سپهرغرب، گروه خبر - طاهره ترابی‌مهوش: جامعه‌شناس شهری با بیان اینکه شناخت شهروند برگزیده یقیناً از طریق سیستمی امکان‌پذیر نیست، گفت: این مهم نیازمند تعامل و ارتباط تنگاتنگ مدیریت شهری با بطن جامعه است، به‌طوری که از گفت‌وگو با افراد و تعامل با شهروندان این افراد شناخته شوند.
شهروند یکی از آن کلماتی است که تقریباً هرروز آن را به‌کار می‌بریم، اما به‌ندرت درباره معنا و مفهوم آن می‌اندیشیم، هر زمان هم که بحثی پیرامون این موضوع پیش می‌آید، صحبت‌ها به یک‌سری تعاریف کلی و نهایتاً به مشتی بحث در عرصه تئوری محدود می‌شوند.
جالب‌تر اینکه همگان این تعاریف را قبول دارند، اما در عمل و هنگامی که پای مصادیق وسط می‌آید، ممکن است یک رویداد مشخص را گروهی دفاع از حقوق شهروندی به حساب بیاورند و گروهی دیگر نقض آن!
نخستین تعریف مدون از شهروندی توسط ارسطو ارائه شد که می‌گفت، شهروند کسی است که مشارکت فعال در امور مدنی و قضائی شهر دارد. ارسطو همچنین خاطرنشان می‌کند که شهروندان هم‌زمان باید هم فرمانروا باشند و هم فرمانبردار؛ البته مفهوم شهروندی تنها ناظر بر رابطه افراد و هیئت حاکمه نیست، بلکه رابطه و کنش افراد با یکدیگر را نیز دربرمی‌گیرد. شهروندی فقط دولت‌محور نیست، به این معنا که دولت قوانینی تعیین کند و شهروندان از آن پیروی کنند تا دولت در مقابل از آنان حمایت به‌عمل آورد.
وی افزود: این فقط بخشی از شهروندی است و بخش مهم دیگر آن، رابطه شهروندان با یکدیگر در درون جامعه است؛ همچنین شهروندی می‌تواند لایه‌ها و سطح‌های متفاوتی داشته باشد، از سطح روابط درون خانوادگی شروع شود تا سطح محلی، سطح کشوری، روابط اصناف و تشکل‌ها.
به تعبیر بهتر شهروندی یک موقعیت هویت‌بخش است که رابطه فرد را نه‌تنها با دیگر افراد جامعه، بلکه با نهادهای قدرت نیز تنظیم می‌کند؛ حال آنکه طی چندسال اخیر مدیریت شهری همدان با هدف تربیت شهروندان مشارکت‌جو دست به انتخاب شهروندان برگزیده زده و این مهم را از طریق برگزاری جشنواره و تعریف شاخص‌های خاص و عام همچون تلاش در جهت توسعه فرهنگی، الگوی بهینه مصرف انرژی، حضور و مشارکت داوطلبانه، مستمر و فعال در امور مدیریت شهری، پرداخت به‌موقع عوارض شهرداری برای همه املاک در اختیار و کارآفرینی و اشتغال‌زایی در جهت رونق تولید برای خود و سایر شهروندان و نیز کسب عناوین برتر کشوری در عرصه‌های مختلف هنری، ورزشی و غیره دنبال می‌کند که ازجمله شاخص‌های مهم جشنواره شهروند برگزیده هستند. افراد به دو طریق خوداظهاری و دیگراظهاری در سایت جشنواره ثبت‌نام می‌کنند؛ بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع بر آن شدیم تا دراین‌باره گفت‌وگویی را با حسین ایمانی‌جاجرمی، جامعه‌شناس شهری دراین‌باره ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
این جامعه‌شناس شهری با تأکید بر آنکه بنده از بُعد جامعه‌شناسی می‌توانم درخصوص فرآیند این جشنواره اظهار نظر کنم، گفت: به نظر بنده زمانی می‌توان درخصوص موضوع شهروندی و مباحث این‌چنینی تخصیص بحث کرد که برای شهروند حقوقی را به رسمیت شناخت.
