مرور حجم عظیم اطلاعاتی که در فضای آنلاین تولید و به اشتراک گذاشته می‌شود حتی برای اهل فن کار چالش‌آوری است.

حتی حرف زدن درباره این چشم‌انداز مدام در حال تغییر که در آن اصطلاحاتی چون «اطلاعات جعلی»، «اطلاعات نادرست» و «دغل‌بازی رسانه‌ای» با واژگان پرمصرفی چون «اخبار جعلی» درهم می‌آمیزد، کار سردرگم‌کننده‌ای است.

شاید بی‌آزارترین این اصطلاحات «اطلاعات نادرست» باشد؛ یعنی اطلاعات گمراه‌کننده‌ای که بدون نیت دخل و تصرف در دیدگاه مردم تهیه یا به اشتراک گذاشته می‌شود. یک مثال از این نوع اطلاعات می‌تواند شایعه مرگ فلان سلبرتی باشد که بعد معلوم می‌شود نادرست بوده است.

برعکس، اطلاعات جعلی به تلاش‌های عامدانه برای سردرگم کردن یا دخل و تصرف در دیدگاه مردم با استفاده از اطلاعات دروغین گفته می‌شود. این کارزارها که در مواقعی از سوی گروه‌هایی خارج از آمریکا مثل «سازمان تحقیقات اینترنتی» که به کارخانه ترول سازی روسی نیز معروف است هماهنگ می‌شود، می‌تواند در سطح حساب‌های کاربری شبکه‌های اجتماعی متعددی هماهنگ شود و همچنین احتمال دارد از سیستم‌های خودکار که به آنها بات می‌گویند برای ارسال پست و به اشتراک گذاشتن اطلاعات آنلاین استفاده شود. وقتی که خوانندگان بی اطلاعی که به واقعی بودن اطلاعات نادرست باور دارند آن‌ها را اشاعه می‌دهند، این اطلاعات به اطلاعات جعلی تبدیل می‌شوند.

دغل‌بازی رسانه‌ای نیز مثل اطلاعات نادرست برای ترغیب مردم نسبت به چیزهایی ایجاد می‌شود که فکت‌ها واقعی بودن آن‌ها را تأیید نمی‌کند. برای مثال شخصی که مسئول داستان مرگ آن سلبرتی است یک دغل بازی رسانه‌ای به راه انداخته است.

هرچند هم‌اکنون عده زیادی تازه نسبت به این مشکلات توجه پیدا کرده‌اند، ولی این مسائل جدید نیستند و تاریخ آن‌ها به روم باستان بازمی‌گردد. در حدود سال 31 پس از میلاد اوکتاوین که یک افسر نظامی رومی بود، کارزاری را برای بدنام کردن دشمن سیاسی خود مارک آنتونی به راه انداخت. آنطور که یک نویسنده روایت کرده در این اقدام از «شعارهای کوتاه و تندی استفاده شده بود که روی سکه‌هایی به سبک توئیت‌های باستانی ضرب شده بود.» این کارزار حول این ایده ساخته شده بود که آنتونی سربازی است که پای در جاده خطا گذاشته است: یک فیلسوف، یک عشرت طلب و یک باده پرستی که شایستگی تصدی این مقام را ندارد. این کارزار جواب داد. در نتیجه اوکتاوین و نه آنتونی اولین امپراتوری رومی شد که نام ژولیوس سزار را بر خود می‌گذاشت.

  نمونه دانشگاه میسوری

در قرن بیست و یکم فناوری‌های جدید دستکاری و جعل اطلاعات را ساده می‌کنند. شبکه‌های اجتماعی کار را برای خوانندگان فاقد نگاه انتقادی راحت می‌کنند تا دروغ‌هایی را که دولت ها، سیاستمداران پوپولیست و کسب و کارهای دغل‌کار می‌سازند به شدت تقویت کنند.

تحقیق ما به طور خاص بر این تمرکز دارد که چگونه انواع مشخصی از اطلاعات نادرست می‌تواند چیزی را که در غیر این صورت تحولاتی عادی در جامعه خواهد بود، به اغتشاش‌های بزرگی تبدیل کند.

یک نمونه جدی که ما با جزئیات مورد بررسی قرار داده‌ایم، وضعیتی است که شاید شما هم به خاطر بیاورید: تنش‌های نژادی در دانشگاه میسوری در سال 2015 به‌دنبال مرگ مایکل براون در فرگوسن میسوری. مایکل اوبرایان نویسنده همکارمان در آن زمان استاد کالج هنرها و علوم این دانشگاه بود و به طور دست اول این اعتراضات و پیامدهای آن‌ها را از نزدیک مشاهده کرده است.

