امروزه گردشگری به یکی از موضوعات مهم اقتصادی در جهان تبدیل شده و کشورهای مختلف با توجه به ظرفیت‎‌هایی که دارند در تلاش برای جذب گردشگر هستند. گردشگری به شاخه‌های مختلفی دسته‌بندی شده و هر یک دارای مخاطبان خاص خود است.

در گردشگری روستایی افراد با انتخاب آن از محیط شلوغ شهری به محیط آرام و خوش و آب و هوا رفته و گذران اوقات می‌کنند. البته آن‌ها می‌توانند از محصولات ارگانیک و صنایع دستی آن محل نیز بهره‌مند می‌شوند.

هدف از توسـعه گردشـگری روسـتایی پاسـخگویی بـه تقاضـای روزافـزون جمعیـت شـهری، بـرای گذرانـدن اوقـات فراغـت و تفریحـات در سـکونتگاه‌های روستایی است که این بعد در حومه‌های ییلاقی و روستاهای همجوار با شهرهای بزرگ بیـشتر مصداق پیدا می‌کند.

با توجه به افزایش شبکه‌های اجتماعی بسیاری از افرادی که در روستاها ساکن هستند با احداث خانه بومگردی و نمایش جاذبه‌های گردشگری محل زندگی خود توانسته‌اند گردشگران زیادی را جذب کنند و برای خود و سایر مردم روستا آورده اقتصادی داشته باشند. برخی نیز یک گام جلوتر رفته و در صفحه خود به معرفی و فروش محصولات روستای خود می‌پردازند و همه محصولات روستای خود را به سراسر کشور ارسال می‌کنند.

رونق گردشگری روستایی در کنار حفظ روستا و جلوگیری از مهاجرت افراد، در ایجاد اشتغال برای اهالی نیز کمک شایانی می‌کند و موضوع حائز اهمیتی است.

با توجه به آنچه بیان شد، در این خصوص با مدیرعامل بنیاد توسعه گردشگری آسیا گفت‌و‌گو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

بهنام افتخاریان با اشاره به اینکه گردشگری همانند پازل است و باید همه موارد به‌صورت به‌هم پیوسته و به مرور کنار هم آورده شود، گفت: در همدان زمانی که یک اتفاق خوب در حال وقوع است همه افراد با انرژی از خوب بودن آن صحبت می‌کنند اما با پایان آن موضوع به فراموشی سپرده می‌شود.

وی با اشاره به اینکه نخستین نکته این است که بررسی کرده و از جاذبه‌های گردشگری روستایی شناخت پیدا کنیم افزود: مثلاً در روستای ورکانه که من سال‌ها تجربه برگزاری تور‌های گردشگری را در آنجا داشتم، متأسفانه روند تخریب خانه‌های واجد ارزش بعد از پخش سریال علی‌البدل، چندبرابر شد؛ چراکه ما آموزش لازم را به مردم برای دلیل حضورشان نداشته‌ایم. در خاطرم هست که وقتی هر دو هفته یک بار که به ورکانه مراجعه می‌کردم، شاهد بودیم که قسمتی از آن بافت آسیب دیده است.

مدیرعامل بنیاد توسعه گردشگری آسیا در ادامه توضیح داد: برگزاری رویدادها در سایر روستاها به خودی خود خوب است اما ماندگار نمی‌شود؛ چراکه مدیران ما به اصل تنوع جاذبه‌های گردشگری توجه ندارند و آن را بلد نیستند.

افتخاریان در خصوص شهر همدان که دارای چندین جاذبه گردشگری است، تصریح کرد: ما نیاز داریم هر سال اتفاقات جدیدی را برای حوزه گردشگری رقم بزنیم تا گردشگران به همدان جذب شوند و در کنار جاذبه‌های قدیمی‌تر رؤیای سفر ایجاد کنند.

