در ادامه انعکاس بخش نخست نشستی با موضوع «الزامات گسترش شهرها» با حضور دو نفر از اعضای هیئت‌علمی دانشگاه بوعلی سینای همدان در دفتر سپهرغرب، در این شماره بخش دوم این نشست را می‌خوانید:
عضو هیئت‌علمی دانشگاه بوعلی سینا با تأکید بر اینکه درخصوص شهر و گسترش آن، یک موضوع که هم در فقه و شرع و هم در علم جدید بر آن اتفاق نظر وجود دارد، جمعیت‌پذیری است، گفت: سؤالاتی که مطرح می‌‌شود اینکه، آیا می‌توان شهر را هرچقدر که می‌خواهیم گسترش دهیم؟ گسترش شهر از نظر علمی خوب است یا بد؟ از نظر موضوعات اجتماعی، جامعه‌شناسی، فرهنگی و غیره آیا مناسب است به‌دنبال آن باشیم که کلان‌شهر درست و تلاش کنیم که جمعیت یک شهر 600 تا 700 هزار نفری را به دو میلیون نفر برسانیم؟
محمدرضا عراقچیان با تأکید بر اینکه پاسخگویی به این سؤالات نیازمند داشتن دانش اجتماعی و شهرسازی است، ابراز کرد: این موضوع در حوزه سیاست نیست و حتی افراد تصمیم‌گیر باید در حوزه‌هایی همچون امنیت، پدافند غیر عامل، مقابله با بحران‌ها (چه انسان‌ساز و چه طبیعی)، جامعه‌شناسی، اقتصادی نیز از دانش کافی برخوردار باشند چراکه نیاز است برای موضوعاتی همچون شغل و فرهنگ و غیره توجیهات لازم ارائه شود.
وی در ادامه با ذکر مثالی توضیح داد: با افزایش جمعیت تدبیر اندیشیده شده برای اشتغال چیست؟ یا اینکه روابط اجتماعی این افراد در کنار یکدیگر چگونه خواهد بود؟ آیا قرار است تعداد محلات شهر افزایش یابد و تنها شاهد افزایش زگیل‌ها در شهر خواهیم بود؟
  شهرهای سنتی بر مبنای اصول اجتماعی شکل گرفته‌اند
وی افزود: مسئله این است که شهرهای سنتی ما بر مبنای اصول اجتماعی شکل گرفته‌اند؛ یعنی از ریزمقیاس به بزرگ‌مقیاس می‌رسیدیم بدین ترتیب که ابتدا دالان، بن‌بست، کوچه، محله، کوی یا گذر بود و سپس شهر شکل می‌گرفت، پس این‌گونه نبوده که فرد بدون هویت در شهری ساکن شود بلکه خود را متعلق به یک محله می‌دانست.
این استاد دانشگاه افزود: یکی از ایده‌هایی که توسط دولت‌ها در سنوات گذشته مطرح شد، ایجاد شهرهای جدید بود که خود بر بی‌هویتی افراد و شهروندان دامن زد، همان زمان دکتر حبیبی؛ پدر شهرسازی نوین ایران مخالفت شدید خود را با این طرح عنوان کرد به گونه‌ای که در خاطرم هست وی در حیاط دانشکده معماری، فریاد می‌کشید، تشریح کرد: متأسفانه باوجود مخالفت کارشناسان در سطح کشور، شهرهای جدید بی‌هویت خوابگاهی بسیاری ساخته شد که برای نمونه می‌توان به شهرهای مهاجران در اراک، پرند در تهران، صدرا در شیراز، گلبهار و بینالود در خراسان، بهارستان و مجلسی در اصفهان، سهند در آذربایجان اشاره کرد.
  شهرهای درجه دو و سه قابلیت توسعه و پیشرفت دارند
عراقچیان با بیان اینکه استاد حبیبی در پاسخ به چرایی مخالفت خود برای اجرای چنین شهرهایی عنوان می‌کرد که ما شهرهای درجه دو و سه‌ علاوه بر شهر درجه یک در مرکز استان‌ها‌ داریم که قابلیت توسعه و پیشرفت داشته و می‌توانند در رقابت با شهر درجه یک استان قرار گیرند، تشریح کرد: با کمی کنکاش در مسئله متوجه می‌شوید که این تئوری بسیار مناسب است؛ یعنی شهرهای درجه دو و سه در زیرسایه شهر درجه یک مرکز استان نمی‌توانند رشد کنند حال‌آنکه اگر به این شهرها رشد اقتصادی، جمعیتی و کیفی، اجتماعی و فرهنگی داده شود، به‌تدریج خود را به شهر درجه یک نزدیک کرده و دیگر از سایه شهر مرکز استان خارج شده و به‌صورت مستقل رشد می‌کنند.
وی با اشاره به اینکه متأسفانه این کار در شهرهای ما انجام نشد و در مقابل مرکز استان را بیشتر تقویت کردیم اظهار کرد: به طور مثال به جای اینکه در اصفهان شهر نجف‌آباد را در بخش‌های مختلف رشد دهیم اقدام به ساخت دو شهر جدید در کنار اصفهان کردیم.
وی خاطرنشان کرد: پس شهر‌های ضعیف همچنان ضعیف نگه داشته شده و در مقابل، به شهر قوی قابلیت پذیرش جمعیت بیشتر داده شد، به جای آنکه برای موضوعات اجتماعی، اقتصادی و کیفی شهرهای جدید فکری اندیشیده شود، تنها با یک نگاه جزئی (نگاه صرف به تأمین مسکن) این اقدام در کنار بسیاری از شهرهای ما انجام شد.
  جمعیت‌پذیری رکن فراموش‌شده در شهرها
این استاد معماری و شهرسازی با بیان اینکه ماحصل این قبیل تصمیم‌سازی‌ها به فراموشی سپردن جمعیت‌پذیری در شهرها به‌عنوان یک اصل در شهرسازی بود که افزایش بی‌حدوحصر جمعیت در شهرها را در پی داشت ابراز کرد: با توجه به کاهش نرخ رشد جمعیتی در اغلب شهرهای ما از سه درصد به زیر یک درصد در بهترین شرایط، سؤال این است که چه کسانی در این شهرها ساکن شدند؟ با این نرخ رشد جمعیتی آیا نیازمند این تعداد مسکن بودیم؟
عراقچیان با بیان اینکه این مساکن در واقع برای مستأجران ساکن در این شهرها ساخته شده و تحویل داده می‌شود گفت: مسئله این است که در طرح‌های اجرا شده توسط دولت‌ها که با عناوین مختلف به اجرا درآمد، در پی صاحب‌خانه شدن مستأجران، چه بر سر خانه‌های خالی‌شده از سوی مستأجران آمد؟ آیا خالی مانده یا تخریب شدند؟ خیر بلکه این رویکرد بار دیگر بر سرعت مهاجرت از روستا به شهرها افزود.
