر اینکه رسوب‌دهی کل کشور 236 میلیون متر مکعب است، تصریح کرد: متوسط میزان فرسایش در جهان 2.5، در ایران 16.5 و در همدان 16.7 است؛ با این میزان رسوب امکان پر کردن سه سد وجود دارد.

اسدیان با اشاره اینکه در دهه 40 وسعت بیابان‌های کشور 9 میلیون هکتار و وست جنگل‌ها 18 هکتار بوده اما این عدد در سال 98 به 32.5 میلیون هکتار رسیده که این امر نشان‌دهنده میل کشور به سمت بیابانی شدن است، گفت: این عدد و ارقام به‌واقع فاجعه است.

رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی استان همدان با تأکید بر اینکه مردم باید به‌طورجدی در موضوع‌های به‌روز و علمی کشاورزی ورود کنند، تصریح کرد: از 610 دشت کشور، 300 دشت فرونشست دارد که 26 فرونشست در دشت‌های استان همدان بوده‌است.

مسؤول امور خاک جهاد کشاورزی استان همدان نیز در ادامه با اشاره به اینکه سازمان ملل از سال 2015 یک روز را به‌عنوان روز خاک در راستای تبیین جایگاه این منبع حیات معرفی کرده‌است، اظهار کرد: بر این اساس از سال 96 هرسال 14 آذرماه هم‌زمان با پنجم دسامبر توسط جهاد کشاورزی استان گرامی داشته‌ و همایشی به همین مناسب برگزار می‌شود.

خزائی با اشاره به اهداف این همایش، گفت: آگاهی‌بخشی و تبیین جایگاه خاک در بین مسؤولان، کارشناسان، بهره‌برداران و کشاورزان نخستین هدفی است که دنبال می‌شود.

وی تصریح کرد: از سوی دیگر این منبع نیز همچون آب از سوی بهره‌برداران دچار چالش‌هایی می‌شود بنابراین در این همایش به دنبال آن هستیم تا با معرفی این چالش‌ها روش رفع این مشکلات را نیز از زبان کارشناسان برای کشاورزان بازگو کنیم.

خزائی با بیان اینکه یکی از چالش‌های خاک به مسئله فرسایش بازمی‌گردد، تأکید کرد: شعار امسال سازمان ملل (جلوگیری از فرسایش خاک) به مناسبت روز جهانی خاک نیز به همین مسئله اشاره دارد.

وی اضافه کرد: بر این اساس بخش اعظمی از مباحث کارشناسی همایش امسال به این موضوع خواهد پرداخت.

مسؤول امور خاک سازمان جهاد کشاورزی استان همدان خاطرنشان کرد: با بیان اینکه تقویت خاک هم در تولید و هم در میزان نگهداشت منابع آبی تأثیرگذار است

خزائی با اشاره به اینکه متأسفانه طی سال‌های متمادی که کشاورزان برای تولید باعث کاهش توان ‌زیستی خاک شده‌اند، ادامه داد: برداشت محصول از خاک درواقع جداسازی بخشی از عناصر زیستی و غذایی از خاک است.

وی با بیان اینکه این کمبودها باید جایگزین شود در غیر این صورت حاصلخیزی خاک سالانه کاهش پیدا می‌کند، اذعان کرد: در این راستا راهکارهایی ازجمله استفاده از کودها به‌صورت تلفیقی وجود دارد؛ یعنی توصیه می‌شود کشاورزان به‌صورت هم‌زمان از کودهای آلی و شیمیایی استفاده کنند.

خزائی با بیان اینکه نحوه مناسب خاک‌ورزی نیز از دیگر راهکارهایی است که در قالب آموزش به کشاورزان دنبال می‌کنیم، خاطرنشان کرد: این آموزش‌ها فردی، گروهی، کارگاهی، میدانی، پوستر، برنوشته، دیوارنویسی و پخش آگهی‌های تبلیغاتی از صداوسیما است.

مسؤول امور خاک سازمان جهاد کشاورزی استان همدان با بیان اینکه همان اندازه که آب اهمیت دارد خاک نیز دارای اهمیت است، گفت: فرسایش خاک به‌عنوان یک چالش از سوی بهره‌برداران برای خاک ایجاد شده‌است.

وی با تأکید بر اینکه بهره‌کشی بیش‌ازحد از خاک باعث کاهش توان‌زیستی آن می‌شود، یادآوری کرد: با خروج عناصر از خاک، حاصلخیزی آن کاهش می‌یابد بنابراین استفاده بهینه از کودهای شیمیایی ماکرو و میکرو و کودهای آلی به‌صورت تلفیقی به بهبود ساختمان خاک کمک می‌کند.

خزائی با تأکید بر اینکه خالی ماندن خاک از پوشش گیاهی باعث فرسایش آبی و خاکی می‌شود، عنوان کرد: با هماهنگی فرمانداران و دهیاران و به‌منظور جلوگیری از آتش‌سوزی بقایای مزارع و کاه و کلش، اعلام‌شده کشاورزان حق آتش‌ زدن مزارع را ندارند و در صورت مشاهده برخورد جدی صورت خواهد گرفت.

این مقام مسؤول کشاورزی حفاظتی را یکی از راهکارهای جلوگیری از فرسایش خاک دانست و خاطرنشان کرد: از سال 92 سالانه 40 هزار هکتار از اراضی استان زیر پوشش کشاورزی حفاظتی مدیریت می‌شود که در آن شاهد کمترین شخم و خاک‌ورزی هستیم.

مسؤول امور خاک سازمان جهاد کشاورزی استان همدان با تأکید بر اینکه کشاورزان برای جلوگیری از بروز آفات و بیماری‌ها اقدام به آتش زدن بقایای گیاهان می‌کنند اما این راهکار جلوگیری از شیوع سن گندم نیست بلکه باوری غلط در بین کشاورزان از سالیانه گذشته است، گفت: بازهم تأکید می‌کنم هیچ کشاورزی اجازه آتش زدن مزارع را پس از برداشت محصول ندارد.