وی با بیان اینکه مفهوم جاذبه اولیه و ثانویه مطرح است، گفت: یعنی با یک جاذبه‌ افراد را به مقصد کشانده و با بقیه جاذبه‌ها آن‌ها را در شهر ماندگار کنیم، این کار در همدان انجام نشده و توجهی به آن نمی‌شود.

  توسعه گردشگری به‌صورت جورچین است

وی تأکید کرد: توسعه گردشگری به‌صورت جورچین است، یعنی همه موارد باید کنار هم قرار بگیرند، مثلاً برای روستاهایی که صرفاً به مدت یک ماه شاهد برداشت محصولات کشاورزی هستیم، برنامه‌ای برای سایر مواقع نداریم؛ پس باید برای سایر زمان‌های این روستاها نیز برنامه‌ریزی کرد.

مؤلف کتب حوزه گردشگری با عنوان اینکه معتقدم ما گردشگری را بلد نیستیم چراکه این امر در کشور ما به کباب و بوی آن خلاصه می‌شود، اظهار کرد: وقتی ما در چینش یک جورچین قسمت‌هایی از آن را نداشته باشیم همیشه ناقص خواهد بود، در حال حاضر مدل گردشگری ما اینگونه است و کامل نیست.

  در گردشگری روستایی از برنامه‌ریزی و آموزش غافلیم

افتخاریان در ادامه خاطرنشان کرد: ما در گردشگری روستایی از برنامه‌ریزی و آموزش غافلیم، همچنین در تعریف جاذبه در روستا‌ها نیز دچار مشکل هستیم؛ مثلاً ما فکر می‌کنیم همین که آب و هوای روستایی خوب باشد کافی است، در حالی که این چنین نیست و بسیاری از روستاهای ما دارای بافت روستایی، فرهنگ میهمان‌نوازی و آب و هوای خوب هستند و این موضوع به تنهایی مد نظر قرار ندارد.

وی افزود: در همدان مثلاً در روستای علیصدر که یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری استان در آن قرار دارد چون برنامه‌ریزی درستی نداریم شاهد پدیده‌ای به نام گردشگری نیستیم و صرفاً از غار بازدید می‌شود.

این کارشناس گردشگری دیگر موردی که در این خصوص آسیب زیادی به همراه داشته را توسعه غیراصولی بوم‌گردی‌ها مطرح کرد و گفت: بوم‌گردی دارای اصولی است و باید با یکسری نظارت‌های ویژه ایجاد می‌شد اما هر کسی یک خانه‌ای را با حداقل امکانات تبدیل به بوم‌گردی کرده و آن را از مسیر اصلی خود خارج کرده است.

افتخاریان افزود: در بوم‌گردی غذای محلی باید سرو شود و بافت بومی محلی را حفظ کرد. متأسفانه ما بلد نیستیم که چگونه کار اصولی و درست انجام دهیم و نتیجه آن توسعه‎های نیم‌بند و موقتی است.

وی یادآور شد: مثلاً یک مرتبه همدان 2018 برگزار می‌شود، بعد از آن همه‌چیز کمرنگ شده و اثری از رویدادهایی که آن زمان بود در شهر مشاهده نمی‌کنیم، چنین موضوعی در گردشگری روستایی نیز حاکم است.

مدیرعامل بنیاد توسعه گردشگری آسیا با اشاره به اینکه امیدواری ما به توسعه یک‌طرفه است، مطرح کرد: مثلاً وقتی گردشگر بخواهد به یک روستا سفر کند نیازمند پارکینگ، سوپرمارکت، مرکز ارائه صنایع دستی و اقامتگاه است و باید حداقل چند رکن در این خصوص در کنار یک برنامه خیلی خوب وجود داشته باشد.