  طرح مسکن مهر نه‌تنها از حاشیه‌نشینی جلوگیری نکرد بلکه به آن دامن زد
وی با اشاره به اینکه درواقع اجرای طرح‌های مسکن از سوی دولت‌ها منجر به حذف پدیده حاشیه‌نشینی نشده بلکه به توسعه آن نیز کمک کرد، افزود: این موضوع ازآنجا نشأت می‌گیرد که حدس ما متخصصان معماری و شهرسازی بر این است که ما در سال‌های آینده، این مساکن بی‌کیفیت ساخته‌شده به مناطق حاشیه‌نشین بدل خواهند شد.
وی با بیان اینکه تقویت‌کننده این حدس و فرضیه آن است که اغلب این مساکن به لحاظ جغرافیایی در جنوبی‌ترین نقاط شهرها ساخته شده و چون کیفیت لازم زیست شهری در اغلب‌ آن‌ها رعایت نشده جزئی از حاشیه شهر به‌حساب می‌آیند تصریح کرد: مسلماً عمده مساکن مهر در اغلب شهرها، فاقد امکانات یک زندگی شهروندی متوسط هستند.
این استاد دانشگاه افزود: مسئله این است که این مساکن همانطورکه پیشتر عنوان شد در نقاطی ساخته شده‌اند که از قبل نیز با کمبود خدمات و زیرساخت مواجه بوده‌اند؛ بنابراین با بردن این جمعیت به این‌گونه مناطق کمبودها بیشتر شده‌اند.
عراقچیان با بیان اینکه در این‌گونه مناطق سرانه‌های زندگی شهری (مسجد، مدرسه، فضای فرهنگی، درمانگاه، فضای سبز و حتی سطح معابر) به‌اصطلاح شهرسازان پایین است افزود: روستاییان با این شیوه محل زندگی خود را رها کرده و در حاشیه شهرها ساکن شدند، درعین‌حال شهرهای کوچک تضعیف شده و شهرهای درجه یک و بعضاً درجه دو کشور را دوباره توسعه جمعیت دادیم بنابراین من از شما می‌پرسم این رویکرد خوب است یا بد؟
  ساخت مسکن در مرکز استان‌ها به صلاح نیست
وی با اشاره به اینکه من با ساخت مسکن مخالف نیستم اما احداث آن‌ها را در مرکز استان به صلاح نمی‌بینم اذعان کرد: به نظرم در حال حاضر مراکز استان‌ها به‌اندازه کافی دردسر دارند، نباید با افزایش تعداد مسکن و گسترش آن‌ها این دردسرها را زیادتر کرد.
   بخش عمده‌ای از مساحت همدان مختص حاشیه و حاشیه‌نشینی
این استاد معماری و شهرسازی افزود: تأمل‌برانگیزتر اینکه در حال حاضر به گفته مدیران، بخش عمده‌ای از مساحت شهر بزرگ همدان، به حاشیه و حاشیه‌نشینی اختصاص یافته است.
  بافت سنتی روستاها حفظ شود
عراقچیان در پاسخ به این سؤال که علاوه بر توسعه افقی و موضوعات مرتبط با مسکن طی چند سال اخیر ما شاهد آن بودیم که برخی روستاها نیز به بدنه شهر همدان الحاق شدند؛ با در نظر گرفتن این روستاها در قالب محله، نگرانی شما در خصوص هویتی رفع می‌شود یا بیشتر خواهد شد؟ بیان کرد: یقیناً این نگرانی‌ها تشدید می‌شوند زیرا وقتی الحاق این چند روستا به همدان مطرح بود من در شورای شهر، در کمیسیون ماده 5، در جلسات کمیته فنی و هم در سایر جلسات مرتبط، رسماً اعلام کردم که از نظر علمی با الحاق و یا ادغام این روستا با شهر مخالفم؛ بنابراین اگر اصراری بر تحقق این پدیده دارید، دور این روستاها به‌عنوان مناطق ویژه خط بکشید و آن‌ها را همچنان بافت سنتی و شرایط حاکم ویژه روستایی درنظر بگیرید.
وی خاطرنشان کرد: با کمک دیگر دوستان در مرکز پژوهش‌های شورا بیش از 15 مقاله از نمونه‌های ناموفق الحاق روستاها، احصا و به اعضای شورای شهر تحویل داده و اعلام کردیم که در همه این موارد احصاشده، موضوع الحاق ناموفق بوده است.
   با الحاق روستا به شهر آن‌ها از تولیدکننده بودن به مصرف‌کننده بدل می‌کنیم
این استاد دانشگاه با بیان اینکه از نظر ما روستا یک قرارگاه و مجتمع زیستی خودکفا است که حتی بسیاری از نیازمندی‌های شهر را نیز تأمین می‌کند، بیان کرد: وقتی این روستا به شهر تبدیل می‌شود الگوی اقتصادی، اجتماعی و زندگی را تغییر داده و آن‌ها را به جای تولیدکننده بودن به مصرف‌کننده بدل می‌کنیم؛ این اصلی‌ترین دلیل مخالفت من بود.
عراقچیان ادامه داد: از سوی دیگر زندگی روستایی بر مبنای قواعد آنجا شکل گرفته یعنی امتیازاتی همچون برق، آب و گاز با هزینه کمتری در اختیار آن‌ها قرار دارد و درعین‌حال مسکن روستایی با کمترین هزینه و با دریافت مجوز از بنیاد مسکن بر اساس طرح هادی تأمین می‌شود؛ حال تصور کنید این محیط در بافت شهری قرار بگیرد که در پی آن علاوه بر افزایش هزینه زندگی روستاییان و تحمیل هزینه فراوان به شهر، در الگوی زندگی آن‌ها نیز تحول ایجاد می‌کند.
  در ایران معکوس، مهاجرت معکوس رخ می‌دهد
وی افزود: جالب‌تر اینکه در حال حاضر در تمام دنیا مهاجرت معکوس انجام می‌شود و ما با این شیوه‌ای که در پیش داریم، برعکس عمل می‌کنیم از طرفی طبق بررسی و مطالعات انجام‌شده، مناطق حاشیه شهر برای شهرداری درآمدی نخواهد داشت بنابراین این سؤال مطرح است که هزینه مدیریت و رسیدگی به این مناطق از کجا تأمین می‌شود؟
وی در ادامه در پاسخ به سؤال مذکور گفت: این هزینه از افراد ساکن در مناطق برخوردار، دریافت شده و در حاشیه شهر هزینه خواهد شد. این موضوع خود ناقض عدالت اجتماعی است، یعنی نه‌تنها به عدالت نزدیک نمی‌شویم بلکه نوعی ظلم در مدیریت شهری نیز ایجاد می‌کنیم؛ یعنی کسانی که عوارض و بهای خدمات در شهر را پرداخت می‌کنند باید کمتر از این خدمات برخوردار شوند چون شهر در حال گسترش است و باید بخشی از این عوارض در نقاط کم‌برخوردارتر هزینه شود.
