گردشگری در دنیای امروز یک صنعت سودآور تلقی می‌شود و دارای انواع مختلفی است و افراد بر اساس سلایق خود در زمان‌های مختلف هدف‌های مورد نظر خود را انتخاب کرده و سفر می‌کنند، یکی از انواع گردشگری که امروزه مورد توجه قرار گرفته و حتی برخی کشورها برای رونق آن به ایجاد فضاهای مصنوعی روی آورده‌اند؛ گردشگری زمستانه است.
کشور ما با توجه به گستره جغرافیایی، آب و هوای مختلفی دارد، ما در منطقه غرب کشور شاهد فضاهای خاص گردشگری زمستانه هستیم و مزیت خاص آن‌ها بکر و طبیعی بودن آن است.
رشته‌کوه زاگرس بزرگ‌ترین رشته‌کوه در غرب ایران به‌شمار می‌آید که همدان، کردستان، کرمانشاه و سایر استان‌های غربی را شامل می‌شود و در فصل زمستان ارتفاعات این استان‌ها برفگیر بوده و فضای مطلوبی برای علاقه‌مندان به این حوزه به‌وجود می‌آورد.
مثلاً در استان همدان، ما شاهد قله برفی الوند و پیست اسکی تاریک‌دره هستیم که در 10 کیلومتری جنوب غربی جاده گنج‌نامه همدان و در دامنه‌های کوهستان الوند قرار گرفته و مسیری کوتاه برای اتصال همدان به تویسرکان نیز هست.
این پیست به‌عنوان یکی از پیست‌های مطلوب کشور به‌حساب می‌آید که با توجه به شرایط آب و هوایی، همواره گردشگران زیادی را به خود جذب می‌کند و امکانات و تجهیزات لازم مانند برفکوب دارد.
این پیست در مسیری قرار گرفته که زیبایی‌اش چیزی کم از جاده چالوس ندارد و جاده پر پیچ و خمش علاوه‌بر سرسبزی، چشمه‌های جوشان بسیاری را در خود جای داده و از لحاظ دسترسی نزدیک‌ترین پیست اسکی به نقطه شهری در کشور است. با آنکه سومین پیست بزرگ کشور بعد از پیست‌های تهران است اما تاکنون شاهد برگزاری مستمر اسکی و مسابقات بین‌المللی در آن نبوده‎ایم و با آنکه تجهیزات لازم برای ورزش‌های زمستانی مهیا است اما با بارش برف بعد از فعالیت کوتاه‌مدت آن به‌دلیل بسته شدن جاده دسترسی، فعالیتش به اتمام می‌رسد.
دیگر مشکل این مجموعه نداشتن نشان استاندارد تله‌سیژ است که برای همه فصول سال با توجه به وجود امکان اسکی روی چمن و ظرفیت گردشگری ناب آن مورد نیاز است. آبشار یخ‌زده گنجنامه دیگر ظرفیت زیبایی است که در همدان در کنار دیگر فضاهای تاریخی، طبیعی و بکر فضای دلنشینی را برای گردشگران ایجاد می‌کند.
دیگر استان غربی کشور که در حوزه گردشگری زمستانه ظرفیت خوبی دارد کرمانشاه است، بیشتر مردم این تصور را دارند که در استان کوهستانی کرمانشاه، فصل زمستان با روزهایی سرد و استخوان‌سوز همراه باشد، اما اینگونه نیست، چراکه جالب است بدانید که در این سرزمین کوچک تنوع اقلیمی به‌گونه‌ای است که وقتی در یکی از شهرهای شرقی مانند کنگاور و سنقر برف و بوران زمستانی غوغا می‌کند، در کمتر از 60 کیلومتر آن‌طرف‌تر در شهرستان‌های غربی مانند قصرشیرین، سرپل‌ذهاب و گیلانغرب مردم آب و هوایی لطیف و بهاری را تجربه می‌کنند.
کمتر جایی را می‌توان حتی در جهان شاهد بود که چنین ظرفیتی داشته باشد، در این استان در کنار صعودهای زمستانی در قلل جوان و مرتفع؛ آبشار یخ‌زده بدر و پریشان در سنقر و کلیایی، چشمه‌های آب گرم هرسین، مناطق زیبای اورامانات جهانی‌شده، پاراگلایدرسواری در ویس قرنی، بازدید از مناطق برفگیر و... هم از تفریحات زمستانی هستند که می‌توان در این فصل در شهرستان‌های شرقی و اورامانات انجام داد.