افتخاریان با بیان اینکه ما روستاهای خیلی خوبی برای گردشگری داریم ولی باید سرمایه‌گذار در چنین فضاهایی حضور پیدا کند، اظهار کرد: البته باید بافت روستایی حفظ شود، دیگر موضوع مهم، آموزش مردم محلی است؛ مثلاً در روستای ورکانه با استقبال مردم از بافت روستا، مردم روستا شروع به ساخت خانه‌های لوکس کردند در حالی که مسافران برای بازدید از آن بافت روستایی به آنجا سفر می‌کردند.

وی در ادامه افزود: ما جورچین زیبایی پیدا می‌کنیم اما در حل کردن و چیدمان کل قطعه‌های آن مشکل داریم. باید برای آن برنامه‌ریزی کرده و هدف در نظر گرفته شود؛ به طور مثال وقتی برای گردشگر برنامه‌‌ریزی می‌شود که چند ساعت در ورکانه حضور داشته باشد، اما هیچ برنامه‌ خاصی برای این مدت زمان وجود ندارد و جایی برای معرفی صنایع دستی و محصولات بومی آن در نظر گرفته نشده حتی سرویس بهداشتی برای مسافران وجود ندارد، چه‌طور انتظار رونق و توسعه این صنعت را داریم؟

وی با عنوان اینکه ما زیرساخت‌های مناسب را با هم جلو نمی‌بریم، گفت: باید در هر منطقه یک شاخصه اصلی وجود داشته باشد تا سایر موارد نیز در کنار آن بتواند به جذب گردشگر کمک کند. مثلاً در ورکانه باید آن اسطبل موجود و در مسیر آن بافت باغ‌های کنار سد اکباتان و سایر موارد را حفظ کرده و یک بسته کامل به گردشگر ارائه کرد.

مدیرعامل بنیاد توسعه گردشگری آسیا با تأکید بر اینکه باید چندین مورد را در نظر گرفت و زیرساخت‌ها، امکانات و خدمات را در کنار هم در نظر داشت، افزود: ما به کیفیت جاذبه‌ها اهمیت نمی‌دهیم، باید یک تفاوت جدید در حوزه گردشگری ایجاد کرد.

افتخاریان نداشتن الگوی مناسب را مهم‌ترین عامل عدم رونق و توسعه گردشگری روستایی دانست و اظهار کرد: اگر دو سال برای این موضوع برنامه‌ریزی شود، در کنار بودجه کافی، آموزش و نیروی جوان می‌توانند این امر مهم را رقم بزنند.

وی در پایان حوزه گردشگری روستایی را حساس برشمرد و تصریح کرد: روستاهای زیادی مانند حیدره بالاشهر، علمدار و سایر روستاها می‌توانستند در این خصوص موفق شوند یا حداقل می‌شد ورکانه را به‌عنوان قطب گردشگری حفظ ‌کرد اما این اتفاق نیفتاد و سایر جشنواره‌هایی همچون آلو و سیر نیز با شکست روبه‌رو شدند.

با توجه به آنچه بیان شد یکی از مهم‌ترین مسائل در گردشگری ایجاد زیرساخت و در نظر گرفتن برنامه مناسب برای نگهداشتن بیشتر مسافر در محل است. وقتی زیرساخت لازم در مقاصد گردشگری در نظر گرفته نشده باشد قطعاً اثر مخرب خواهد داشت چراکه وقتی افراد تجربه یک خاطره بد از هر مکانی را داشته باشند آن را به دوستان و سایرین نیز منتقل می‌کنند چه بسا که امروزه فضای مجازی باعث شده تا هزاران نفر بتوانند به‌صورت تصویری مکان‌های مختلف دنیا را از قاب دوربین یک گردشگر تماشا کنند.

حال باید دید با توجه به اینکه گردشگری یکی از محورهای توسعه استان همدان معرفی شده برای بهبود و رشد این عرصه چه برنامه‌هایی در نظر گرفته می‌شود؟ چه تدابیری برای ایجاد زیرساخت‌های لازم مد نظر قرار می‌گیرد؟