این‌روزها یکی از مهمترین نگرانی‌ها معضلات انسان روی کره خاکی موضوع آب است به ویژه هرچقدر پدیده تغییر اقلیم شدت و وسعت بیشتری می‌یابد معضل بی‌آبی بیشتر نمایان می‌شود کشور ایران و به طور خاص استان همدان نیز از این مسئله مستثنا نیست سالهاست سایه شوم خشکسالی بر استان همدان سایه انداخته و علیرغم پربارشی برخی سال‌ها همدان روزهای خوش دهه‌های قبل را نتوانسته است دوباره تجربه کند به همین دلیل هر سال از یک گوشه از استان فریاد آب، آب بلند می‌شود سال گذشته مردم شهر همدان به معنی واقعی کلمه بی‌آبی را تجربه کردند و اکنون به فضل الهی و همت مسئولان این مشکل کمتر شده است اما نکته مهم این است که سال‌هاست مسئولان از بستن چاه‌های غیر مجاز کشاورزی و تغییر الگوی کشت برای حفاظت از منابع آبی می‌گویند اما ما همچنان کمتر اثری از این برنامه‌ها و کارها می‌بینیم همچنان هندوانه و سیب‌زمینی در سطح مزارع استان کشت می‌شود، آینده روشنی برای زعفران و کلزا به عنوان دو رقم محصول کم‌آب‌بر علیرغم حمایت مسئولان دیده نمی‌شود و کمتر در مزارع شاهد آبیاری با فناوری‌های جدید برای کاهش میزان هدر رفت آب هستیم این موارد و دهها مورد از این قبیل ما را بر آن داشت به مسئله آب در حوزه کشاورزی استان بپردازیم از همین رو با معاون مدیریت آب و خاک جهاد کشاورزی استان همدان و سید مهدی حسینی یزدی رئیس انجمن واردکنندگان سم و کود ایران گفت‌وگویی ترتیب دادیم که در ادامه می‌خوانید:

معاون مدیریت آب و خاک جهاد کشاورزی استان همدان با بیان اینکه کشاورزان از منابع آب‌های زیرزمینی و سطحی استفاده می‌کنند، اظهار کرد: قبل از اعلام ممنوعیت حفر چاه عمیق در دشت‌ها، کشاورزان برای حفر چاه آب با مراجعه به شرکت آب منطقه‌ای اجازه حفر چاه را دریافت می‌کردند که طبق یک دبی خاص اجازه برداشت داده می‌شد تا اراضی زیر کشت خود را آبیاری کنند.

ناصر فتاحی با اشاره به استفاده کشاورزان از چا‌ه‌های عمیق و نیمه‌عمیق و قنوات ادامه داد: در بحث قنوات که جزو سازه‌های قدیمی است و بهره‌برداران خود را داشته و با توجه به بارندگی و تغذیه‌ای که سفره‌های زیر زمینی دارد کشاورزان می‌توانند سطح خاصی را به وسیل این قنوات آبیاری کنند.

وی با اشاره به سال‌های کم‌بارش اخیر اشاره کرد: برخی از چاه‌ها به همین دلیل دچار کم‌آبی شدند برای تأمین آب کشاورز با ارائه درخواست به شرکت آب منطقه‌ای اقدام به کف‌شکنی عمق چاه داشتند تا دبی مورد نیازشان مجدداً تأمین شود.

معاون مدیریت آب و خاک جهاد کشاورزی استان همدان در مورد آب‌های سطحی مورد استفاده بخش کشاورزی گفت: با اعلام نیاز کشاورزان مخازنی که برای تأمین آب کشاورزی احداث شده‌ و برای بهره‌برداری در اختیار کشاورزان قرار داده شده است.

فتاحی با اشاره به اینکه آمارها نشان می‌دهد در بلندمدت شاهد کاهش بارندگی بودیم بیان کرد: برای مدیریت وضعیت موجود طرح کشت گیاهان کم‌آب‌بر در دستور کار قرار گرفت.

