استان کرمانشاه سال جاری همچون سال‌های گذشته توانست بیشترین میزان تولید نخود کشور را با 132 هزار تن به خود اختصاص دهد، این در حالی است که این میزان تولید در مقایسه با سال زراعی گذشته 10 درصد افزایش را نشان می‌دهد یعنی در سال زراعی جاری 160 هزار و 517 هکتار از زمین‌های دیم استان به کشت نخود اختصاص یافته که از این میزان سطح زیر کشت در سال زراعی گذشته 151 هزار و 377 هکتار بود.
جالب‌تر اینکه استان کرمانشاه در حال حاضر 32 درصد سطح کشت نخود کشور و 39 درصد تولید نخود کشور را به خود اختصاص داده به طوری که رتبه نخست کشور در سطح کشت و تولید این محصول محسوب می‌شود؛ بنابراین می‌توان استان کرمانشاه را سردمدار تولید نخود در کشور دانست.
با توجه به وجود این ظرفیت برآن شدیم تا درخصوص آخرین وضعیت کشت، داشت، برداشت، فروش و صادرات نخود کرمانشاه با رئیس شورای ملی نخودکاران ایران گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
ناصر مرادی با تأکید بر اینکه کرمانشاه قطب تولید نخود در کشور است به طوری که بیشترین سطح کشت و تولید را دارد گفت: البته میزان کشت محصول هر ساله بسته به قیمت محصول، متفاوت بوده اما خوشبختانه طی دو سال گذشته با توجه به افزایش قیمتی که در محصول داشتیم شاهد افزایش سطح زیر کشت و تولید بودیم.
وی با بیان اینکه معمولاً سطح زیر کشت این محصول در استان تقریباً از 120 هزار هکتار تا 170 هزار هکتار متغیر است، عنوان کرد: میزان برداشت نیز بنا به وجود آفت، مطلوب بودن شرایط بارندگی و فراهم بودن نهاده‌ها متفاوت است به طوری که طی سال‌های گذشته برداشت از 6 هزار تن تا 130 هزار تن را تجربه کردیم.
وی در پاسخ به این پرسش که در حال حاضر تعداد نخودکاران استان چند نفر هستند؟ گفت: 125 هزار بهره‌بردار کشاورزی در کرمانشاه داریم که حدود 75 درصد مزارع آن‌ها اراضی دیم بوده و با تناوب یک سال در میان شاهد کشت این محصول در فصول آیش هستیم؛ یعنی 75 درصد این اراضی یک سال به کشت غلاتی همچون گندم و جو و یک سال به کشت نخود اختصاص می‌یابد.
رئیس شورای ملی نخودکاران ایران، در پاسخ به اینکه در حال حاضر هزینه‌های تولیدی محصول با درآمد حاصل از فروش محصول همخوانی دارد؟ آیا دولت قیمت تضمینی ارائه کرده و یا در بازار آزاد به فروش می‌رسد؟ گفت: قیمت محصول بسته به شرایط تولید، فراوانی و فراهم بودن بستر صادرات متفاوت است؛ البته هر ساله قیمت تضمینی ازسوی دولت برای محصول در نظر گرفته می‌شود که هیچگاه با هزینه تولید و قیمت محصول در بازار همخوانی ندارد.
مرادی با شاره به اینکه تعیین قیمت تضمینی شگردی از سوی دولت است که اگر زمانی بازار محصول خوب نبود و افت قیمت داشت، دولت خود اقدام به خرید محصول کند افزود: چون طی سه ساله گذشته خوشبختانه صادرات رونق داشته و قیمت محصول در بازار آزاد بیشتر از قیمت تضمینی تعیین‌شده بوده و هست، می‌توان گفت امروز درآمد حاصل از کشت محصول با هزینه آن همخوانی داشته و همین امر منجر به رونق گرفتن تولید شده است.
وی با اشاره به قیمت تضمینی معین‌شده برای این محصول طی سال جاری گفت: دولت قیمت خرید تضمینی را به ازای هر کیلو نخود مبلغ 36 هزار تومان اعلام کرد اما قیمت حداقلی هر کیلو نخود فلافلی به‌صورت عمده‌فروشی 50 هزار تومان است حال آنکه قیمت هر کیلو نخود بنا به کیفیت و سایز در بازار خرده‌فروشی تا هر کیلو 75 هزار تومان هم می‌رسد.