دانشجویان سیاه پوست این دانشگاه که درست در 150 کیلومتری غرب فرگوسن قرار دارد، از بابت امنیت، حقوق مدنی و برابری نژادی در جامعه و محیط دانشگاه دغدغه‌هایی داشتند. آنها ناراضی از پاسخ‌های دانشگاه شروع به اعتراض کردند.

حادثه ای که بیشترین توجه را در سطح کشوری جلب کرد، به یک استاد سفیدپوست در دپارتمان ارتباطات مربوط می‌شد که در تلاش برای دور نگه داشتن گزارشگران از این جمع، دانشجویان روزنامه نگاری را از ورود به منطقه‌ای در مرکز دانشگاه دور نگه داشته بود که دانشجویان سیاهپوست در آنجا اجتماع کرده و فریاد اعتراض سرداده بودند.

رویدادهای دیگر به این اندازه در سطح کشوری پوشش داده نشد، ازجمله اعتصاب غذای یک دانشجوی سیاه‌پوست و استعفای رهبران دانشجویی. اما درمورد تنش‌های نژادی به اندازه کافی سر و صدا شده بود تا توجه جنگجویان اطلاعاتی روسی را به خود جلب کند.

خیلی زود هشتگ «# برای میتزو دعا کنید» که هکرهای روسی با استفاده از اسم مستعار دانشگاه ساخته بودند، شروع به بالا آمدن در توئیتر کرد که به ساکنان هشدار می‌داد که کوکلاکس کلان در شهر است و برای شکار دانشجویان سیاه‌پوست به پلیس محلی پیوسته است. عکسی نیز در فیس‌بوک دست به دست شد که یک صلیب سفید بزرگ را نشان می‌داد که در باغچه جلو کتابخانه دانشگاه در آتش می‌سوخت.

یک کاربر توئیتر ادعا کرده بود که پلیس به همراه کوکلاکس کلان در حال پیشروی است و در توئیتی نوشت: «آنها برادر کوچکم را کتک زدند! مراقب باشید!» و تصویری از یک کودک سیاه پوست را با صورت به شدت کبود منتشر کرده بود. بعدا معلوم شد این کاربر یک ترول روسی بوده که شایعاتی را در مورد آوارگان سوری نیز رواج داده است.

این‌ها آمیزه ای قدرتمند از انواع مختلف اطلاعات دروغین بودند. عکس‌هایی از صلیب در حال سوختن و کودکی با صورت کبود دغل بازی رسانه‌ای بودند. خود عکس‌ها قانونی بود، اما زمینه ای که در آن به کار رفته بودند جعلی بود. برای مثال یک جستجوی گوگل برای «کودک سیاه‌پوست کبود» نشان می‌داد که این عکس یک سال پیش در اغتشاشی در اوهایو گرفته شده است.

شایعه در مورد حضور کوکلاکس کلان در محیط دانشگاه به‌عنوان یک اطلاعات نادرست از سوی هکرهای روسی آغاز شد و بعد به‌عنوان اطلاعات جعلی انتشار یافت، حتی رئیس گروه دانشجویی را نیز به دام خود انداخت، جوان سیاه‌پوستی که هشداری را در این باره در فیس بوک منتشر کرد. وقتی روشن شد که این اطلاعات دروغین هستند، او این پست را حذف کرد.

 پیامدها

بی‌شک هیچ یک از پیامدهای اعتراضات میتزو نتیجه مستقیم اطلاعات نادرست و دغل بازی رسانه‌ای نبود. اما این اغتشاشات عامل ایجاد تغییرات بزرگی در تعداد دانشجویان شد.

طی دو سال بعد از این اعتراضات این دانشگاه شاهد افتی 35 درصدی در ثبت‌نام دانشجویان جدید و کاهش 14 درصدی در تعداد ثبت نام‌ها بود. این باعث شد که مقامات دانشگاه حدود 12 درصد – یا 55 میلیون دلار- از بودجه دانشگاه را از دست بدهند که شامل کاسته شدن تعداد قابل توجهی از کادر علمی و کارکنان آن می‌شد. حتی امروز این دانشگاه هنوز از نظر مالی، اجتماعی و سیاسی به شرایط پیش از این اعتراضات بازنگشته است.

پیام نهایی این اتفاقات روشن است: جهان جایی خطرناک و مملو از نیات بدخواهانه است، به خصوص در عصر اینترنت. یادگیری روش‌های تشخیص اطلاعات جعلی، اطلاعات نادرست و دغل بازی رسانه ای به مردم کمک می‌کند تا آگاهی خود را نسبت به آنچه که به راستی رخ می‌دهد بیشتر کنند.

نویسنده: عزت الصمدی(Izzat Alsmadi) استادیار رایانه و امنیت سایبری در تگزاس ای اند ام- سان آنتونیو