به گفته وی، برای سازگاری با کم‌آبی سه کار در حوزه مدیریت آب و خاک انجام می‌شود یکی اجرای سامانه‌های نوین آبیاری که همان بحث آبیاری زیر سطحی، قطره‌ای و آبیاری تحت فشار (بارانی) است. هرچه به سمت آبیاری زیرسطحی و قطره‌ای برویم راندمان آبیاری بالاتر می‌رود، امنیت غذایی حفظ می‌شود و تولیدات نیز کاهش نخواهد داشت.

این مقام مسئول اشاره کرد: در منابع آب‌های سطحی احداث کانل‌های آبرسانی در دست اجرا است که این کانال‌ها باعث بالا بردن راندمان و کاهش هدررفت آب‌ها می‌شود که به‌دنبال آن آب به مزارع می‌رسد و سطح زیر کشت بیشتری آبیاری خواهد شد و در نتیجه تولید محصولات نیز افزایش خواهد داشت.

به گفته وی، رضا بهراملو؛ رئیس سازمان جهاد کشاورزیشخصاً مسئولیت اجرای طرح الگوی کشت در استان همدان را پذیرفته که برای نخستین‌بار این طرح در همدان اجرا می‌شود.

این مقام مسئول با اشاره به اهتمام جهادکشاورزی استان برای اجرای طرح الگوی کشت افزود: الگوی کشت سالیان طولانی است که در کشور اجرا نشده است اما وزارت جهاد کشاورزی، وزارت نیرو و مسئولان بالادست به دنبال اجرایی آن هستند که برای نخستین‌بار استان همدان در شهرستان‌های «فامنین و قهاوند» در حال اجرای آن است.

فتاحی اشاره کرد: الگوی کشت به این صورت است که می‌گوید کشاورز با توجه به منابع آبی و محدودیت‌هایی که دارد چه محصولی بکارد که علاوه بر اقتصادی بودن آب کمتری مصرف کند.

به گفته وی، بحث پشتیبانی در الگوی کشت نیز وجود دارد که وزارت جهاد کشاورزی برنامه الگوی کشت را پشتیبانی خواهد کرد به این صورت که به کشاورز پیشنهاد می‌دهد در صورت رعایت برنامه کشت با وارد شدن خسارت دولت مابه‌التفاوت را پرداخت می‌کند.

معاون مدیریت آب و خاک جهاد کشاورزی استان همدان بیان کرد: محصولات راهبردی طبق برنامه کلانی که اعلام می‌شود کاشته می‌شوند به طور مثال استان همدان باید یک میلیون تن سیب‌زمینی در سال تولید کند.

فتاحی با اشاره به اهمیت کشت محصولات راهبردی اظهار کرد: در صورت بروز مشکل برای کشت این محصولات در سطح کلان باید مناطق دیگر برای کشت شناسایی شود یا کشت فرازمینی در کشورهای دیگر تمهید گردد که اگر تولید محصول در نقطه‌ای کاهش یافت در جای دیگر جایگزین شود زیرا این یک واقعیت است که نیاز کاهش نمی‌یابد. البته این کاهش کشت به‌صورت تدریجی صورت می‌پذیرد.

  همدان جزو استان‌های برتر کشور در اجرای سامانه‌های نوین آبیاری

وی با بیان اینکه اکثر چاه‌های عمیق به آبیاری تحت فشار مجهز هستند، ادامه داد: شاید 50 الی 60هزار هکتار از اراضی استان همدان از سامانه‌های نوین آبیاری استفاده نمی‌کنند در حال حاضر 163هزار هکتار از اراضی آبی به سیستم‌های نوین آبیاری تحت فشار مجهز شده هرچند که به‌دنبال این هستیم که به سمت آبیاری قطره‌ای و زیر سطحی حرکت کنیم.

این مقام مسئول افزود: آبیاری هوشمند در دستور کار و برنامه جهاد کشاورزی قرار دارد که این برنامه باعث می‌شود آبیاری باتوجه به رطوبت موجود در خاک، درجه هوا و میزان تبخیر آب، آبپاش‌ها نیاز آبی را تأمین کنند.