دیگر استان غربی کشور کردستان است که اگر زیباتر از بهارش نباشد، بی‌شک کمتر نیست چراکه موقعیت جغرافیایی این استان به‌گونه‌ای است که در فصول پاییز و زمستان بخش‌های زیادی از آن پوشیده از برف و بخش‌های دیگر رنگ و بوی نزدیک به بهار را از خود به نمایش می‌گذارند.
از نیمه‌های پاییز به بعد برخی مناطق مانند دیواندره آماده بارش برف زمستانی هستند، درحالی‌که در مریوان و سروآباد و دیگر روستاهای مرزی این منطقه فصل برداشت انار، گردو و انگور سیاه همچنان ادامه دارد.
مردم سنندج نیز در فصل زمستان و با بارش برف خود را به گردنه صلوات‌آباد می‌رسانند تا با بازی‌های مختلف برای لحظاتی در کنار خانواده از برف و بارش این رحمت الهی لذت ببرند، این بازی‌های زمستانی با برف تنها مختص به سنندج نیست و در دیگر شهرهای استان کردستان ازجمله مریوان، سقز، بانه، بیجار و حتی قروه به‌دلیل شرایط خاص منطقه‌ای، بازار بازی‌های زمستانی حسابی داغ است.
البته در این بین نباید از زیبایی‌هایی که از شکل‌گیری قندیل‌های یخی در مناطق مختلف استان کردستان به‌ویژه گردنه ژالانه و دریاچه زریبار که به‌صورت کامل یخ می‌زند و مردم برای دیدن این منظره زیبا حتی از طرف سطح یخ‌زده آن پیاده‌روی می‌کنند، گذشت.
از دیگر ویژگی‌‌های این استان‎های غربی برگزاری آیین‌های مذهبی و وجود انواع آش‌ها و غذاهای مخصوصی است که طبخ می‌شود، نکته دیگر اینکه کرمانشاه که به‌عنوان شهر خلاق خوراک در جهان شناخته می‌شود از دیگر ظرفیت‌های گردشگری این منطقه است.
با توجه به آنچه بیان شد و ظرفیت غنی استان‌های همدان، کرمانشاه و کردستان در حوزه گردشگری زمستانه در خصوص بایدها و چگونگی برگزاری رویدادهای مشترک برای معرفی و ایجاد انگیزه سفر در این فصل با سیدفرخ میرشاهزاده؛ دکتری مدیریت، علی خاکسار معاون گردشگری اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان همدان و داریوش فرمانی؛ مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه گفت‌و‌گو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
کارشناس گردشگری با اشاره به اینکه برای رونق ورزش‌های زمستانه ساختارهای جغرافیایی شهر باید مناسب و ساختارهای فیزیکی لازم برای ارائه خدمت وجود داشته باشد تا آن شهر به قطب گردشگری زمستانه تبدیل شود، گفت: خوشبختانه غرب کشور ما به‌دلیل وجود ارتفاعات زاگرس و شرایط اقلیمی خاص، به‌ویژه شرایط توده‌های وارده از حوزه مدیترانه و اقلیم مناسبی که دارد می‌تواند هدف گردشگری زمستانه قرار گیرد.
سیدفرخ میرشاهزاده عنوان کرد: نکته این است که باید توجه داشت در گردشگری زمستانه ضریب ایمنی گردشگری که در فصل زمستان منطقه مورد نظر استفاده می‌کند دو برابر حالت عادی است که شامل ایمنی ترددی، دسترسی و ایمنی محیط مورد نیاز می‌شود.
وی با تأکید بر اینکه متأسفانه ما به لحاظ ایمنی عمومی در منطقه غرب کشور با چالش‌هایی روبه‌رو هستیم، گفت: این چالش در استان‌های مرزی کردستان و کرمانشاه بیشتر است چراکه دغدغه‌های خاصی وجود دارد که باعث می‌شود، با وجود بستر طبیعی موجود، زیرساخت مناسب مهیا نشود.