حسین ایمانی‌جاجرمی با تأکید بر آنکه این مهم نیازمند تعریف منشور شهری است که متأسفانه شهرهای ما فاقد این منشور هستند، خاطرنشان کرد: این منشور شامل حقوق شهروندان و در مقابل تکالیف شهروندی برای تحقق منافع عمومی شهر است.
      جای خالی منشور شهری
وی با بیان آنکه درصورت وجود این منشور مدیریت شهری فعالیت و اقدامات خود را در قالب آن تعریف می‌کند، اذعان کرد: متأسفانه هنوز این بستر حقوقی در شهرهای ما وجود ندارد، پس به نظر می‌رسد انتخاب شهروند برگزیده و نمونه در شهر برحسب سلیقه مدیریت شهری و اعضای شورای شهر باشد.
     انتخاب شهروند برگزیده نیازمند بستر دموکراتیک
ایمانی‌جاجرمی در واکنش به شاخص‌های تعریف‌شده برای شهروند برگزیده همدان گفت: به نظر می‌رسد این شاخص‌ها بیشتر به دنبال نخبه‌پروری است، حال آنکه انتخاب شهروند می‌بایست در بستری دموکراتیک انجام پذیرد.
      کسانی را باید انتخاب کرد که صدا ندارند
وی با تأکید بر اینکه انتظار می‌رود کسانی به‌عنوان شهروندان برتر انتخاب شوند که صدایی از آن‌ها در شهر شنیده نمی‌شود و درعین‌حال ما آن‌ها را نمی‌شناسیم اما برای شهر خدمات ارزنده‌ای داشته و زحمت می‌کشند، عنوان کرد: به‌عنوان ‌مثال رفتگری که کیف پولی را پیدا کرده و آن را به صاحبش برگردانده و یا پلیسی که پس از صحنه تصادف خیابان را جارو می‌زند تا شیشه‌های خُردشده برای دیگر خودروهای عبوری مشکل‌ساز نشود و یا کاسب محلی که با وجود تحمل ضرر برای همدردی بیشتر با مردم در شرایط اقتصادی بد، کالاهای خود را به قیمت پایین‌تری در اختیار اهالی می‌گذارد، ازنظر جامعه‌شناسی به شاخص‌های شهروند برگزیده نزدیک‌تر است.
این استاد دانشگاه افزود: اگر ما به دنبال تقویت فرهنگ شهروندی هستیم، می‌بایست از فضای تمرکز بر قهرمان‌پروری و نخبه‌پروری و سلبریتی‌پروری دوری کنیم.
      99 درصد مردم شهر شهروندان عادی هستند
ایمانی‌‌جاجرمی با تأکید بر اینکه 99 درصد مردم شهر شهروندان عادی هستند، اذعان کرد: برای رسیدن به هدف مطلوب باید به سراغ همین مردم عادی رفت که با کارهایشان شرایط را برای زندگی بهبود بخشیده‌اند.
     انجام تکالیف اداری شاخص غلط برای انتخاب شهروند برگزیده
وی با بیان آنکه اغلب این افراد شناخته‌شده نیستند و خود نیز علاقه‌ای به مطرح شدن ندارند، تصریح کرد: انتخاب افراد برحسب انجام تکالیف اداری همچون پرداخت عوارض و غیره، ملاک درستی برای ارجحیت دادن افراد نیست؛ بلکه این افراد به وظایف اداری که در قبال شهر دارند، عمل کرده‌اند. البته فرار از پرداخت عوارض و تکالیف شهری متأسفانه در اغلب شهرها و کشورها وجود دارد و مختص همدان نیست.