فتاحی یادآور شد: اجرای سیستم نوین آبیاری از سال 1370 در دست اقدام است و با توجه به عدم استقبال کشاورزان کلاس‌های ترویجی برگزار شد که در این کلاس‌ها بحث خشک‌سالی و پیامدهای آینده آن برای کشاورزان بازگو می‌شود که به تدریج از سال 1374 کشاورزان آغاز به اجرای سامانه‌های نوین تحت فشار کردند.

به گفته وی، اجرای آبیاری تحت فشار در 10 سال اخیردر مزارع شدت گرفت زیرا بیشتر کشاورزان به این نتیجه رسیدند که باید اراضی خود را به سامانه‌های نوین آبیاری مجهز کنند و امروزه 50 الی 60 درصد هزینه تجهیز توسط کشاورز به‌عنوان خود یاری آورده می‌شود.

معاون مدیریت آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان همدان با بیان اینکه در بحث اجرای آبیاری قطره‌ای در باغ‌ها همچنان به‌دلیل عدم استقبال باغداران اجرا نمی‌شود، گفت: این عدم استقبال به‌دلیل کهن‌سال بودن باغات و پراکنده کاشته شدن درختان باعث عدم کارایی سیستم آبیاری قطره‌ای می‌شود همچنین کاهش ابعاد باغ به زیر یک و نیم هکتار و هزینه بالای اجرای آبیاری قطره‌ای از دیگر دلایل عدم استقبال باغداران است.

فتاحی اشاره کرد: باغاتی که جدیداً به‌صورت ردیفی و با طرح جدید احداث می‌شود خود به خود باغدار به سمت اجرای آبیاری قطره‌ای جذب می‌شود.

  ارائه تسهیلات برای رونق آبیاری هوشمند باغات

وی در ادامه اعلام کرد: برنامه‌ای برای پرداخت یارانه به باغداران جهت بهره‌مندی از تسهیلات برای اجرای آبیاری بارانی در باغ‌ها ارائه می‌شود که باغداران می‌توانند برای بهره‌مندی از تسهیلات با مراجعه به مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان‌ها و ارائه درخواست از یارانه تجهیز باغات به سیستم نوین آبیاری استفاده کنند.

معاون مدیریت آب و خاک جهاد کشاورزی استان همدان توصیه کرد: کشاورزان از پروژه‌های در حال اجرا که از منابع استانی و ملی برای اجرای پروژه‌های کانال‌های آبرسانی، بازسازی و نوسازی قنوات یا آبیاری تحت فشار و... اعتبارات صرف می‌شود مشارکت بیشتری داشته باشند و با پرداخت سهم خودیاری بیشتر بتوانیم منابع را دراختیار همه کشاورزان و روستاییان قرار دهیم و عدالت اجتماعی برقرار شود.

فتاحی تأکید کرد: بعد از از اجرای پروژه و در اختیار قراردادن بهره‌برداران در نگهداری پروژه سهیم باشند زیرا هر سازه‌ای که اجرا می‌شود نیازمند نگهداری است اگر کانال، استخر یا قناتی بازسازی می‌شود حتماً در نگهداری آن کوشا باشند تا سالیان متمادی از آن بهره ببرند و عمر مفید پروژه بیشتر شود.

   وظایف زیاد جهادکشاورزی باعث شده وظایف خود را بیش از 40درصد انجام ندهد.

یک کارشناس حوزه کشاورزی مطرح کرد: جهادکشاورزی وظایف متعددی دارد که به هیچ یک از وظایف خود بیشتر از 30 الی 40 درصد رسیدگی نمی‌کند پیشنهاد می‌شود از ظرفیت بخش خصوصی برای ارائه خدمات به کشاورزان بهره ببرند.

سید مهدی حسینی یزدی رئیس انجمن واردکنندگان سم و کود ایران گفت: وظیفه جهادکشاورزی در قسمت آب این است که اجازه دهد سیستم‌های آبیاری نوین با امکانات خوبی در اختیار کشاورز قرار گیرد.

