یادداشت؛
ارزیابی عاقلانه، لازمه نگاه عادلانه
ارزیابی عادلانه درباره پدیدههای اجتماعی، مستلزم حساب و کتاب دقیق و تبری از کلیگوییها است و توجه به این مهم در عمدهای از قضاوتهای ما، مورد غفلت قرار گرفته و بر سایر نگاهها و قضاوتهای ما اثرگذار است؛ مثلاً در ادبیات سیاسی برخی از ما میگوییم «مردم اینگونه اندیشیده و یا اینگونه میگویند» و این درحالی است که تحقیقاً درصدی از آحاد جامعه چنین نیستند که در برخی موارد اتفاقاً گذشته از حق یا باطل بودن آن، در اکثریت و یا بعضاً نزدیک به صفر هستند. اخیراً در یکی از میادین اصلی مانع تخلف رانندهای شدم، راننده دیگری رسید و گفت «آقا اینها خیلی زیادند، خودتان را درگیر نکنید»، به او گفتم خب اگر مدعی هستید که چنین است، پایین بیایید تا خودروهای عبوری را با این معضل شمارش کنیم و ببینیم مثلاً بین 50 راننده چند نفر اینگونهاند که چنین کرده دیدیم و در بین 50 راننده، دو نفر دیگر دچار آن معضل بودند. به آن شخص عرض کردم این دو نفر چند درصد رانندههای مورد محاسبه ما بودند؟ بهدرستی گفت چهار درصد، سؤال کردم آیا اطلاق و تعمیم آن به همه، درست است؟!
در جریانات سال گذشته که برخی آن را درعینحال ایجاد تلخیها، درنهایت منشأ خیراتی چندجانبه برای آینده جامعه اسلامی ما ارزیابی میکنند، عدهای نهچندان کم، بدون نیت شوم اما به غلط و بهصورت کلی، گفتند که جوانان ما چنین و چنان شدهاند؛ اما غالب آنان نگفتند چند درصد جوانان تحقیقاً در بین جمع احساسیها، منحرفین و سازماندهیشدهها بودند و قطعاً خواسته یا ناخواسته موجب تقویت بدخواهان شدند.
از طرفی برخی گفتیم مثلاً چرا با منحرفین اینگونه برخورد کردند؟! اما نگفتیم چرا معدودی در مواجهه با مجریان قانون پس از گذشت بیش از دو دهه از عمرشان، کاملاً قانونشکنانه برخورد کردند؟ مدارای بالا و قابل تحسین مأمورین انتظامی را با معترضین کوچک دیدیم، اما اشتباه احتمالی، ثابتنشده و موردی را کلان به حساب آوردیم. در مقام این نبوده و نیستیم که ضعفها و نقصها را در حوزههای فرهنگی- اجتماعی که عمدتاً هم از خانوادهها آغاز میشود، نادیده بگیریم، اما عاقلانه است که همه اجزای پدیدهها را برای ارزیابی یکجا دیده و مورد قضاوت قرار دهیم.
همین شیوه غلط برخی از ما درباره ارزیابی نقاط قوت و ضعف اشخاص هم هزینههای تلخی بر معاملات، وصلتها، گزینشها و تصمیمگیریها برجای گذاشته است.
بعضاً همین شیوه ناصواب را درباره علم یا میزان تدین و تعهد افراد اعمال میکنیم، درحالی که باید درباره این مقولهها بهطور مجزا برای ارزیابی و اعلام نظر (آنهم در جای مناسب خود)، هریک را از صفر تا صد محک زده و با نمره مناسب آن را به حساب آوریم و نه اینکه احتمالاً توأم با حب یا بغضهای نادرست و فلهای، درنظر بیاوریم و مواردی از این حالت که قطعاً عاقلانه و کارساز نیست. امید است عالمانه و درست به مسائل نگریسته و عادلانه به قضاوت بنشینیم، إنشاءالله.
شناسه خبر 74611