سپهرغرب، گروه اجتماعی: گفت‌وگو با بهشته بزرگی درباره روزی که به نام «خیاط‌» هاست

همه ما بی برو و برگرد چرخ‌خیاطی دیده‌ایم، با هر سن و سالی و در هر طبقه اجتماعی که در آن متولد و بزرگ شده باشیم. این‌که بنویسم همه تا حالا پیش خیاط رفته‌ایم تا اندازه‌مان را بگیرد و برایمان لباس بدوزد شک دارم.

بچه‌های امروزی یا حتی نوجوانان شاید متر خیاط به تنشان نرسیده باشد. سال‌هاست لباس‌های آماده را از فروشگاه‌ها می‌خریم و می‌پوشیم اما خوش به حال بچه‌هایی که حتی اگر خیاطی برایشان لباس نمی‌دوزد، مادربزرگی، عمه‌ای، خاله‌ای، کسی را داشته باشند که گاهی پشت چرخ‌خیاطی بنشیند و چیزی بدوزد و هر چه می‌خواهد باشد، باشد.

به‌نظرم مهم است بچه صدای خوش چرخ‌خیاطی را بشنود. این صدا انگار صدای جریان زندگی است که کوک به کوک زندگی را به هم وصل می‌کند.

خیاط‌ها انگار دوزندگان رشته‌های زندگی به هم هستند. انگار با دستشان با برش‌ها و با کوک‌هایی که می‌دوزند، جریان زندگی را نشان می‌دهند.

آدمی که لباس بپوشد، زنده است، آدمی که آنچه می‌پوشد برایش مهم باشد، به خیاط مراجعه می‌کند و خیاطی که خوش‌سلیقه است و خوش‌برش و خوش‌دوخت یعنی امیدش به زندگی بالاست و همین امید را به آدم‌ها هم منتقل می‌کند.

خیاط‌ها می‌توانند زیبایی را پوشش کنند بر تن آدم‌ها. خیاط‌ها بنا به شغلشان شریف‌اند و زیباپسند و ترویج‌کننده زیبایی. آن‌ها اولین افراد از نوع بشر هستند که به آدمی‌زاد کمک کردند لباس بر تن خود کند و آن‌قدر خوش‌ذوق بودند که انواع لباس را در زیباترین شکلش ابداع کردند و این نوآوری زیبا را هر روز به‌روز می‌کنند. شاید به همین خاطر است که روزی را به‌نام روز خیاط در تقویم جهان به ثبت رسانده‌اند. 28 فوریه روز جهانی خیاط است. روزی که برای نسل ما و همه نسل‌های قبل‌تر از ما یعنی دنیای خاطره؛ خاطره‌های خوب و دوست‌داشتنی.

     خیاطی در کنار مادر

بهشته بزرگی، متولد اسفند 46 است و شما هم شاید او را در برنامه‌های تلویزیونی دیده باشید که خیاطی آموزش می‌دهد.

خانم بزرگی، یکی از عاشق‌های خیاطی است که از بچگی به این حرفه علاقه‌مند شده و دیپلم خیاطی گرفته و به شکل کاملاً حرفه‌ای این کار را ادامه داده و می‌دهد.

خودش می‌گوید: مادرم چرخ‌خیاطی داشت و برایمان لباس می‌دوخت. من از همان بچگی کنارش می‌نشستم و نگاه می‌کردم و گاهی هم مادرم کارهای کوچکی بهم می‌داد که بدوزم. یادم هست هم برنامه کودک نگاه می‌کردم و هم با چرخ، خیاطی می‌کردم که یک‌بار هم دستم رفت زیر سوزن چرخ. کلاس پنجم بودم که مسجد محله کلاس خیاطی برگزار کرد و رفتم و شرکت کردم. کلاس اول دبیرستان یک‌دوره سه‌ماه را به شکل حرفه‌ای گذراندم و سال دوم، سه‌ماهه دیگر را و تقریباً خیاطی را کامل یاد گرفتم.

آن زمان مثل الآن نبود که خیاطی تخصصی باشد و یک نفر فقط روی یقه کار کند یا یک خیاط فقط لباس کودک بدوزد یا یکی روی لباس شب کار کند و برود این دوره‌های تخصصی را آموزش ببیند. من که خیاطی دوست داشتم پایه همه دوخت و دوزها و برش‌ها را یاد گرفتم. آن سال‌ها سخت بود، مثلاً اگر می‌خواستم روی یک لباس یقه انگلیسی بدوزم، خودم باید با آزمون و خطا آن‌قدر تمرین و تجربه می‌کردم تا یاد بگیرم؛ اما الآن متد خیاطی خیلی پیشرفت کرده و آموزش‌ها کامل و کم‌نقص شده و کسی که خیاطی دوست داشته باشد و پیگیر باشد، می‌تواند آموزش ببیند و چیزی را که دوست دارد، بدوزد.

