بر اساس آخرین آمار، تعداد پیش‌بینی شده کاربران شبکه‌های اجتماعی در جهان در سال 2023، 4.89 میلیارد نفر بود که نشان‌دهنده افزایش 6.5 درصدی در مقایسه با سال قبل است. به ناچار این افراد به دلایل مختلف اعم از سرگرمی، دنبال کردن اخبار، سبک زندگی و.... اینفلوئنسرها در رسانه‌های اجتماعی نگاه می‌کنند.

اینفلوئنسرها (افراد تأثیرگذار) در رسانه‌های اجتماعی افرادی هستند که به دلیل آگاهی و تخصص خود در یک موضوع خاص شهرت پیدا می‌کنند. آن‌ها به طور منظم در مورد آن موضوع در صفحات مجازی خود پست می‌گذارند و دنبال کنندگان زیادی آن‌ها را دنبال می‌کنند. اینفلوئنسر اینستاگرام با تعریف ساده یک کاربر اینستاگرام با تعداد فالوور (دنبال‌کننده) زیاد، اعتبار ثابت و نرخ تعامل بالاست.

تا پیش از ظهور پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام و در دوران اوج وبلاگ‌نویسی، «بلاگرها» افرادی بودند که در وبلاگ‌ها در مورد موضوعات مختلف حرف می‌زدند. اما این عنوان با ظهور اینستاگرام معنای دیگری پیدا کرد. در حال حاضر در ایران بلاگر به افرادی گفته می‌شود که در حساب‌های اینستاگرامی خود فعالیت‌های منظمی در زمینه‌های مختلف دارند.

بیشتر این کاربرها شهرت خود را از طریق تولید محتوای منظم یا به‌صورت اتفاقی (از طریق وایرال شدن) به‌دست آوردند. این شهرت به آن‌ها اعتبار و قدرت تأثیرگذاری می‌دهد. برندها در سراسر دنیا از این تأثیرگذاری استفاده کرده و از اینفلوئنسرها برای تبلیغ محصولات خود کمک می‌گیرند.

*اینفلوئنسرها؛ یار کمکی دولت‌ها

در طول تاریخ دولت‌ها از ابزارهای مختلفی ازجمله از طریق رسانه‌ها برای انتقال پیام خود به مردم استفاده کرده‌اند. با ظهور رسانه‌های اجتماعی، دولت‌ها راه‌های جدیدی برای گسترش تبلیغات خود و تأثیرگذاری بر افکار عمومی پیدا کرده‌اند. یکی از این راه‌ها استفاده از تأثیرگذاران (اینفلوئنسرها) رسانه‌های اجتماعی است.

تأثیرگذاری اینفلوئنسرها به‌ویژه بلاگرها بر مخاطبان تا حدی اهمیت پیدا کرده است که دولت‌ها نیز برای مقاصد مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی نیز از آن‌ها کمک می‌خواهند.

در دوران همه‌گیری ویروس کرونا دولت فنلاند برای اطلاع‌رسانی در مورد این بیماری و تشویق مردم به ماندن در قرنطینه، از اینفلوئنسرها کمک گرفت. دولت فنلاند متوجه شد که بسیاری از جوانان اخبار را بیشتر از طریق رسانه‌های اجتماعی دریافت می‌کنند تا سایر رسانه‌ها. بنابراین دولت شروع به همکاری با یک آژانس تأثیرگذار رسانه‌های اجتماعی به‌نام «PING هلسینکی» کرد.

آژانس هلسینکی پیام‌های دولت در مورد ویروس کرونا را ویرایش، در قالب‌های مناسب رسانه‌های اجتماعی تولید می‌کرد و توسط 1500 اینفلوئنسر در صفحات شبکه‌های اجتماعی به اشتراک ‌گذاشته می‌شد. در طول این همکاری اینفلوئنسرها موظف بودند تا اطلاعات موثق را به اشتراک بگذارند و از انتشار اخبار نادرست جلوگیری کنند.

نتایج نشان می‌دهد که اینفلوئنسرها سعی کردند پیام‌ها را با سبک خودشان تطبیق دهند و به جای تعهد به عبارات کمپین، دستورالعمل‌های کلی را به اشتراک گذاشتند و با مثال خودشان نحوه رفتار در طول همه‌گیری را نشان دادند. مشارکت ‌آن‌ها در کمپین به تأثیرگذاری بر هنجارهای اجتماعی در طول زمان بحران که در مورد ارتباطات بهداشت عمومی یک هدف اساسی بود، کمک کرد.

*رد پای اینفلوئنسرها در کمپین‌های سیاسی

شبکه‌های هماهنگ اینفلوئنسرهای رسانه‌های اجتماعی به‌ویژه اینفلوئنسرهای در مقیاس کوچک با کمتر از 10 هزار دنبال‌کننده، دارایی قدرتمندی برای کمپین‌های سیاسی هستند. سازمان‌های حزبی از این حساب‌های معتبر برای تحت تأثیر قرار دادن مردم، شکل‌گیری گفتمان سیاسی و تصمیم‌گیری در آستانه انتخابات 2020 ایالات متحده استفاده کردند.