      حرفه‌ای بودن در شغل ملاک درستی نیست
این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه باید فرآیند و برنامه‌ریزی به سمت‌وسویی پیش برود که این‌قبیل افرادی که بدون چشم‌داشت مشکلی از شهر را حل می‌کنند شناخته شوند، اذعان کرد: انتخاب افرادی که در حوزه کاری خود حرفه‌ای‌اند را نمی‌توان شهروند برگزیده قلمداد کرد.
ایمانی‌جاجرمی با اشاره به اینکه ستاره‌ها، قهرمانان، نخبه‌ها، حرفه‌ای‌ها و برخی معتمدان محلی که بیشتر در ارتباط با مدیران هستند تا مردم و نیز افرادی از این‌قبیل در واقعیت امر جزء عامه محسوب نمی‌شوند و نباید برای فضای شهروندی و انتخاب افراد از این جامعه خود را گرفتار آن‌ها کنیم، گفت: باید به این باور رسید که جامعه اصلی شامل افراد عادی است.
      حداکثر جامعه (شهروندان عادی) سرنوشت آن شهر را رقم می‌زنند
وی با بیان آنکه این افراد حداکثری در جامعه هستند که سرنوشت آن شهر را رقم می‌زنند، عنوان کرد: خواستن این افراد است که شهر را به سمت‌وسوی توسعه رهنمون می‌کند.
این جامعه‌شناس شهری با تأکید بر آنکه همین فعل خواستن شهروندان عادی بود که معادلات را در سال 57 برهم زده و انقلاب رقم خورد، تصریح کرد: باید به دنبال افرادی بود که بدون چشم‌داشت برای بهبود شرایط از هر آنچه دارند، مایه می‌گذارند؛ درست مانند زمان جنگ که رزمندگان بدون هیچ چشم‌داشتی در جبهه‌ها حاضر شده و برای آزادی مام وطن جنگیدند.
       انتخاب سیستمی برای شهروند برگزیده امکان‌پذیر نیست
وی با اشاره به آنکه درحال حاضر نیز تعداد این‌قبیل افراد در جامعه بسیار است و شناخت آن‌ها یقیناً از طریق سیستمی امکان‌پذیر نیست، گفت: این مهم نیازمند تعامل و ارتباط تنگاتنگ مدیریت شهری با بطن جامعه است، به‌طوری که از گفت‌وگو با افراد و تعامل با شهروندان این افراد شناخته شوند.
      شهروند برگزیده علاوه‌بر انجام وظایف تعریف‌شده، بدون چشم‌داشت گره از کار مردم باز می‌کند
این استاد دانشگاه با اشاره به آنکه سیستم خوداظهاری و دیگراظهاری روش درستی برای شناسایی افراد نیست، خاطرنشان کرد: بازهم تأکید می‌کنم افراد مؤثر در شهر معمولاً به‌صورت مخفیانه و بدون هیچ چشم‌داشتی گره از کار مردم بازمی‌کنند، بنابراین هیچ‌گاه خود اقدام به پُر کردن فرم و یا ثبت‌نام در سایت نخواهند کرد و حتی این اجازه را به دیگران نیز نخواهند داد.
      با این عنوان بین مدیریت شهری و شهروندان فاصله نیندازیم
وی با تأکید بر اینکه البته انتخاب افراد با عناوینی همچون شهروند برگزیده، برتر و یا نمونه ازنظر جامعه‌شناسی منجر به ایجاد شکاف بیشتر در عرصه مدیرت شهری با مردم خواهد شد، اذعان کرد: نکته این است که همه شهروندان این شهر را به سوی توسعه رهنمود می‌کنند، بنابراین همه شهروندان در جایگاه واقعی خود نمونه‌اند؛ پس برخی از افراد که با فعالیت‌های خود در خارج از وظایف تعریف‌شده برای بهبود شرایط و کیفیت زندگی در شهر از جنبه‌های مختلف تلاش می‌کنند و درعین‌حال علاقه‌ای نیز به شناخته شدن ندارند را باید به‌گونه‌ای به مردم معرفی کنند که این فضا منجر به فاصله‌گذاری بیشتر نشود.

طاهره ترابی مهوش