به گفته وی، اگر سیستم‌های آبیاری با قیمت‌های مصوب عرضه شود و هزینه‌هایی مانند گمرک و مالیات بر ارزش‌افزوده و... به آن تعلق نگیرد هزینه‌ها کاهش خواهد داشت و کشاورز می‌تواند به‌راحتی از سیستم‌های نوین آبیاری استفاده کند.

رئیس انجمن واردکنندگان سم و کود ایران اشاره کرد: باتوجه به اینکه بیشتر کشاورزان به‌صورت سنتی مشغول کشاورزی هستند که این عامل خود باعث هدررفت بالای آب می‌شود که وزارت کشاورزی و جهادکشاورزی استان‌ها وظیفه دارند سیستم‌های آبیاری و کلاس‌های ترویجی برای کشاورزان برگزار کنند.

حسینی یزدی با تاکید بر اینکه کشاورز نیز وظیفه دارد آبی که در اختیار دارد را مدیریت کرده و از هدررفت آن جلوگیری کند باشد گفت: دولت بیان می‌کند که برای کشاورزان کود یارانه تخصیص می‌دهد و با عرضه آن از طریق شرکت‌های دولتی و خدماتی از کشاوز حمایت می‌کند در صورتی که اگر کشاورز بتواند سم، کود و سیستم آبیاری خود را خودش تامین کند هزینه سنگینی که دولت به اسم یارانه به کشاورز از طریق شرکت خدماتی تحمیل می‌کند کاهش می‌یابد.

  در کنار ارائه الگوی کشت باید کشاورز حمایت شود

این کارشناس حوزه کشاورزی اشاره کرد: الگوی کشت خوب است اما نه اینکه دولتی باشد؛ الگوی کشت خوب است اما نه اینکه دولت می‌گوید و کشاورز باید انجام دهد الگوی کشت فقط انتخاب یک محصول نیست باید حمایت‌های جانبی در کنار آن باشد دیدگاه الگوی کشت از نظر من الگوی کشت دولتی است نه بخش خصوص.

وی در پاسخ به این سؤال که الگوی کشت خصوصی باید به چه صورت باشد، گفت: دولت باید آن‌را تعریف کند که تاحالا تعریفی از آن ارائه نشده است.

رئیس انجمن واردکنندگان سم و کود اشاره کرد: برای اجرای الگوی کشت برای هر محصولی باید بدانیم که آیا می‌توانیم آن را صادر کرده یا فرآوری کنیم؟

حسینی در ادامه با اشاره به مشکلات کشاورزان همدانی در کشت سیب‌زمینی گفت: یک‌سال فراوانی سیب‌زمینی و یا پیاز داریم سال بعد با کمبود و گرانی مواجه هستیم امسال کشاورزی که از کاشت پیاز لطمه دید دیگر آنراکشت نمی‌کند و سیب‌زمینی را جایگزین می‌کند که دوباره فراوانی یک محصول تکرای می‌شود زیرا برنامه‌ریزی برای کشت محصولات کشاورزی وجود ندارد.

حسینی یزدی اشاره کرد: درصورتی که در سال فراوانی محصول می‌توان با استفاده از مصارف گسترده، صادرات، فراوری محصول و... به توزیع کالای تولیدی با قیمت مناسب اقدام کنند که فعلاً هیچ کاری انجام نشده است.

آنچه که از مطالب طرح شده بر می‌آید و با توجه به شرایط کنونی استان در حوزه آب به نظر می‌رسدجهادکشاورزی و فعالان این حوزه با عزمی جدی‌تر برای مدیریت بهینه آب اقدام کنند وگرنه صرف مسدود کردن چاه‌های کشاورزی و یا ارائه الگوی کشت با کمترین میزان حمایت و توجیه کشاورزان در این زمینه نمی‌تواند نقشی را که باید برای جلوگیری از هدررفت آب به عنوان یکی از عوامل موثر در تامین امنیت غذایی ایفا نماید به نظر می‌رسد در کنار اجرای قوی و عالمانه طرح الگوی کشت باید کشاورزان با دریافت حمایت‌های موثر و هدفمند به سمت آبیاری هوشمند مزارع و باغات حرکت کنند