شناسه خبر:94672
1404/3/12 09:40:00

عضو هیئت‌علمی دانشگاه بوعلی سینا همدان گفت: با بهره‌گیری از کشت گلخانه‌ای انگور قادرخواهیم بود مدیریت بهتری بر عرضه محصول در بازار داشته باشیم؛ یعنی زمان برداشت را جلو انداخته و مثلاً یکی دو ماه زودتر محصول را به بازار عرضه کنیم، این کار خود باعث افزایش سود اقتصادی نسبت به کشت در فضای باز خواهد شد.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه بوعلی سینا همدان گفت: با بهره‌گیری از کشت گلخانه‌ای انگور قادرخواهیم بود مدیریت بهتری بر عرضه محصول در بازار داشته باشیم؛ یعنی زمان برداشت را جلو انداخته و مثلاً یکی دو ماه زودتر محصول را به بازار عرضه کنیم، این کار خود باعث افزایش سود اقتصادی نسبت به کشت در فضای باز خواهد شد.
همدان روزگاری استان آبخیز زاگرس و هزار چشمه بود، اما در چند سال اخیر در برخی نقاط با خشک‌سالی دست و پنجه نرم می‌کند. بحران آب که به میان بیاید، حیات به خطر خواهد افتاد، بنابراین پرداختن به این موضوع که آیا ما برای حل این مشکل دیر اقدام کردیم یا زود فایده‌ای ندارد و باید به فکر چاره کار بود.
یک واقعیت موجود در این حوزه وابستگی مستقیم برخی شهرستان‌ها همچون ملایر به کشاورزی است که آن هم با آب ارتباط مستقیم دارد؛ بنابراین تا زمانی که شغل مناسب و جایگزینی برای کشاورزی و تأمین غذای مورد نیاز جامعه پیدا نکنیم باید وضعیت را با شرایط موجود وفق دهیم.
با وجود تغییر اقلیم در همدان زمستان‌های این استان دچار کم‌بارشی شده و فروردین‌ماه خنکی را پشت سر می‌گذارد و از سوی دیگر با کاهش شدید سفره‌های زیرزمینی مواجه شده و این کاهش شدید سفره‌های زیرزمینی برای بخش‌های مختلف استان ازجمله تأمین آب شرب و کشاورزی خسارت‌بار است.
حدود دو دهه پیش که تعدادی از کارشناسان متخصص در توسعه کشت گل و گیاه، از بخش کشاورزی استان دیدن کردند، این استان را به‌دلیل شرایط آب و هوایی، وجود خاک مناسبت و از همه مهم‌تر میزان تابش مستقیم نور خورشید یکی از استان‌های مستعد کشت‌های گلخانه‌ای عنوان کردند.
در این راستا کارشناسان معتقدند با دنبال کردن این شیوه علاوه بر تحقق اقتصاد مقاومتی، افزایش تولید و اشتغال، میزان مصرف منابع آبی نیز تا 30 درصد کاهش و تولید تا 10 برابر افزایش می‌یابد چراکه با این روش، تأثیر تغییرات ناگهانی آب و هوا بر میزان برداشت محصول به صفر می‌رسد.
از طرفی اخیراً در گفت‌وگو با مدیر جهاد کشاورزی ملایر مشخص شد؛ حمایت از این نوع کشت به‌عنوان یک اولویت در شهرستان دنبال شده و حتی برای سرمایه‌گذاران متقاضی ورود به این عرصه، بسته‌های حمایتی در قالب ارائه تسهیلات در نظر گرفته شده است.
بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا دراین‌باره را با محمد خانجانی؛ پرفسور گیاه‌شناسی، عضوهیئت‌علمی دانشگاه بوعلی سینا و نیز مؤسس نخستین گلخانه دانش‌بنیان در استان همدان و حجت‌الله شهبازی؛ مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
عضو هیئت‌علمی دانشگاه بوعلی سینا همدان درخصوص اینکه کشت گلخانه‌ای برای محصولی مثل انگور مناسب است؟ چه مزایایی دارد؟ آیا می‌توان به صرفه‌جویی در مصرف آب امیدوار بود؟ گفت: به‌نظر من این اقدام، گام بسیار مثبتی است. نه فقط برای انگور، بلکه برای بسیاری دیگر از محصولات باغی در استان، کشت در زیر پلاستیک یا در بخشی از فصل تحت پوشش گلخانه، مزایای بسیاری دارد.
پرفسور محمد خانجانی با اشاره به مزایای بهره‌مندی از این نوع کشت برای محصولات باغی همچون انگور، اظهار کرد: نخست اینکه می‌توانیم عوامل آب‌و‌هوایی را کنترل کرده و از خسارت‌های ناشی از آن جلوگیری کنیم.
وی ادامه داد: علاوه بر این قادر خواهیم بود مدیریت بهتری بر عرضه محصول در بازار داشته باشیم؛ یعنی زمان برداشت را جلو بیندازیم و مثلاً یکی دو ماه زودتر محصول را به بازار عرضه کنیم که این کار خود باعث افزایش سود اقتصادی نسبت به کشت در فضای باز خواهد شد.
وی با اشاره به اینکه با استفاده از این ظرفیت در مصرف نهاده‌های کشاورزی مثل کود و سم نیز صرفه‌جویی خواهیم داشت و مصرف آن‌ها به شکل بهینه مدیریت خواهد شد عنوان کرد: در بسیاری از کشورها که با محدودیت در تأمین نهاده‌های کشاورزی روبه‌رو هستند، محصولات باغی خود را در مناطق سرد، زیر پلاستیک کشت می‌کنند به‌طوری‌که بنده شخصاً در شهر «آربین چین» دیدم که انگور و گیلاس را این‌گونه کشت می‌کردند و باغداران از نتیجه کاملاً رضایت داشتند؛ مخصوصاً برای مقابله با سرمای بهاره که برای برخی محصولات مشکل‌ساز است.
این گیاه‌شناس در واکنش به این پرسش که یکی دیگر از نکاتی که کارشناسان در ضرورت استفاده از کشت گلخانه‌ای در بستر باغ‌ها مطرح می‌کنند، امکان چند بار برداشت در سال است. آیا این امکان برای انگور وجود دارد؟ ابراز کرد: بله، با مدیریت درست تغذیه می‌توان دوره برداشت را طولانی‌تر کرد.
خانجانی ادامه داد: منظور من از مدیریت بازار هم همین است؛ یعنی تولید را به‌گونه‌ای تنظیم کنیم که بتوان چند مرحله برداشت انجام داد و از نظر اقتصادی هم به‌صرفه باشد.
* رهایی باغ‌های انگور از زنجره با کشت گلخانه‌ای
وی در واکنش به این موضوع که یکی از مسائلی که همواره برای باغ‌های انگور و محصولات فراوری‌شده از آن همچون کشمش مطرح بوده و ما را در صادرات دچار مشکل کرده، باقی‌مانده سموم است؛ بنابراین این پرسش مطرح می‌شود که آیا کشت گلخانه‌ای می‌تواند راهی برای رفع مشکل باشد؟ اذعان کرد: در این باره نمی‌توان گفت گلخانه به‌تنهایی تمام آلودگی‌ها را از بین می‌برد اما کنترل آفات و بیماری‌ها ساده‌تر است؛ مثلاً امروز یکی از بزرگترین مشکلات باغ‌های انگور ملایر، آفت زنجره است که آن را در گلخانه‌ها، به‌دلیل فضای بسته، می‌توان تا حد زیادی کنترل کرد.