     دنیای مد و لباس ایرانی در دست زنان

به خانم بزرگی می‌گویم، به نظر می‌رسد در شرق و ایران دخترها خیاط به دنیا می‌آیند، آن‌ها کنار مادر می‌نشینند و سوزن زدن‌های او را می‌بینند یا وقتی مادر یا خواهرشان با چرخ‌خیاطی کار می‌کند، دختربچه‌ها عشق این را دارند که در این دوخت‌و‌دوز شرکت کنند؛ اما همان‌طور که در ظاهر، زن‌ها آشپزهای خوبی هستند ولی بهترین سرآشپزهای دنیا مرد هستند، می‌گویند بهترین خیاطان دنیا هم مردان هستند. این گفته را قبول دارید؟ می‌گوید: نه! زن‌ها پا به پای مردان در بیشتر حرفه‌ها به‌خصوص حرفه خیاطی جلو آمده‌اند. در کشور ما زنان خیاطان بهتری هستند به نظرم. تنوع دوخت و دوز در حوزه لباس زنان را ببینید، بی‌نظیر است و بیشتر این کارها را زنان خیاط انجام می‌دهند. مردان بیشتر کت و شلوار می‌دوزند و پیراهن که مدل‌های ساده‌ای دارد و تنوع در آن‌ها کم است. در کشور ما زنان ترجیح می‌دهند خیاطشان خانم باشد و مردان کمتر سراغ خیاطی برای زنان می‌روند، چون مراجعه‌کننده خیلی کمی دارند. برای همین کل چرخه خیاطی لباس زنانه در دست زنان است. این‌همه تنوع در پارچه، در دوخت در تزئین همه کار خانم‌هاست. ما در زمینه مانتو و لباس عروس و انواع لباس‌های مهمانی خیلی پیشرفت کرده‌ایم و زنان نشان داده‌اند خیاطان و طراحان قابلی هستند. اگر به نمایشگاه مد و لباس سر بزنید این قابلیت، استعداد و چیرگی در کار را می‌بینید. به نظرم زنان ایرانی در حوزه مد و لباس خیلی پیشرفت کرده‌اند.

     مزون‌های بالای شهر

بزرگی می‌گوید: برای طبقه متوسط اجتماع، خیاطی یکی از حرفه‌هایی است که پول زیادی وارد خانواده می‌کند. زنان می‌توانند با وسیله‌هایی ساده شامل یک چرخ‌خیاطی و یک چرخ سردوزی کلی کار قبول کنند و با خیاطی معاش یک خانواده را تأمین کنند. ساکنان مناطق مرفه‌نشین و اعیان‌ها هم چند سالی است وارد حرفه پوشاک شده و با راه‌اندازی مزون لباس‌های بسیار شیک و گرانی می‌دوزند و می‌فروشند. زنان مذهبی که به طبقه اعیان تعلق دارند، ترجیح می‌دهند لباسشان را از مزون‌های ایرانی تهیه کنند، چون خودشان به خیاط سفارش می‌دهند که چه و چگونه برایشان بدوزد. مزون‌هایی داریم که لباس‌های پوشیده اما بسیار شیک و گران تولید می‌کنند. این مزون‌ها به خیاط‌هایشان دستمزدهای خیلی خوبی می‌دهند، چون لباس‌ها همه با دست دوخته می‌شود و صنعتی و سری‌دوزی نیست.

     خیاطی، حرفه پردرآمد

بزرگی می‌گوید: 30 سال است در حرفه خیاطی فعال هستم. برای همین به قطعیت می‌گویم خیاطی حرفه‌ای پول‌ساز است. اگر کسی در کنار استعداد، صبر و حوصله و سلیقه داشته باشد از این حرفه می‌تواند پول خوبی به دست بیاورد. الآن آموزش‌ها بسیار حرفه‌ای شده، جوانان به‌خصوص خانم‌ها می‌توانند با گذراندن یک یا دو دوره در بخشی از خیاطی کاربلد شوند و کارشان را شروع کنند. من همیشه به شاگردانم می‌گویم من با این گفته که کار نیست، موافق نیستم. به نظرم کننده کار کم شده. جوانان طبق آموزش‌هایی که مد شده بیشتر سراغ این می‌روند که خودشان کارگاه راه بیندازند و کارفرما شوند؛ اما این روش اشتباهی است که جوانان را به ورطه بیکاری می‌اندازد. هر کاری قدم‌به‌قدم. اول کار یاد بگیر، در کارگاه یا مزون یک نفر دیگر تجربه کسب کن، بعد کارگاه خودت را راه بینداز و صاحب‌کار خودت باش. من شاگردان زیادی دارم که بعد از دیدن چند دوره کوتاه‌مدت الآن در خانه کار خیاطی انجام می‌دهند و راضی هم هستند، طوری که الآن که نزدیک عید است دیگر کار قبول نمی‌کنند.

طاهره آشیانی