این مسئول با تأکید بر اینکه خوشبختانه طی سال جاری بازار فروش نخود در استان مطلوب بود به طوری که دولت هم خرید تضمینی از کشاورزان را انجام نداد گفت: خوشبختانه وضعیت صادرات با برداشتن ممنوعیت‌ها و محدودیت‌ها مطلوب است؛ بر خلاف سال گذشته که این محدودیت‌ها باعث شده بود رقبا جای ما را در بازارهای هدف بگیرند، طی دو سال گذشته بازهم با فراهم شدن شرایط صادرات، تجار و بازرگانان ما دوباره بازاریابی را در دستورکار خود قرار دادند به طوری که حجم صادراتی سال گذشته ما طی 15 سال گذشته بی‌سابقه بوده و به بالغ بر 96 هزار تن رسید.
مرادی با تأکید بر اینکه طبق آمار دریافتی طی پنج ماهه نخست سال جاری میزان صادرات محصول به 52 هزار تن رسیده که یقیناً این عدد تا پایان سال بهبود خواهد یافت، خاطرنشان کرد: در ماه‌های شهریور و مهر نیز میزان صادرات بالا بود و حتی انتظار می‌رود در حوزه صادرات سال جاری، رکورد سال گذشته را بشکنیم.
وی با اشاره به کشورهای هدف صادراتی این محصول اذعان کرد: بیشترین حجم صادرات مربوط به کشورهای عراق، پاکستان، افغانستان و ازبکستان است البته در برخی موارد برخی خریداران و بازاریاب‌ها نیز از کشورهای حوزه خلیج فارس برای خرید نخود کرمانشاه مراجعه کرده و زمینه صادرات این محصول را به این مناطق را فراهم می‌کنند.
رئیس شورای ملی نخودکاران ایران، ادامه داد: البته در سال‌های قبل یعنی تا دهه 70 بخش اعظمی از صادرات ما به کشور هند بود اما این کشور امروز خود یکی از تولیدکنندگان محصول نخود در جهان بوده و حتی ‌بخشی از بازارهای بین‌المللی را نیز ازآن خود کرده است.
مرادی در پاسخ به اینکه بنا به ظرفیت موجود در عرصه تولید این محصول در استان به میزان نیاز صنایع فرآوری، تبدیلی و بسته‌بندی مطلوب و به‌روز وجود دارد؟ گفت: باوجود اینکه محصول تولیدی در این استان به لحاظ کیفیت مرغوبیت خاص خود را داشته و بیشترین سطح زیر کشت و تولید نیز ازآن ما است اما در ایجاد صنایع رونقی را شاهد نبوده‌ایم.
وی ادامه داد: به هر حال نیازمند سرمایه‌گذاری‌ها هستیم که در عرصه فرآوری محصول نخود ورود کرده تا از فرایند فروش و صادرات خام این محصول خارج شده و زمینه را برای فروش محصول با ارزش افزوده بالاتر و اشتغال‌زایی بیشتری فراهم کنیم.
رئیس شورای ملی نخودکاران ایران، ادامه داد: البته طی یک دهه گذشته در بخش سورتینگ، بوجاری و بسته‌بندی اتفاقات خوبی افتاده به نحوی که چند واحد مجهز به فناوری‌‌های نو همچون دستگاه‌های لیرز در این عرصه ورود کردند به نحوی که بخشی از رونق صادرات محصول را باید مرهون این پیشرفت‌ها دانست، امروز در حوزه سورتینگ و بسته‌بندی محصولات ما با کشورهای بزرگ در عرصه بین‌الملل توان رقابت دارند.
مرادی با اشاره به وجود دو واحد فرآوری نخود در قالب تولید کنسرو نخود گفت: یقیناً با توجه به حجم تولید و کیفیت محصول این دو کارخانه پاسخگوی ما نیست بننابراین؛ امید می‌رود در این عرصه نیز شاهد پای کار آمدن سرمایه‌گذاران باشیم البته ما خود نیز پیگیر این موضوع بوده اما بنا به شرایط تورمی حاکم حجم سرمایه‌گذاری در این بخش بسیار بالا است.
