سپهرغرب، گروه اندیشه: طبق آموزههای اهلبیت علیهمالسلام، دقت و توجه به ذکرهای نماز زمینهای برای ایجاد و تقویت حضور قلب و دور کردن اندیشههای بد و گناهآلود از انسان خواهد شد.
امام صادق (ع) در روایتی فرمودهاند که: «مَنْ صَلّى رُکَعتینَ یَعْلَمُ ما یَقُولَ فیهِما اِنْصَرَف وَ لَیس بَیْنَه و بَینَ اللهِ عزّوجلّ ذَنْبٌ اِلاّ غُفِرَ لَه» به این معنا که هر کس دو رکعت نماز به جا بیاورد و بفهمد و متوجه باشد که چه میگوید، از نماز خارج نمیشود، مگر اینکه گناهان او مورد مغفرت الهی قرار گرفته است.
چراکه بسیار اتفاق میافتد که انسان در حین نماز خواندن متوجه مفاهیم و نکات موجود در نماز و ذکرهای آن میشود، در حالی که در حالت غیر از نماز نمیتوانسته به این رمزها پی ببرد. به همین علت است که نماز انسان را از فحشا و منکر بازمیدارد و وقتی انسان متوجه مفاهیم معنوی والا در نماز خود باشد، دیگر به خود اجازه نمیدهد که به سمت گناه برود و روحی را که در حین نماز شستوشو و صیقل داده، با گناه آلوده کند.
از این منظر، فهم و درک رمزهای نماز و معانی والای آن راهی برای دور کردن اندیشهها و فکرهای زشت و منحرفکننده است که موجب میشود قلب انسان به فکر گناه مشغول شده و خاطرش پریشان شود. چون هر کسی که فکر و اندیشه خود را متوجه شخص یا موضوعی کند، بهطور طبیعی از آن بسیار یاد میکند تا جایی که گاهی فراموش کردن آن شخص یا موضوع سخت میشود.
همین نوع یاد کردن در حین نماز هم اتفاق میافتد و بهطور غیرارادی انسان در حین نماز هم به یاد موضوعی خواهد بود در حالت قبل از نماز فکرش به آن مشغول بوده. در این حالت، توجه به معانی نماز به انسان کمک میکند تا آن خاطرهها و اندیشههای غیر الهی از انسان دور شود، هرچند که نمیتوان انکار کرد ایجاد حضور قلب در نماز کار سادهای نیست و نیاز به تمرین دارد. اما آنطور که علمای دینی تأکید کردهاند، انسان باید در حین نماز تا اندازهای که میتواند متوجه ذکرهای نماز باشد تا این حضور قلب به مرور برای او به تثبیت شود.
بر همین اساس است که پیغمبر اکرم صلیالله علیه و آله فرمودهاند: «رَکْعَتان خَفیفَتان فِى تَفَکُّرٍ خَیرٌ مِن قِیامِ لَیْلَهٍ» به این معنا که دو رکعت نماز سبک در صورتی که همراه با توجه و تفکر باشد، بهتر از عبادت سراسر یک شب است.
بر این اساس، وقتی انسان در حین نماز متوجه ذکرها باشد و به معنی آنها توجه کند، لذت بیشتری از نماز خود میبرد و در عین حال ذهن او بهطور طبیعی از یادهای دیگر دور میماند. تمرین توجه به ذکرهای نماز در ایجاد حضور قلب و دور کردن خواطر و اندیشههای بد بسیار مؤثر است.
منابع:
وسائلالشیعه
بحارالانوار، جلد 84
اسرار آل محمد علیهمالسلام
عیون اخبار الرضا علیهالسلام
شناسه خبر 39959