این استاد شهرسازی با بیان اینکه این اقدام تحمیلی است بر شهروندان مناطق برخوردار ابراز کرد: بنده شخصاً این‌گونه روستاها را در نقاط مختلف دنیا مشاهده کردم؛ در این کشورها دور این‌گونه مناطق را خط کشیده و آن‌ها را همچنان روستا، با کیفیت زندگی خودشان می‌بینند، درواقع آنجا را به‌عنوان نقطه منفصل از شهر در نظر گرفته و حتی به مناطق توریست‌پذیر و با کیفیت‌های عالی بدل می‌کنند.
عراقچیان در واکنش به این موضوع که شما عنوان می‌کنید ما این روستاها را با کیفیت زندگی روستایی در دل شهر حفظ کنیم ولی مسئله این است که این روستا باید از قبل دارای هویت باشد اما در حال حاضر از هویت روستایی منطقه‌ای همچون قاسم‌آباد و علی‌آباد چیزی باقی نمانده، ابراز کرد: موضوع این است که دهداری‌های ما از چه تخصصی برخوردار بوده و چه کاره بودند که اقدام به صدور مجوز برای ساختمان پنج طبقه در روستا با نمای رومی دادند حال آنکه ضابطه بنیاد مسکن برای مساکن روستایی، دو تا سه طبقه است.
   چرا ساختار اجتماعی روستا را با کالبد برهم می‌زنیم
وی افزود: مسئله این است که از منظر اجتماعی در شهرسازی، آپارتمان‌نشینی پدیده خوبی نیست، اگر هم خوب باشد برای شهر مناسب است نه برای روستا؛ بنابراین این سؤال مطرح است که چرا ما باید ساختار اجتماعی روستا را با کالبد برهم بزنیم؟
وی با بیان اینکه چرا باید دهیار و بخشدار با دریافت دو میلیون تومان، مجوز ساخت پنج طبقه را در روستا صادر کنند، تشریح کرد: بنابراین اگر عنوان می‌کنند که فلان روستا بافت باارزش ندارد من نیز این مسئله را تأیید می‌کنم اما اگر ساخت‌وسازها به‌صورت هدایت‌شده و بر طبق ضوابط خاص اتفاق بیفتد می‌توان بر حفظ روستا در دل شهر به‌عنوان نقطه منفصل تمرکز کرد.
این استاد معماری و شهرسازی افزود: از طرفی در حال حاضر پدیده مهاجرت معکوس چنین رویکردی (آپارتمان‌نشینی) را نمی‌طلبد بلکه این پدیده ما را به سمت زندگی همخوان با زیست‌بوم و محیط زیست بیرون از شهر هدایت می‌کند.
عراقچیان با بیان اینکه حفظ محیط زیست این نیست که جمعیت چند منطقه را وارد یک شهر کرد و در پی آن با پدیده و داستان‌هایی همچون کم‌آبی و غیره که امروز بر سر همدان آمده مواجه شد خاطرنشان کرد: نتیجه رفتار غلط ما طی 40 سال گذشته، آثار خود را در حال حاضر نمود می‌دهد که ازجمله آن می‌توان به تضعیف هویت فرهنگی و بنیان خانواده، تحلیل رفتن کیفیت زندگی، تبدیل شدن آدم‌ها به ماشین اشاره کرد.
وی ادامه داد: بنابراین اگر ما به‌دنبال این باشیم که به‌زور جمعیت شهر را زیاد کنیم، چون نرخ رشد جمعیتی شهرها پایین است مجبوریم اقدام به جذب مهاجر از دیگر شهرها کنیم که خود منجر به تداخل فرهنگی و ایجاد آسیب‌های بیشتر از منظر اجتماعی در شهر خواهد شد.
  تداخل فرهنگی؛ یکی از معایب بی‌شمار کلان‌شهر شدن
وی با تأکید بر اینکه کلان‌شهر شدن شاید مزایای اندکی داشته باشد اما معایب بی‌شماری را به‌دنبال خواهد داشت که مهم‌ترین آن تداخل فرهنگی است خاطرنشان کرد: در اغلب کلان‌شهرها دیگر شاهد کیفیت زندگی و ساختار اجتماعی نیستیم زیرا از همه جای ایران با هر قومیت و فرهنگی در آن ساکن می‌شوند.
  کلان‌شهر شدن اتفاق مبارکی نیست
این استاد دانشگاه با بیان اینکه امروز دیگر خبری از فرهنگ تهران قدیم وجود ندارد تصریح کرد: برخی‌ها فکر می‌کنند کلان‌شهر شدن برای همدان مناسب است حال آنکه انصافاً این مهم اتفاق مبارکی از هیچ جنبه نیست.
عراقچیان عنوان کرد: در نظر بگیرید با جمعیت 600 هزار نفری اکنون چقدر وقت ما در ترافیک شهر همدان هدر می‌رود؛ بنابراین با کلان‌شهر شدن و رسیدن جمعیت به یک‌میلیون نفر این مشکل چند برابر خواهد شد؛ از طرفی وقتی شهر بزرگ شود خدمات‌رسانی به آن سخت‌تر می‌شود. به نظر من راه حل توسعه اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی شهر همدان، افزایش جمعیت و ساخت‌وساز نیست زیرا ساخت‌وساز گمراه‌کننده ما در حوزه اقتصادی است؛ بنابراین نه‌تنها نباید شهر را بزرگ کرد بلکه باید سیستم انبوه‌سازی را به سمت صنعت، کشاورزی و سایر موضوعات اقتصادی هدایت کنیم.
وی با تأکید بر اینکه اقتصاد مسکن را نباید در شهر توسعه داد چراکه ساده‌ترین، پردرآمدترین و زودبازده‌ترین حوزه اقتصادی است تشریح کرد: باوجود بالا بودن سود در این حوزه، موضوعاتی همچون بیمه و مالیات نیز به این بخش وارد نیست حال آنکه در بخش صنعت و کشاورزی ما با مباحث مزاحم بسیاری مواجهیم.
وی با تأکید بر اینکه زمین تنها یکی از مؤلفه‌های افزایش قیمت مسکن محسوب می‌شود و نباید آن را تنها دلیل افزایش قیمت سرسام‌آور قیمت مسکن در شهری همچون همدان قلمداد کرد، گفت: بر این اساس یقیناً افزوده شدن زمین به شهر همدان و در پی آن ساخت مسکن منجر به کاهش قیمت مسکن نخواهد شد.