این کارشناس گردشگری ادامه داد: یکی از شاخص‌ترین زیرساخت‌های مورد نیاز در حوزه گردشگری، موضوع دسترسی است که مشخصاً معطوف به جاده و مسیرهای دسترسی می‌شود، این کاستی به‌شدت به چشم می‌آید و جاده‌های ایمن، پایدار و مستحکمی که بتوان در مواقع بحران به آن اتکا کرد، وجود ندارد.
میرشاهزاده با اشاره به اینکه به‌طور مثال اگر در زمان بارش شدید برف مشکلی ایجاد شود، جاده‌ها مسدود و به‌دنبال آن دسترسی مسافر محدود خواهد شد در حالی که جاده ‌ایمن باید مهیا باشد اظهار کرد: در کشور ما شاید بتوان سه یا چهار پیست اسکی دارای استاندارهای بین‌المللی یافت.
وی با ابراز اینکه زیرساخت‌های مناسب برای استقرار گردشگران مانند هتل، مراکز پذیرایی و مراکز ارائه‌کننده خدمات سفر نیز از ضروریات است تصریح کرد: اگر اقامتگاه مناسب برای گردشگران وجود نداشته باشد و یا ظرفیت‌های موجود نتواند در شرایط سرمای هوای آن منطقه گرمایش کافی را برای گردشگران ایجاد کند و غذای مطلوب و راه دسترسی متناسب در منطقه وجود نداشته باشد، قطعاً مورد توجه گردشگران قرار نخواهد گرفت.
این کارشناس گردشگری با بیان اینکه در کنار مهیاسازی زیرساخت‌ها طراحی محصول سفر نیز دارای اهمیت است، گفت: این استان‌ها اگر قصد دارند در آینده پس از مهیا کردن زیرساخت‌های لازم، بستر فعالیت در زمینه گردشگری زمستانه با محوریت ورزشگاه زمستانه را فراهم کنند، باید رویداد خاصی را در مسیر گردشگری مشخص، طراحی و تعریف کنند.
میرشاهزاده با اشاره به اینکه نباید تراکم کار صرفاً مربوط به یک استان مثل همدان باشد بلکه استان‌های دیگر نیز باید در چرخه قرار گیرند، تصریح کرد: اگر قرار باشد مسابقاتی در این راستا برگزار شود باید توجه داشت که به‌صورت موضوعی در استان‎های مختلف با زمان‌بندی متناسب طرح‌ریزی شود.
وی با عنوان اینکه ما در استان‌های مرکزی و حتی پایتخت نیز فعالیت اثربخشی برای گردشگری زمستانه و سفرهای مبتنی بر ورزش‌های زمستانی شاهد نیستیم، گفت: سال‌هاست که هر ساله محور شمشک_ دیزین بازگشایی می‌شود اما در خصوص گردشگری زمستانه در این منطقه هنوز اتفاق خاصی نیفتاده است.
دکتری مدیریت گردشگری ادامه داد: تله‌کابین‌های و تله‌سیژهای موجود، مسیرهای دسترسی و هزاران هزار دغدغه دیگری که وجود دارد ما را از ورود به گردشگری، فعالیت‌ها و ورزش‌های زمستانی بسیار دور کرده و به این راحتی هم به‌نظر من قابل دسترس نخواهد بود.
میرشاهزاده در خصوص نحوه برگزاری رویدادهای مشترک برای تقویت گردشگری در غرب کشور افزود: ضروری است تا متولیان امر قبل از طراحی یک رویداد اقدام به سناریونویسی کنند، به عبارتی این یک طراحی فرضی برای یک رویداد است.
وی تصریح کرد: طراحی فرضی یک رویداد مستلزم این است که نقطه به نقطه اتفاقاتی که قرار است در یک رویداد محقق شود، از قبل ترسیم و مشخص شده باشد که چه رویدادی در چه مکانی قرار است آغاز شود.
دکتری مدیریت گردشگری با عنوان اینکه مثلاً می‌توان در گنجنامه همدان افتتاحیه یک رویداد را رقم زد که با گردهمایی مخاطبان این نوع سفر همراه باشد، سپس در مرحله نخست سنجش سلامت، وزن‌کشی و کنترل تجهیزات مخاطبان در همدان باشد و گام دوم رویداد در پیست اسکی کردستان برگزار شود و مرحله سوم برای جمع‌بندی و اهدای جایزه در شهر کرمانشاه باشد.