وی ادامه داد: البته حدود 15 تا 20 سال پیش بود که پیشنهاد دادم برای مدیریت بهتر تولید، چند پایلوت گلخانه‌ای در عرصه محصولات باغی ایجاد شود تا باغداران بتوانند از نزدیک مشاهده کرده و آموزش ببینند چراکه ساختار سنتی تولید باید تغییر کند و به یک مدل آموزشی و الگویی تبدیل شود.
این گیاه‌شناس در واکنش به موضوع میزان صرفه‌جویی در آب با کشت گلخانه‌ای انگور گفت: یقیناً از کشت گلخانه‌ای این محصول صرفه‌جویی زیادی حاصل نمی‌شود، چون انگور نیاز آبی خاص خودش را دارد؛ اما نکته مهم این است که بارش‌های طبیعی نیز باید مدیریت شوند چراکه متأسفانه در بسیاری از گلخانه‌ها سیستم جمع‌آوری آب باران وجود ندارد و آب باران از ناودان به بیرون هدایت و از دسترس خارج می‌شود.
خانجانی خاطرنشان کرد: بنابراین بهترین کار این است که اگر تصمیم گرفتیم کشت انگور را به‌صورت گلخانه‌ای انجام دهیم، حتماً باید سیستم جمع‌آوری آب باران را هم تعبیه کنیم تا بتوانیم از آب‌های طبیعی نیز برای آبیاری بهره ببریم.
وی با ابراز اینکه در شمال کشور، به‌ویژه در بخش‌هایی از مازندران برای محصولات باغی همچون لیمو این مدل اجرا شده و گلخانه‌ای کردن کشت، بهره‌وری را به‌شدت افزایش داده اذعان کرد: به عقیده من، اگر همه‌چیز درست انجام شود، می‌توانیم 30 تا 40 درصد بهره‌وری را در سطح افزایش دهیم.
در ادامه مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان درباره چگونگی و چرایی حمایت از کشت گلخانه‌ای انگور در ملایر گفت: موضوع کشت‌های گلخانه‌ای در سطح استان، به‌ویژه در حوزه محصولات متنوع، ازجمله برنامه‌های مهم ماست اگرچه تاکنون عمدتاً محصولات صیفی و گل‌های شاخه‌بریده در گلخانه‌ها کشت می‌شدند، اما اکنون دنبال آن هستیم که تولید محصولات باغی را نیز در گلخانه‌ها عملیاتی کنیم.
حجت‌الله شهبازی با اشاره به اینکه این کار مزایای فراوانی دارد؛ ازجمله اینکه می‌توانیم محصولی را که معمولاً در فصل یا شرایط خاصی به‌عمل می‌آید، زودتر وارد بازار کرده و هم نیاز بازار را پاسخ دهیم و هم درآمد قابل توجهی برای تولیدکنندگان ایجاد کنیم، ابراز کرد: علاوه بر این استفاده از این بستر باعث تنوع بیشتر در سبد محصولات تولیدی استان خواهد شد.
وی ادامه داد: به‌دلیل اینکه شهرستان ملایر قطب تولید انگور در استان همدان است، در نظر داریم کشت گلخانه‌ای انگور را نیز در این منطقه آغاز کنیم که خوشبختانه این طرح هم‌اکنون در دستور کار ما قرار گرفته است.
این مقام مسئول درخصوص حمایت‌های پیش‌بینی‌شده برای سرمایه‌گذاران اذعان کرد: در مرحله نخست، تسهیلات یارانه‌دار برای احداث گلخانه ارائه می‌شود؛ البته دانش فنی مورد نیاز که در این حوزه اهمیت زیادی دارد، با همکاری مراجع تخصصی به سرمایه‌گذاران و متقاضیان انتقال خواهد یافت تا تولید مورد انتظار تحقق یابد.