   مسکن مهر پاسخی به همه نیازهای دهک‌های مختلف جامعه نبود
این استاد دانشگاه در ادامه با ابراز اینکه برای اثبات این ادعا می‌توانم به طرح مسکن مهر اشاره کنم، شاید این مساکن عده‌ای از خانواده‌های کم‌بضاعت را صاحب خانه کرد اما در قیمت مسکن قشر متوسط و بالاتر و نیز تقاضای آن تأثیری نداشت زیرا مسکن متناسب با شئونات اقتصادی طیف‌های مختلف در جامعه ساخته می‌شود، بنابراین مسکن مهر پاسخی به همه نیازهای دهک‌های مختلف جامعه نبود تصریح کرد: اجرای طرح مسکن مهر اصلاً تأثیری بر قیمت مساکن متعارف مردم ساخت نداشت.
  نگاه شهرسازان ما نگاه از بالا به پایین است
در ادامه دیگر شهرساز حاضر در نشست نیز در پاسخ به این پرسش خبرنگار سپهرغرب مبنی بر اینکه که شهر باید توسعه پیدا کند یا خیر؟ گفت: بازهم لازم است به نگاه از بالا به پایین که در بخش نخست گفت‌و‌گو به آن اشاره کردم برگردیم.
مهران گومه افزود: در این نگاه از بالا به پایین، شهرسازی وابسته به تشخیص و سلیقه یک شخص و یا منافع گروهی که از آن حمایت می‌کنند، است حال آنکه این روند منجر به تصمیمات یک‌جانبه‌ای می‌شود که نتایج آن را شاهد هستیم.
وی با تأکید بر اینکه در حال حاضر شهرسازی بلوپرینتی (نگاه از بالا به پایین) در شهر ما حاکم است گفت: در مقاطعی حتی شاهد اعمال قدرت گروهی در همدان بودیم که اضافه کردن روستاها به شهر را دنبال کرده و اصلاً به نظر کارشناسان اهمیت ندادند.
وی با بیان اینکه سلیقه این افراد و گروه‌ها بود که نتیجه آن الحاق روستا به شهر را در پی داشت، چراکه حتی یک کارشناس نیز با این موضوع موافقت نکرد گفت: این موضوع بیان‌گر آن است که هیچ نظر فنی دراین‌ارتباط وجود نداشته و کار کاملاً سیاسی اتفاق افتاد.
   تحمیل ظرفیت مضاعف بر شهرها نتیجه‌ای جز فروپاشی ندارد
این استاد شهرساز با بیان اینکه در توسعه شهر مواردی با عنوان ظرفیت تحمل مطرح است، تصریح کرد: تحمیل مضاعف بر ظرفیت، چیزی جز فروپاشی شهرها را به‌دنبال نخواهد داشت.
گومه با بیان اینکه ظرفیت تحمل شهرها با یکدیگر متفاوت است بنابراین باید در ابعاد زیست‌محیطی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در شهرها مورد توجه قرار گیرد، گفت: شهر همچون یک صندلی چهارپایه است که هر پایه بار خاصی را می‌تواند تحمل کند و لازم است تعادل بین این پایه‌ها برقرار شود.
   نگاه تک‌بعدی اصلی‌ترین مشکل ما در عرصه توسعه شهری
وی با اشاره به اینکه نگاه تک‌بعدی اصلی‌ترین مشکل ما در عرصه توسعه شهری است، اذعان کرد: کالبد محیط زیستی همدان تا یک حد خاصی ظرفیت پذیرش جمعیت را دارد که شاید حداکثر 700 هزار نفر باشد.
وی با بیان اینکه در حال حاضر با تصمیمات اتخاذشده و مشکلاتی همچون مهاجرت نیمه‌معکوس (فرد هم در شهر خانه دارد هم در روستا)، یقیناً این شهر ظرفیت جمعیت یک‌میلیون نفری را نخواهد داشت، تصریح کرد: این روند بیش‌ازپیش بر محیط زیست آسیب می‌رساند به‌طوری‌که در حال حاضر در اطراف رودخانه دیوین، همه اراضی خریداری و به باغ تبدیل شده و این یعنی افزایش مصرف آب و در پی آن بحران آبی در منطقه.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه ما توسعه را یک اتفاق درون‌زا قلمداد می‌کنیم که بر اساس ظرفیت‌های موجود شهر به‌مرور رشد می‌کند، مثلاً وقتی شهری یک صنعت داشته و بر اساس آن به‌مرور رشد کرده و متعاقب آن جمعیت متناسب با صنعت را در دل خود جای داده گفت: اما فاجعه وقتی اتفاق می‌افتد که بخواهیم شهر را رشد دهیم زیرا رشد برون‌زا معمولاً غیرکارشناسی و بر پایه نگاه از بالا به پایین اتفاق می‌افتد.
گومه با اشاره به اینکه در این رشد بر اساس یک فشار موقت یک بخش از شهر رشد می‌کند و همین امر منجر به فشار مضاعف و فروپاشی ساختار شهری می‌شود گفت: مثال واضح این مسئله را در شهر جدید پرند با افزایش جمعیت 550 هزار نفری به زیرساخت‌های مهیا شده برای 150 هزار نفر شاهد بودیم.
  برهم خوردن تعامل در شهر، زمینه‌ساز بسیاری از گسست‌ها
وی با بیان اینکه موضوع شهر جدید «حورا» برای شهری همچون همدان نیز همین عواقب را در پی خواهد داشت و این مهم بیانگر فشاری خارج از اکوسیستم طبیعی شهر و تحمیل این مهم در قامت رشد است افزود: وقتی تعامل در شهر برهم بخورد زمینه‌ساز بسیاری از گسست‌ها در جنبه فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی در شهر خواهد بود.
وی با بیان اینکه در بسیاری از کشورها نسل جدیدی از طرح‌های طراحی شهر با عنوان آینده‌پژوهی مطرح است و حتی دیگر طرح جامع و راهبردی نیز مورد توجه نیست گفت: متأسفانه در کشور ما انگار آینده‌پژوهی و نگاه به آینده شهر محلی از اعراب ندارد.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه آینده‌پژوهی باید از فاکتورهایی همچون ظرفیت‌های موجود در شهر تبعیت کند اظهار کرد: اینکه یکی از نمایندگان همدان عنوان می‌کند ما ظرفیت تبدیل شدن به یک شهر دومیلیون‌نفری را داریم بیانگر آن است که وی کاملاً در دنیای مجازی سیر می‌کند نه دنیای واقعی.