میرشاهزاده با تأکید بر اینکه تعیین نقش هر یک از استان‌‎ها از قبل اظهار کرد: همچنین لازم است جایگاه هر یک از استان‌ها در مسیر سفر مشخص شود و تعامل چندگانه بین آن‌‌ها وجود داشته باشد، اما متأسفانه ما راه زیادی تا رسیدن به این نقطه داریم چراکه هنوز در هماهنگی‌های کوچک استانی نیز موفقیتی را شاهد نیستیم.
وی با بیان اینکه تحقق چنین موضوعی نیاز به سیاست‌گذاری‌های کلان و رقم خوردن برنامه‌های موفق بین‌استانی، نیاز به فهم دموکراتیک و شعور اقتصادی مشترک دارد گفت: به‌نظر من مطلوب‌تر این است که برنامه‌ریزی‌های ما آرمانی و دست‌نیافتنی نباشد.
این کارشناس گردشگری برگزاری رویدادهای فرهنگی مشترک بین استان‌های همجوار را آسان‎تر دانست و گفت: ما در این حوزه زیرساخت لازم را نداریم و مخاطب ما برای این ورزش باید از چوب اسکی وارداتی استفاده کند که با قیمت دلار توجیه‌پذیر نیست.
میرشاهزاده ادامه داد: متأسفانه برخی تجهیزات مانند لباس مورد نیاز ورزش اسکی تولید داخل ندارد، با این وجود می‌توان برای آن برنامه‌ریزی کرد به طور مثال ما در چلگرد استان چهارمحال و بختیاری شاهدیم که رویداد مجسمه‌های زمستانه و برفی هر ساله در حال برگزاری است که به نوبه خود یک دستاورد اقتصادی، فرهنگی و ورزشی را برای منطقه‌ای که عملاً دسترس‌پذیری سخت و مشکلات خاص خود را دارد، مهیا می‌کند.
وی در پایان افزود: امید است مقدمات این شرایط مهیا شود تا شاهد باشیم که همه ظرفیت‌های کشور بتوانند از این شرایط استفاده بهینه داشته باشند.
*به‌دنبال برگزاری یک رویداد فاخر گردشگری زمستانه در همدان هستیم
در ادامه معاون گردشگری اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان همدان با اشاره به اینکه استان ما به‌عنوان یک استان چهارفصل ظرفیت‌های خوبی در حوزه گردشگری دارد گفت: ازجمله این ظرفیت‌ها می‌توان به گردشگری زمستانه اشاره کرد.
علی خاکسار با ابراز اینکه برنامه‎های متنوعی برای گردشگری زمستانه در نظر گرفته شده، خاطرنشان کرد: سال‌های گذشته به تناوب جشنواره زمستانه در استان برگزار شده که برخی سال‌ها با کیفیت و برخی سال‌ها با کیفیت کمتر بوده است.
وی ادامه داد: برای برگزاری یک برنامه خوب ما نیاز به همکاری و همراهی همه دستگاه‌ها داریم، متولی گردشگری همواره یکسری محدودیت‎های اعتباری دارد و اگر کمک دیگر دستگاه‌ها به‌ویژه شهرداری نباشد، امکان اجرای خوب فراهم نخواهد شد.
این مسئول با تأکید بر اینکه سال جاری نیز با شهرداری هماهنگ شده تا بتوان جشنواره خوبی اجرا کرد افزود: برنامه‌ریزی ما برای این برنامه اواخر دی‌‌ماه خواهد بود چراکه ما در بهمن‌ماه نمایشگاه گردشگری تهران را پیش رو داریم.
خاکسار خاطرنشان کرد: در حال پیگیری هستیم تا یک کار ویژه برای زمستان داشته باشیم، عنوان آن هنوز تعیین نشده و در اتاق فکر هفته گردشگری مطرح خواهد شد، با توجه به ظرفیت‌های موجود استان به‌دنبال اجرای یک برنامه فاخر هستیم.
وی افزود: البته می‌توان جشنواره‌های دیگر مانند جشنواره غذا برای معرفی غذاهای مخصوص این فصل را اجرا کرد.
