سپهرغرب، گروه خبر: مطالعه‌ تاریخ معاصر کشور نشان می‌دهد که مساجد و حسینیه‌ها به‌عنوان مراکز و پایگاه‌های دینی و فرهنگی، نقش بسیار حساس و خطیری در ایجاد هسته‌های اولیه‌ نهضت پویا و اصیل احیای اسلام انقلابی و جهت‌دهی به حرکت‌ها و جریانات مردمی داشته‌اند. در دوران انقلاب اسلامی در بیشتر شهرهای کشور ازجمله شهرهای استان کردستان، مساجد و حسینیه‌ها، حلقه‌ ارتباطی مردم و رهبران انقلابی بوده‌اند. در این میان مساجد و حسینیه‌های استان کردستان به‌عنوان پایگاه‌های مهم دینی و فرهنگی این استان، سهم بسزایی در برپایی تظاهرات مردمی علیه حکوت پهلوی، در دوران شکل‌گیری انقلاب داشتند که به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:

  مسجد امام امین سنندج

مسجد امام امین سنندج در دوران انقلاب اسلامی نقش مهمی در متحد ساختن و یکپارچگی مردم بر علیه استبداد دستگاه حاکمه‌ پهلوی که با جان‌فشانی‌های زیادی همراه بود، داشته است که منجر به شهادت جمعی از مردم سنندج شده است و به همین علت نام خیابان هم‌جوار مسجد که قبل از انقلاب فرح نامیده می‌شد به خیابان شهدا تغییر یافت. امامت جماعت مسجد را در آن دوران حاج ماموستا شریف کریمی به عهده داشتند. بسیاری از تظاهرات مردم سنندج علیه حکومت شاه در این مسجد پایه‌ریزی می‌شد. عبدالله جعفری از فعالان انقلابی در تظاهرات‌های ضد حکومت پهلوی که بعدها از اعضای سازمان پیش‌مرگان مسلمان کُرد شد دراین‌باره می‌گوید: «مردم سنندج خصوصاً جوانان در تظاهرات علیه رژیم شاه حضور فعالی داشتند. برخی از تجمعات از مسجد امین شروع می‌شد. مردم به سمت میدان انقلاب فعلی حرکت می‌کردند و شعارهایی در دفاع از امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی سر می‌دادند. ساواک و نیروهای ژاندارمری هم با تمام توان با مردم مقابله می‌کردند...»

یکی از تظاهرات‌های مهم مردم سنندج علیه حکومت پهلوی در روز 9 آبان 57 در مسجد امین برگزار شد. بنا به گزارش روزنامه اطلاعات: «تظاهرات دانش‌آموزان، جوانان و معلمان سنندج روز 9 آبان در جریان بود و اجتماع بزرگی در مسجد «امین» و اطراف آن برپا شد. این گروه از مسیر خیابان‌های 25 شهریور، شیخان، شاهپور، فردوسی و بیمارستان گذشتند و خواستار اجرای کامل قانون اساسی و آزادی زندانیان سیاسی شدند. تظاهرکنندگان بعدازظهر مجدداً اجتماع کردند و در خیابان «مردوخ» نماز به‌جای آوردند. آن‌ها با دادن شعارهای مذهبی از مسیر خیابان‌های بیمارستان و خیابان فردوسی عبور کردند و به‌صورت آرام متفرق شدند. این مسجد محلی برای تحصن انقلابیون نیز بوده است. بر اساس گزارش روزنامه‌ اطلاعات، روز هشت بهمن 57: «هزاران نفر از قشرهای مختلف مردم در اعتراض به کشتارهای پلیس در این شهر، در مسجد امین متحصن شدند و خواستار رسیدگی به جرم قاتلان حوادث سنندج شدند.»