گومه با اشاره به اینکه بنا به شرایط موجود حال حاضر همدان با قاطعیت می‌توان گفت تا 10 سال آینده ممکن است شاهد کاهش جمعیت نیز باشیم اظهار کرد: اگر بار دیگر این شهر تنش آبی را تجربه کند، ممکن است بخش اعظمی از جمعیت شهر مهاجرت کنند.
وی با تأکید بر اینکه در رابطه با توسعه شهر نباید تخیلی فکر کرد افزود: آنچه عنوان شد بیانگر آن است که عوامل بی‌شماری بر قیمت مسکن در این شهر اثرگذار می‌گذارند که باید به جای توسعه افقی و ساخت مسکن، چاره‌ای اندیشید.
وی با تأکید بر اینکه شهرهای جدید بیشتر به شهرهایی که بنا به منافع بساز و بفروش‌ها از طریق پول نفت در کشور ساخته شده‌اند در حال حاضر به شهرهای خوابگاهی بدل شده و کارکرد شهری ندارند، گفت: بنابراین دیده نشدن ظرفیت‌های داخل شهرها آسیب‌زا است؛ در شهری همچون همدان افزوده شدن زمین و در پی آن توسعه کمی مسکن، به مسکن و شهرسازی کمک نخواهد کرد زیرا این توسعه پس از گذشت مدتی، در مدار قبلی قرار گرفته و بازهم قیمت زمین و مسکن را بالاتر خواهد برد چون آن سرمایه که باید برای توسعه درون‌زای شهر همدان به‌کار گرفته شود، صرف ساخت‌وساز شده و سود آن تنها به سرمایه‌گذاران این حوزه خواهد رسید.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه بوعلی سینا همدان با بیان اینکه اگر در مسیر توسعه شهر همدان راه غلط را در پیش بگیریم در آینده مجبور به پرداخت هزینه‌های بسیار سنگینی خواهیم شد گفت: به یاد می‌آورم وقتی شهرهای جدید را می‌ساختند بعد از سکونت چندساله مردم در این شهرها، سمیناری کشوری با عنوان معضل فرهنگی شهرهای جدید برگزار شد.
عراقچیان افزود: درواقع بعد از ساکن شدن در این شهرها شرایط به لحاظ فرهنگی به‌گونه‌ای پیش رفت که نه حس تعلقی در بین اهالی وجود داشت و نه هویتی برای خود قائل بودند زیرا مباحث اجتماعی و فرهنگی مورد نیاز دیده نشده بود.
   شهرها جدید بدون حس چسبندگی به زمین
وی با بیان اینکه در این شهرها فقط کالبد و خوابگاه بودن مورد توجه قرار گرفته در حالی که در شهرهای قدیم بر اثر تعلق به شهر، مردم برای یکدیگری کُری می‌خوانند و به اهل یک محله و شهر بودن خود افتخار می‌کردند که به نظر این نگرش بسیار خوب بود افزود: درواقع در این شهرها عوامل فرهنگی و اجتماعی موجود حس تعلق (حس چسبندگی به زمین) را در بین ساکنان زنده می‌کرد.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه بوعلی سینا همدان با بیان اینکه این حس تعلق خود به مانعی برای گسترش مهاجرت افراد از شهرها و محلات بدل می‌شد تشریح کرد: مسئله این است که در شهرهای جدید هیچ‌کس قلبش برای خانه، محله و شهر خود نمی‌تپد.
عراقچیان با تأکید بر اینکه در این شهرها متأسفانه اهالی آماده مهاجرت به‌محض فراهم شدن فرصت مالی مناسب هستند خاطرنشان کرد: براین اساس اکنون نیز همین معضل در محلات همدان وجود دارد و اگر فکری برای آن نداشته باشیم در سطح شهر نیز شاهد آن خواهیم بود.
وی افزود: شاید برخی از ما فکر می‌کنیم در مساکن مهر معضل نداریم، اینگونه نسیت و معضلات یقیناً وجود دارد اما هنوز بروز نکرده و به منصه ظهور نرسیده است.
وی با بیان اینکه با گسترش شهرها با روند موجود، معضلات فرهنگی در حال گسترش است ابراز کرد: آنچه مسلم است در این فرایند با مهاجرت روبه‌رو خواهیم بود؛ با بروز این پدیده، فرد دیگری (مهاجرت روستاییان به شهر) در این خانه‌ها ساکن خواهد شد که نه نرخ اجاره‌بها کاهش می‌یابد و نه مسکن ارزان می‌شود.
این استاد معماری و شهرسازی در پاسخ به این سؤال که آیا برای گسترش شهرها قوانینی وجود دارد یا خیر؟ اظهار کرد: مسلماً گسترش شهرها دارای ضابطه و قانون بوده و تعریف حقوقی، فقهی و فنی خاصی دارد.
   به افق جمعیت در طرح جامعه قبلی هنوز نرسیده‌ایم
عراقچیان افزود: یکی از راه‌های رسیدن به گسترش درست در شهرها انجام مطالعه است زیرا یقیناً در شهری همچون همدان ما با طرح بالادستی در حوزه مدیریت شهری با عنوان طرح جامع مواجهیم، نخستین سؤال این است که آیا ما هنوز به افق جمعیتی طرح موجود رسیده‌ایم؟
وی با بیان اینکه با وجود سپری شدن زمان آن هنوز به افق جمعیتی تعریف‌شده در طرح جامع نرسیده‌ایم اظهار کرد: اینکه دو برابر افق تاریخی این طرح گذشته اما هنوز به افق جمعیتی آن نرسیده‌ایم بیانگر آن است که شهر قابلیت توسعه افقی بدون در نظر گرفتن الزامات فرهنگی و اجتماعی را نداشته است.
   رشد برون‌زا تحمیلی است
این استاد دانشگاه با بیان اینکه توسعه‌ای که در حال حاضر از سوی برخی‌ها بر مبنای گسترش شهر دنبال می‌شود برون‌زا و بر پایه رشد است که بیشتر جنبه تحمیلی دارد، تشریح کرد: شهرها به دو روش توسعه می‌بایند؛ نخست به روش ارگانیک و تدریجی که بر اساس آن شهرها متناسب با عناصر فرهنگی، اجتماعی و زیست‌بوم موجود تدریجاً بزرگ شده و در یک حد خاص این بزرگ شدن متوقف می‌شود اما در برخی از شهرها همچون تهران این بزرگ شدن تحمیلی است.