*در حال رایزنی برای بازگشایی جاده پیست اسکی هستیم
معاون گردشگری اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان همدان با بیان اینکه با وجود پیگیری‌های خوبی که در استان انجام شد، قرار بود جاده پیست اسکی (تاریک‌دره) بسته نشود تا بتوان از ظرفیت آن برای مسابقات اسکی و جشنواره زمستانی بهره برد، گفت: متأسفانه طی هفته گذشته این جاده بسته شد، امیدواریم برای بهبود زیرساخت‌ها پیگیری لازم انجام شود؛ البته باید توجه داشت که شاید بتوان برای روزهای جشنواره محور را بازگشایی کرد، ما در حال رایزنی هستیم.
خاکسار با اشاره به اینکه برگزاری موفق جشنواره به مردمی بودن آن است، ابراز کرد: در کنار حضور مردم، باید چرخه اقتصادی لازم نیز برای کسب و کارهای مرتبط با حوزه گردشگری و سایر صنوف اتفاق بیفتد بنابراین همه باید پای کار باشند.
وی تعیین و ارائه بسته‌های ارزان‌قیمت توسط مراکز اقامتی و تفریحی به‌منظور ایجاد انگیزه در گردشگران و آژانس‌های مسافرتی کل کشور برای حضور در همدان را ضروری دانست.
*در حال فراهم کردن مقدمات جشنواره‌‎های مختلف زمستانه در کرمانشاه هستیم
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه با بیان اینکه تورهای زمستانه در مناطق گرمسیری استان برگزار می‌شود اظهار کرد: در کنار این امر، جشنواره‌های مختلف نیز برگزار خواهد شد که در حال فراهم کردن مقدمات آن‌ها هستیم.
داریوش فرمانی در ادامه تصریح کرد: این جشنواره‌ها از هم‌اکنون تا قبل از عید در مناطق مختلف مانند قصرشیرین، سرپل ذهاب و گیلانغرب برگزار خواهد شد.
وی خاطرنشان کرد: معمولاً جشنواره زمستانه‌ای که برگزار می‌کنیم مقدمات آن فراهم شده همچنین برای تأمین اعتبار آن رایزنی کرده‌ایم که در صورت تأمین اعتبار برنامه‌های مختلفی برگزار خواهیم کرد.
وی در بخش پایانی سخنان خود از برگزاری جشنواره‌های زمستانه در شهرستان‌های صحنه و سنقر خبر داد و افزود: البته برنامه‌های ما طی هفته آینده پس از دریافت تأییدیه از وزارتخانه قطعی خواهد شد.
با توجه به آنچه بیان شد؛ استان‌های غرب کشور با ظرفیت‌های متعدد و خاصی که دارند، می‌توانند با برنامه‌ریزی درست در کنار تبلیغات مناسب به یکی از قطب‌های گردشگری زمستانه تبدیل شوند و علاوه بر جذب گردشگر داخلی، در جذب گردشگر خارجی نیز موفق باشند.
شمردن همه جاذبه‌های طبیعی، تاریخی، فرهنگی،آیینی، صنایع دستی و غذاها، دسرها، ترشی، مربا و انواع شیرینی‌‎ها در کنار دیگر موارد ذکرشده می‌تواند غرب کشور را به یکی از مراکز مورد توجه برای حضور مسافران تبدیل کند.
البته لازمه تحقق این موضوع برنامه‌ریزی و تعیین نقش برای هر یک از استان‌هاست که باید مورد توجه متولیان امر قرار گیرد و سپس برای آن برنامه‌ریزی شود. برای پایداری حضور مسافران نیز لازم است تا زیرساخت‌های لازم برای اقامت آن‌ها مهیا باشد چراکه سفرهای زمستانه نیازمند ایمنی بیشتری است.
نکته حائز اهمیت دیگر اینکه راه‌های دسترسی مناسب و وجود تجهیزات، برای بازگشایی راه‌های این مسیر لازم است چراکه بیشتر استان‌های غربی در فصل زمستان شاهد کولاک و بارش برف هستند.
کلام آخر آنکه اتحاد بین متولیان استان‌ها و ایجاد نفع برای همه ذی‌نفعان در شهرهای هدف، کمک خواهد کرد تا مردم نیز در صحنه باشند.

شهره کرمی