وی در پاسخ به این پرسش که درخصوص ارقام نخود و تولید محصول صادرات‌محور رویکرد نخودکاران چه تغییری کرده؟ آیا برنامه‌ریزی وجود دارد که منطبق با آن آنچه که تولید می‌شود متناسب با صادرات باشد؟ عنوان کرد: خوشبختانه در مبحث ارقام مؤسسه تحقیقات دیم از سال‌ها پیش روی این موضوع کار کرده به طوری که با حضور محققان خبره رقم‌های مختلفی ازسوی مؤسسه معرفی شده است.
وی با تأکید بر اینکه در حال حاضر بنا به ظرفیت ارقام معرفی‌شده همچون منصور و عادل در حال حرکت به سمت کشت‌های مکانیزه و پاییزه پابلند هستیم تشریح کرد: جالب‌تر اینکه کشت و داشت این ارقام با دستگاه‌های مکانیزه و برداشت هم با کمباین انجام شده و دیگر در آن خبری از مسائل و مشکلات مزارع سنتی نیست.
رئیس شورای ملی نخودکاران ایران با اشاره به اینکه این ارقام به برق‌زدگی و آفات مقاوم هستند، گفت: اهمیت این مسئله بدان جهت است که در سال‌های قبل مخصوصاً سال گذشته که بارندگی زیاد بود کشت‌های سنتی تا حدودی درگیر آفت شدند اما خوشبختانه در بخش پاییزه این اتفاق نیفتاد و تقریباً ثمردهی بهتری را نسبت به کشت‌های سنتی و بهاره داشتیم.
مرادی با ابراز اینکه امروز کشاورزان به این نتیجه رسیده‌اند که برای سود بیشتر می‌بایست ارقام مرغوب استفاده کنند زیرا تفاوت قیمت در برخی موارد بنا به ریز یا درشت بودن محصول برداشتی، در هر کیلو به بیش از 30 هزار تومان می‌رسد، گفت: البته در این زمینه آموزش‌های ترویجی نیز از سوی جهاد کشاورزی یا شرکت‌های خدمات روستایی که زیرمجموعه این نهاد هستند به کشاورزان درخصوص آخرین پیشرفت‌ها اطلاع‌رسانی کرده و در شورای اطلاع‌رسانی نیز بخش‌های ترویجی را در دستور کار خود قرار داده‌اند.
وی با تأکید بر اینکه درواقع موضوع تولید بازارپسند و افزایش عملکرد تولید دو موضوعی است که از طریق محققان دانشگاه رازی توسط شورای ملی نخودکاران دنبال می‌شود، تصریح کرد: نخست کشت نخودهای دانه‌درشت که بازارپسندی خاصی دارند تا کشاورزان رغبت بیشتری به تولید داشته باشند و دیگری افزایش بهره‌وری تولید؛ زیرا امروز عملکرد تولید در کشت‌های سنتی ما به طور میانگین از هر هکتار 500 کیلو است حال آنکه برای رسیدن به شرایط مطلوب باید این عدد را به یک تن در هکتار برسانیم تا حداقل درآمد کشاورز نیز دو برابر شود و با افزایش تولید فرصت بیشتری برای تنظیم بازار داخلی و ایجاد سرمایه‌گذاری در عرصه صنایع مرتبط با این محصول فراهم شود.
رئیس شورای ملی نخودکاران ایران در واکنش به این پرسش که شرایط فراهم بودن ماشین‌آلات و مکانیزه شدن مزارع نخود در کرمانشاه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ عنوان کرد: در حال حاضر تنها 30 درصد مزارع ما تقریباً زیر کشت مکانیزه است حدود 70 درصد همچنان از فرایند سنتی پیروی می‌کنند؛ البته در این زمینه آنچه مشکل‌ساز است اینکه قیمت ماشین‌آلات بسیار بالا بوده و با شرایط خرده‌مالکی حاکم بر کشاورزی استان خرید این ماشین‌آلات توجیه لازم را برای کشاورزان را ندارد؛ بنابراین در این زمینه حمایت از کشاورزان و ایجاد شرکت‌های مکانیزاسیون در نقاط مختلف استان که به‌صورت اجاره بتواند ماشین‌آلات را در اختیار کشاورزان قرار دهد یقیناً تا حدودی می‌تواند در گسترش کشاورزی مکانیزه مثمر ثمر واقع شود.

طاهره ترابی مهوش