عراقچیان با اشاره به اینکه تهران چون پایتخت سیاسی و اقتصادی کشور بوده و به‌دلیل وجود وزارتخانه‌ها به‌اجبار به پایتخت فرهنگی در کشور بدل شده و منابع و پول در آن زیاد است پس مهاجرت به آنجا بیشتر شده و این شهر هر روز در حال بزرگ شدن است خاطرنشان کرد: زمانی میدان آزادی دروازه شهر بود اما در حال حاضر از یک‌سو نرسیده به فرودگاه امام خمینی (50 کیلومتر به تهران مانده) احساس می‌کنید به شهر تهران رسیده‌اید.
وی با بیان اینکه بدون آن‌که بخواهیم، تهران را به یک مِگاسیتی بدل کرده‌ایم، خاطرنشان کرد: حال سؤال این است که آیا این مگاسیتی به‌خوبی اداره می‌شود؟ اگر جواب مثبت بود باید به‌دنبال این روند در همدان باشیم.
این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه باید از مردم تهران پرسید که کدامشان از زندگی در این شهر راضی‌اند، تشریح کرد: قطعاً اغلب ساکنان شهر تهران عنوان می‌کنند که مجبور به زندگی در چنین شهری هستند بنابراین اگر درآمدی که در شهر داریم را در دیگر شهرها داشته باشیم یقیناً مهاجرت خواهیم کرد.
عراقچیان با بیان اینکه زندگی در تهران چیزی جز کلافگی را به‌دنبال ندارد تصریح کرد: در نظر بگیرید در شهری ساعات بسیاری را در ترافیک و سروصدا زندگی کنید آیا چیزی جز درهم‌ریختگی روح، روان و جسم را می‌توان در آن متصور شد؟
   در توسعه برون‌زا، حاشیه، متن شهر را می‌بلعد
این استاد معماری و شهرسازی با اشاره به اینکه نباید فکر کرد که زندگی در کلان‌شهرها زندگی ایده‌آلی است اظهار کرد: بر اساس آنچه گفته شد نباید تمنای کلان‌شهر شدن داشته باشیم بلکه باید به‌دنبال یک زندگی آرام بود اما اگر برنامه‌ریزی درستی ارائه نکنیم و در مسیر توسعه برون‌زای تحمیلی برای کلان‌شهر شدن، دچار حاشیه‌نشینی شده و این حاشیه متن شهر را می‌بلعد.
   تویسرکان یک شهر با توسعه درون‌زا
عراقچیان با بیان اینکه در سیاست‌گذاری مدیریت استان و کشور با مشکل مواجهیم تصریح کرد: وقتی توسعه دیگر شهرهای استان متناسب با مرکز استان‌ها در دستور کار نباشد به‌تدریج جمعیت این شهرها برای دسترسی به خدمات و رفاه بیشتر به مهاجرت،به مرکز استان میل پیدا می‌کنند تشریح کرد: در نظر بگیرید در حال حاضر تویسرکان یک شهر با توسعه درون‌زا است یعنی یک تویسرکانی برای کار به همدان طی طریق نمی‌کند و عصر بگردد بلکه کار و زندگی او در آن شهر معنا پیدا می‌کند.
وی ادامه داد: حال آنکه اگر شهرهای این‌چنینی را توسعه ندهیم کم‌کم ساکنان شهر را رها کرده و در حاشیه و محله‌های اطراف شهر مرکزی استان ساکن می‌شوند.
این استاد معماری و شهرسازی با تأکید بر اینکه عدم نگاه متوازن توسعه‌ای به شهرها در سطح استان منجر به عدم رشد و توسعه شهرهای درجه دو و باد کردن شهر مرکزی بر اثر مهاجرت می‌شود ابراز کرد: در حال حاضر در اطراف همدان ما با دو شهر خوب به نام‌های بهار و صالح‌آباد و پس‌ازآن شهر لالجین مواجهیم، این شهرها اکنون شهرهایی با توسعه درون‌زا هستند نه شهر خوابگاهی، باید به توسعه بیشتر آن‌ها به لحاظ زیرساختی و خدماتی در بخش‌های مختلف فرهنگی، اقتصادی و غیره توجه ویژه داشت نه اینکه به ایجاد محلات جدید با آسیب‌های فراوان در اطراف شهر همدان دست بزنیم.
   همدان را مجموعه شهری ببینید
عراقچیان راهکار توسعه پیشروی همدان را ایجاد مجموعه شهری اعلام کرد و گفت: این شهرها در همدان را باید یک مجموعه دید و سپس متناسب با ظرفیت اقدام به توسعه دادن آن‌ها کرد.
وی با بیان اینکه شهر بهار، صالح‌آباد، لالجین، ازندریان و جوکار دارای امکانات بسیار قوی در بخش‌های مختلف بوده و از قدرت توسعه بالایی نیز برخوردار هستند، اظهار کرد: این شهر قابلیت‌های بی‌شماری داشته و امکان بزرگ شدن از آنچه در حال حاضر هستند را دارند پس دلیلی وجود ندارد که ما همه امکانات را به مرکز استان اختصاص داده و از وجود این شهرها غافل شویم.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه توسعه برون‌زا در شهر مرکزی استان‌ها خود مخاطرات بسیار امنیتی، پدافندی و مواجهه با بحران را به‌دنبال دارد، عنوان کرد: اینکه آیا شهر حورا می‌توان جایگزین بحث‌های توسعه همدان دانست باید بگویم سالیان قبل هم که این بحث از سوی برخی مطرح بود یک موضوع را مطرح کردم و آن اینکه اگر می‌توانید شهر حورا را همچون شهرهای بهار، لالجین، صالح‌آباد، ازندریان و جوکار با همه زیرساخت‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی بسازید این شهر ساخته شود زیرا باید این شهر به‌صورت مستقل کند عمل نه زیر سایه همدان.
   زندگی شهری مساوی با تأمین زمین نیست
عراقچیان با بیان اینکه زندگی شهری تنها منوط به تأمین زمین نیست بلکه برای ایجاد شهر نیازمند منشأ فرهنگی هستیم خاطرنشان کرد: این بدان معناست که نمی‌توان وسط بیابان مرکز را ساکن کرد و در پی آن توقع رشد فرهنگی داشت.
وی با تأکید بر اینکه در شهر باید استخوان‌بندی فرهنگی وجود داشته باشد، تشریح کرد: این تأکید از آنجا نشأت می‌گیرد که شهر یک امر فرهنگی ذاتی است نه اکتسابی، نمی‌توان ابتدا شهر را ساخت و سپس فرهنگ را به آن منتقل کرد. در دنیای امروز توسعه فیزیکی یک شهر امر پسندیده‌ای قلمداد نمی‌شود.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه در دنیای پست‌مدرن توسعه شهرها اینگونه که ما دنبال می‌کنیم نیست گفت: همانطور که پیشتر گفتم به جای توسعه فیزیکی شهر مرکزی در استان‌ها، باید دیگر شهرهای اطراف را به لحاظ زیرساختی و خدماتی توسعه داد تا مردم خود راغب به زندگی در آن‌ها شوند وگرنه به‌صورت فرمایشی نمی‌توان چنین کاری کرد.