محتوای اینفلوئنسرهای آمریکا به‌دلیل مقاومت در برابر اقدامات مراقبتی در مقابل ویروس کرونا و اعتراضات پس از قتل جورج فلوید، سیاسی شده بود. ارزش تأثیرگذاران رسانه‌های اجتماعی از دید کسانی که به‌دنبال شکل دادن به گفتمان سیاسی و تحت تأثیر قرار دادن رأی‌دهندگان بودند، غافل نمانده بود.

در جریان انتخابات 2020 ایالات متحده هر دو کمپین تبلیغاتی بایدن و ترامپ از راهبردهای تبلیغاتی در رسانه‌های اجتماعی استفاده کردند. در حالی که ترامپ در حساب‌های رسانه‌های اجتماعی خود فعالیت چشمگیر و اثرگذاری داشت، بایدن اغلب افراد مشهور و مهمان‌های تأثیرگذار برای تبلیغ کمک می‌گرفت.

بایدن که تیمش با شرکت اینفلوئنسر Village Marketing همکاری می‌کرد با تعدادی از اینفلوئنسرهای سبک زندگی و فرزندپروری، وبلاگ‌نویسان و افراد مشهور مصاحبه کرده بود. دولت هند نیز از یک سیاست رسانه‌ای دولتی خسته‌کننده به سیاستی که در آن تلاش‌ برای گفت‌وگو با جوانان امروزی انجام می‌شود، تغییر رویه داد.

یکی از بزرگترین مزایای استفاده از اینفلوئنسرها این است که آن‌ها طرفداران زیادی در رسانه‌های اجتماعی دارند. این به آن معنی است که آن‌ها می‌توانند مخاطبان بیشتری نسبت به منابع خبری سنتی داشته باشند.

به‌عنوان مثال #BeerBiceps بیش از 10 میلیون دنبال‌کننده در اینستاگرام دارد. این به او بستری می‌دهد تا پیام دولت را به تعداد زیادی از مردم برساند. همچنین به این معنی‌ست که دولت محرک‌های اطلاعاتی کلیدی مردم خود را بهتر می‌شناسد.

*بلاگری در ایران

مفهوم بلاگری در رسانه‌های اجتماعی در ایران اندکی با تعاریف جهانی تفاوت دارد. اینستاگرام فارسی به‌ویژه در سال‌های اخیر شاهد رشد چشم‌گیر بلاگری بوده است. کاربرانی که اغلب به‌واسطه ویدئوهای صرفا سرگرم‌کننده و محتوای غیرتخصصی که از آن‌ها در صفحات اینستاگرام وایرال (ویروسی) می‌شود، یک شبه به شهرت می‌رسند و به سرعت بر تعداد دنبال‌کنندگانشان افزوده می‌شود.

افراد فعال در رسانه‌های اجتماعی بنابر میزان تأثیرگذاری خود بر مخاطبین و محبوبیت در بین آن‌ها، فارغ از محتوایی که تولید می‌کنند ظرفیت عظیمی برای کمک به دولت دارند. بلاگرها می‌توانند در مواقع بحران در زمینه‌های فرهنگی، اجتماعی، گردشگری و... به کمک دولت و نهادهای مختلف بیایند.

اگرچه حضور چهره‌های فعال اینستاگرامی تا حد زیادی می‌تواند اطلاع‌رسانی در زمینه‌های مختلف و مشارکت مردم در امور گوناگون کشور را تقویت کند اما این فعالیت‌ها بدون آموزش و چهارچوب‌گذاری می‌تواند آسیب‌هایی را نیز به همراه داشته باشد.

در حادثه سیل سیستان و بلوچستان در اسفند 1402 حضور این افراد فعال در شبکه ‌های اجتماعی، در بین مردم مناطق سیل‌زده با پوشش سازمان هلال احمر، با حواشی همراه بود. دو نفر از بلاگرهای اینستاگرامی که با لباس سازمان هلال احمر برای اطلاع‌رسانی در مورد وضعیت مردم در مناطق سیل‌زده حضور داشتند در ویدئویی با رنگ پوست کودکان منطقه شوخی کرده و رسالت اصلی خود را فراموش کردند. این نوع برخورد و نمایش چهره کودکان در ویدئو بدون کسب اجازه از آن‌ها واکنش‌های زیادی را در پی داشت.

عده‌ای معتقد بودند که بلاگرها به‌دلیل نداشتن تخصص و دانش حق حضور در مناطق بحران زده را ندارند. اما نکته مهم و قابل توجه این است که افرادی مانند بلاگرها که در بین مردم هوادارانی دارند، با آموزش و آگاهی در مورد نحوه تعامل با اهالی مناطق بحران‌زده و اطلاع‌رسانی در این زمینه می‌توانند روند امدادرسانی را آسان‌تر کنند.

**ارینب سیفی