شهبازی با اشاره به اینکه در حال حاضر، برای شروع کار، واحدهایی در ابعاد چند هزار مترمربع پیش‌بینی شده، اما در سال‌های آینده به‌دنبال گسترش و افزایش تنوع محصولات خواهیم بود تصریح کرد: به‌علاوه، در گلخانه‌ها از ارقام جدید و بازارپسند انگور استفاده خواهد شد؛ ارقامی که هم کیفیت بالاتری دارند و هم از نظر اقتصادی برای تولیدکننده توجیه‌پذیرتر هستند.
وی با اشاره به ظرفیت صادراتی این طرح ابراز کرد: نکته این است که ایران از تولیدکنندگان اصلی انگور در جهان است، اما تاکنون تنها در زمینه صادرات کشمش جایگاه مشخصی داشته‌ایم؛ بنابراین با توسعه ارقام تازه‌خوری یا اصطلاحاً «رومیزی»، به‌ویژه از طریق کشت گلخانه‌ای، می‌توان در فصول غیرمتعارف نیز محصول انگور را تولید و وارد بازارهای صادراتی کرد که این اقدام می‌تواند جایگاه ایران را در صادرات انگور تازه نیز ارتقا دهد.
وی با اشاره به اهمیت موضوع صرفه‌جویی در آب و کنترل آفات از طریق گلخانه در محصولات باغی، خاطرنشان کرد: از مهم‌ترین مزایای کشت گلخانه‌ای، صرفه‌جویی در مصرف آب است چراکه ذاتاً انتقال کشت محصولات باغی به گلخانه، موجب کاهش مصرف آب به میزان قابل توجهی می‌شود.
مدیر امور باغبانی جهاد کشاورزی استان همدان ادامه داد: البته هنوز میزان صرفه‌جویی آب در کشت گلخانه‌ای محصول مشخص نیست؛ بنابراین در حال برنامه‌ریزی هستیم که در گلخانه‌های ملایر میزان مصرف آب را به‌صورت دقیق اندازه‌گیری و مستند کنیم تا بتوانیم اطلاعات دقیق و قابل استنادی به سرمایه‌گذاران بعدی ارائه دهیم.
شهبازی، ادامه داد: درخصوص آفات نیز، با توجه به محیط کنترل‌شده گلخانه‌ای، امکان ورود و شیوع بیماری‌ها بسیار محدود است، از طرفی برنامه ما، اجرای مدیریت تلفیقی برای کنترل آفات و بیماری‌هاست تا محصولاتی سالم تولید و در عین حال باقی‌مانده سم و کود کنترل شود و به حد استاندارد برسد، این امر برای محصولاتی که برای بازار داخلی تولید می‌شود و همچنین محصولات صادرات‌محور از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
مع‌الوصف با توجه آنچه گفته شد؛ انگور عمدتاً در دوره کوتاهی از سال که تقاضای محدودی برای آن وجود دارد، به بازار عرضه می‌شود و اغلب با قیمت نازلی به فروش رسیده و سود چندانی عاید تاکدار نمی‌شود، با کشت این محصول در محیط‌های محافظت‌شده نظیر گلخانه و پوشش پلاستیکی، می‌توان ضمن بهبود عملکرد تاک، حفظ کیفیت محصول و کاهش ضایعات آن، زمان برداشت انگور را دو الی چهار ماه جلو کشیده یا به تأخیر انداخت، بدین ترتیب، آن را در خارج از فصل و به‌صورت نوبرانه با قیمت مناسب‌تری به بازار عرضه کرد. علاوه بر این، کشت گلخانه‌ای انگور یکی از راهکارهای پیشنهادی جهت صرفه‌جویی و بهبود بهره‌وری مصرف آب، به‌ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک کشور است، با این حال، به‌دلیل تنوع ارقام، شرایط اقلیمی مناطق انگورکاری و نیز مسائل اقتصادی ازجمله هزینه‌های احداث، گرمایش و غیره، انجام پژوهش‌های علمی بیشتر برای توصیه و ترویج کشت محافظت‌شده انگور، ضروری است.

شناسه خبر 94672