عراقچیان ادامه داد: به طور مثال تبدیل شدن تویسرکان به قطب دارویی کشور به لحاظ اشتغال و اقتصاد، خود موتور محرک است که با تقویت دیگر زیرساخت‌های فرهنگی و اجتماعی می‌توان آن را به شهری با زیست‌پذیری بیشتر بدل کرد اما مسئله این است که در حال حاضر چنان‌که بنده اطلاع پیدا کردم در بسیاری از مناطق این شهر، خوزستانی‌ها با پرداخت رهن و اجاره یک سال 6 ماه از سال را در این شهر ساکن می‌شوند، آیا سکونت این افراد منجر به ایجاد تنش اجتماعی در شهر نخواهد شد؟
  کلان‌شهرهای ایران در حد توهم
دیگر استان دانشگاه حاضر در نشست با بیان اینکه کلمه کلان‌شهر چیزی در حد یک توهم ایجاد شده است که بنده می‌توانم بر اساس مستندات موجود بگویم در ایران اصلاً کلان‌شهری منطبق با استانداردهای جهانی نداریم تشریح کرد: هر آنچه در ایران از آن به‌عنوان کلان‌شهر یاد می‌شود شهر بزرگ و بی در و پیکر است.
علیرضا گومه با اشاره به اینکه کلان‌شهر در سطح بین‌الملل دارای تعریف علمی است اما متأسفانه ما در ایران از این اصول علمی تبعیت نمی‌کنیم، تشریح کرد: چرایی تشکیل کلان‌شهرها منطبق با استاندارد‌های موجود در جهان بدان جهت است که وقتی کشورها توسعه پیدا کرده و ارتباط جهانی در بین کشورها و به‌تبع آن شهرها برقرار می‌شود به‌تدریج شهر‌ها نیازمند حضور شرکت‌های بین‌المللی بزرگ می‌شوند، به‌دلیل اینکه این شرکت‌ها ارزش افزوده بسیاری به‌دنبال دارند می‌توانند موتور محرک توسعه آن شهرها شوند.
وی ادامه داد: پس نخستین موضوع در کلان‌شهرها وجود یک اقتصاد بین‌المللی است تا بتواند دروازه‌های یک شهر را به روی دنیا باز کرده و سرمایه و نیروی متخصص جذب و از این ظرفیت در جهت رشد خود استفاده کند که در هیچ‌یک از شهرهای ایران هنوز چنین ظرفیتی هنوز ایجاد نشده است.
  در کلان‌شهرها فقط نظر مسئولان شرط نیست بلکه حرف مردم نیز شنیده می‌شود
این استاد شهرساز با بیان اینکه موضوع دیگر در کلان‌شهرها غیر متمرکز بودن آن است، تشریح کرد: در کلان‌شهرها این‌گونه نیست که یک نفر به‌عنوان شهردار از بالا در همه بخش‌ها تصمیم‌سازی کند بلکه از حکمرانی شهر به حکمروایی شهر تغییر رویه داده‌اند که در آن‌ها نظر مسئولان شرط نیست بلکه حرف مردم نیز شنیده می‌شود و اثرگذار است.
گومه با بیان اینکه در این شهرها تعداد اعضای شورای شهر بسیار بالاست و از هر محله و منطقه در این مجلس شهری به‌صورت واقعی و تأثیرگذار حضور دارند، تصریح کرد: به‌عنوان مثال در کلان‌شهر سئول اعضای شورای شهر 105 نفر هستند حال آنکه در شهرهای ما چنین زیرساختی وجود ندارد.
وی با بیان اینکه در این شهرها مجموعه‌ای از شهرهای کوچک و بزرگ با یکدیگر یک کلان‌شهر را تشکیل می‌دهند، اذعان کرد: از طرفی به لحاظ جمعیتی نیز باید کلان‌شهر دارای جمعیت پنج میلیون نفری باشد.
این شهرساز ادامه داد: علاوه بر این در کلان‌شهر امکانات فناوری در حوزه حمل‌ونقل بسیار توسعه‌یافته تا از این طریق بتوان فاصله بین مجموعه شهری را کمتر و کمتر کرد حال آنکه در شهرها هنوز فضای حمل‌ونقل عمومی با سرانه همخوانی ندارد.
  گسترش نامیمون پدیده سربزرگی در شهرهای ایران
گومه، با بیان اینکه متأسفانه در همه شهرهای کشور ما با پدیده نامیمون سربزرگی مواجهیم تصریح کرد: در این پدیده مرکز استان به جهات مختلف بیش‌ازحد رشد کرده و مانع از پیشرفت سایر شهرهای استان می‌شود.
وی افزود: متأسفانه کوتاه‌مدت بودن دوره مدیریت و ارائه رزومه کاری در این مدت یکی از عواملی است که افراد را در مدیریت شهرها برای اتخاذ چنین تصمیماتی وامی‌دارد.
   ورود به مقوله مجموعه شهری راهکار توسعه همدان
عراقچیان در واکنش به مجموعه شهری مطرح‌شده در تعریف کلان‌شهرها نیز در ادامه ابراز کرد: مجموعه شهری همدان از سال‌ها پیش دارای مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی است؛ اگر واقعاً به‌دنبال توسعه شهر همدان هستند همین مصوبه را دنبال کنند.
وی ادامه داد: کرمانشاه سال‌ها است که کلان‌شهر شده اما به اذعان مدیران مالی حوزه مدیریت شهری، این شهر تاکنون ریالی اعتبارات دراین‌باره دریافت نکرده‌؛ بنابراین نباید به اعتبار دریافت منابع، به‌دنبال کلان‌شهر شدن رفت.
  کارشناسان خبره در تصمیم‌سازی شهر مورد توجه قرار گیرند
وی با بیان اینکه مبنای تصمیم‌گیری برای شهر می‌تواند کارشناسان خبره و غیره خبره مطیع مدیران و یا خود مدیران باشند که ما در سطح کشور از همه این مدل‌ها بسیار دیده و تجربه کرده‌ایم؛ اظهار کرد: اگر به‌دنبال تصمیم‌سازی درست برای توسعه شهر برویم این کارشناسان خبره هستند که باید مورد توجه قرار گیرند.
این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه توسعه شهرها نیازمند یک برنامه راهبردی و منطقه‌ای است افزود: یعنی نمی‌توان دور شهر را بست و عنوان کرد که می‌خواهم برای آن فکری کنم بلکه باید شهر را وسیع‌تر دید.
عراقچیان، ادامه داد: بر اساس این برنامه راهبردی باید برای هر نقطه از این منطقه متناسب با برنامه توسعه پیدا کند.
وی با بیان اینکه در کشور این برنامه راهبردی تقریباً وجود دارد اما در هر دوره این برنامه زیر سؤال رفته گفت: نخست اینکه برنامه راهبردی عنوان‌شده همان برنامه پنج‌ساله است که بر اساس آن کشور به قطب‌های مختلفی تقسیم می‌شود و بر اساس سیاست کشور این قطب‌ها باید در تمام آن منطقه نفوذ کنند.
   بلاتکلیفی همدان در مسیر توسعه
وی با تأکید بر اینکه متأسفانه هنوز تکلیف همدان حتی در این قطب‌بندی مشخص نیست خاطرنشان کرد: براین اساس برخی‌ها عنوان می‌کنند مسیر توسعه استان از محور گردشگری می‌گذرد اما برخی دیگر فضای کشاورزی را مستعدتر قلمداد می‌کنند، تکلیف مشخص نیست و برای هیچ‌یک از این مقوله‌ها (گردشگری و یا کشاورزی) کار خاصی در مسیر رشد انجام نشده است.
این استان دانشگاه با بیان اینکه با مشخص شدن این قطب‌ها خود قطب‌های جمعیتی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی را در شهرها شکل می‌دهند تشریح کرد: در حال حاضر اگر از مدیران استان در خصوص داشتن برنامه بلندمدت استراتژیک بپرسید، حتماً اعلام می‌کنند که این برنامه وجود دارد اما مسئله این است که چقدر به برنامه راهبردی طی این سال‌ها نزدیک شده‌ایم؟
عراقچیان ادامه داد: اگر برنامه راهبردی را عملی کرده بودیم امروز نیاز نبود که درباره اندازه شهر همدان بحثی صورت پذیرد زیرا این مهم از قبل نه بر مبنای نسخه خاص خارجی و یا نسخ‌های تکراری سایر استان‌ها بلکه بر مبنای توسعه درون‌زا تعیین شده بود.
   اداره کل راه و شهرسازی باید جایگاه و توسعه شهر همدان را منطبق با برنامه راهبردی مد نظر قرار دهد
وی با اشاره به اینکه بر اساس این برنامه راهبردی قابلیت‌های یک شهر و استان شناسایی شده و بر اساس آن توسعه در سایر بخش‌ها نیز مورد توجه قرار می‌گیرد افزود: تصمیم‌سازی همه دستگاه‌ها و ارگان‌ها می‌بایست از فیلتر این برنامه عبور کند، اداره کل راه و شهرسازی نیز از این قاعده مستثنا نیست و باید جایگاه شهر و توسعه شهر همدان را منطبق با این برنامه راهبردی مد نظر قرار دهد.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه منطبق با این برنامه باید مسئولان به این سؤال پاسخ دهند که افزوده شدن سه هزار هکتار اراضی همدان برای ساخت مسکن از کجا آمده؟ تشریح کرد: حتی بنده وقتی موضوع 680 هکتار نیز مطرح شد عنوان کردم که تنها بخشی از آن باید برای ساخت مسکن استفاده شود و مابقی برای رفع کمبود دیگر سرانه عمومی در شهر صرف شود که البته این عدد نیز کارشناسی‌شده و بر اساس یک مطالعه نبوده است بلکه راه و شهرسازی اعلام کرد که یک سند تگ‌برگ دارم و حتی در نقشه ارائه‌شده به مشاور نیز نقاط دارای معارض را سفید اعلام کردیم، اینکه نتوانستند سند خود را به اثبات برسانند مسئله دیگری است.
عراقچیان ادامه داد: از طرفی در قانون توسعه شهرها دولت مکلف است در مرحله نخست، اراضی مورد نیاز را از املاک و اراضی دولتی تأمین و در مرحله بعد کار را در اراضی و املاکی پیش ببرند که ایجاد رانت نکند و در نهایت املاک و اراضی خصوصی مورد توجه قرار گیرد.
وی افزود: بر این اساس شهرداری در این منطقه در کنار دانشگاه آزاد زمین داشت و در پی آن اداره کل راه و شهرسازی نیز سند تک‌برگ را از اراضی مجاور رو کرد حالا که نتوانستند ادعای مالکیت خود را ثابت کنند باید دوباره به‌دنبال انتخاب زمین بر اساس نظر کارشناسی در خصوص مساحت مورد نیاز باشند و درعین‌حال موانع قانون در بحث مالکیت آن را حل کنند.
این استاد دانشگاه در پاسخ به این سؤال که چرا با وجود داشتن سند راهبردی، در همدان به لحاظ مسکن به بن‌بست رسیده‌ایم؟ گفت: وقتی مسکن از حوزه کارشناسی به حوزه سیاستمدار خانه‌کشی کرده باشد نمی‌توان حال و روز بهتری را برای این شهر متصور شد.
عراقچیان ادامه داد: ما شکی نداریم که مسکن در انتخابات ریاست جمهوری در همه دوره‌ها نقش اساسی داشته و این دولت نیز از این قاعده مستثنا نبوده بنابراین وقتی به جای مشورت با کارشناسان بازهم از نظرات سیاستمداران در این حوزه استفاده شود از مبنای علم دور شده و وارد مباحث سیاسی می‌شویم.
در ادامه دیگر کارشناس حاضر در جلسه نیز علت شرایط حال حاضر همدان را نگاه از بالا به پایین و عدم آگاهی به چرایی و چگونگی سند راهبردی دانست و افزود: گرچه ما اسماً یک سند راهبردی داریم اما عملاً نمی‌دانیم که چیست؛ حال آنکه در تدوین سند راهبردی نخست مسئله این است که نظر همه ذی‌نفعان دخیل در برنامه شنیده شده و دخالت داده شود اما این مهم در این اسناد دیده نمی‌شوند.
  سیستم اقتصادی کند و ناکارآمد استان منجر به فراری دادن سرمایه‌گذاران از همدان می‌شود
گومه گفت: به‌عنوان مثال در حال حاضر سرمایه‌گذاران بسیاری در شهر همدان وجود دارند که می‌توان از سرمایه‌های آن‌ها در بخش‌های مختلف بهره برد اما عملاً آنقدر سیستم اقتصادی استان کند و ناکارآمد است که منجر به فراری دادن این افراد از بخش‌های مختلف شده و آن‌ها را بیشتر به سمت ساخت‌وساز و مسکن سوق می‌دهد پس این سند راهبردی اغناکننده همه ذی‌نفعان نیست و یا اینکه مدیران ما از این هنر برخوردار نیستند.

طاهره ترابی مهوش