  مسجد جامع (دارالاحسان) سنندج

مسجد جامع دارالاحسان نقش عمده‌ای در تحولات مختلف فرهنگی، دینی و سیاسی منطقه داشته است که از آن جمله؛ تجمعات انقلابیون سنندج در این مسجد در جریان پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 بود. همزمان با دیگر شهرهای ایران، در سنندج نیز تظاهرات و راهپیمایی‌‌هایی بر ضد حکومت شاهنشاهی صورت می‌گرفت که مسجد جامع سنندج، کانونی برای تجمع مردم و سخنرانی انقلابیون بود. عبدالله جعفری درباره نقش مساجد سنندج در انقلاب اسلامی می‌گوید: «مساجد سطح شهر سنندج علی‌الخصوص مسجد جامع ازجمله مکان‌‌هایی بود که در آن‌ سخنرانی‌های ضد رژیم برگزار می‌شد. برخی از انقلابیون به تهران و شهرهای دیگر می‌رفتند و عکس‌ها و اعلامیه‌های حضرت امام خمینی(ره) که همگی سیاه‌وسفید بودند را به سنندج می‌آوردند و تعداد دیگری از جوانان نیز مسئول توزیع این اعلامیه‌ها می‌شدند. هماهنگی‌ها برای رفتن به تهران و آوردن اعلامیه‌ها و همچنین برنامه‌ریزی برای توزیع این عکس‌ها و اعلامیه در مسجد جامع سنندج انجام می‌شد...

شهید رحمت‌الله نمکی به اتفاق تعدادی از دوستانش کتابخانه مسجد جامع شهر سنندج را در سال 1355 راه‌اندازی و تعدادی کتب دینی و مذهبی را در کتابخانه جمع‌آوری کردند. مدت‌زمان زیادی نمی‌گذرد که همین کتابخانه پایگاهی می‌شود برای روشنگری جوانان سنندجی، برادران شهید نمکی و دوستان انقلابی‌شان همان‌گونه که قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در مساجد گرد هم جمع می‌شدند و اعلامیه‌ها و سخنرانی‌های امام خمینی(ره) را چاپ، تکثیر و در سطح شهر توزیع می‌کردند، حالا بعد از به ثمر رسیدن انقلابشان در همان مساجد سطح شهر در چنگال نیروهای ضدانقلاب زندانی بودند.»

  مسجد شیخ محمدباقر سنندج

مسجد شیخ محمدباقر در محله‌ قطارچیان سنندج ازجمله مساجد تأثیرگذار در روند انقلاب اسلامی در کردستان بود. تظاهرات مردم و درگیری با نیروهای حکومت پهلوی در آبان ماه 1357، در این مسجد پی‌ریزی می‌شد. گفتنی است که در روز 9 آبان 57 مردم سنندج در اعتراض به جنایات حکومت و همچنین شرکت در تشییع جنازه دانش‌آموز سنندجی که هدف تیراندازی مأمورین قرار گرفته بود، در این مسجد تجمع کردند که به درگیری با نظامیان منجر شد. یکی از شاهدان درباره حوادث آن روز(9 آبان ماه)، که در این مسجد پی‌ریزی شد، می‌گوید: «مراسم تشییع‌جنازه دانش‌آموز 13 ساله سنندجی در آن روز به صحنه تظاهرات خونینی تبدیل شد که طی آن حدود 11 نفر دیگر در اثر تیراندازی پلیس شهید شدند و... 64 نفر زخمی شدند. در آن روز حدود دو هزار نفر در برابر مسجد شیخ محمدباقر در محله قطارچیان سنندج اجتماع کردند و جنازه شکرالله کریمی را که در تابوتی پوشیده در پارچه‌ای سرخ‌رنگ قرار داشت بر دوش گرفته و به حرکت درآمدند. جمعیت از خیابان‌های وکیل و آیت‌الله مردوخ عبور کرد و به ابتدای خیابان شاهپور رسید در این هنگام مأموران که در بیمارستان آریامهر مستقر بودند برای جلوگیری از حرکت جمعیت به تیراندازی پرداختند درحالی‌که زنان از صحنه فرار می‌کردند گروهی از جوانان بدون اعتنا به تیراندازی به حمل جنازه ادامه دادند. جمعیت به خیابان فرح رسید و هنگامی‌که از میدان فرح عبور می‌کرد ناگهان مأموران انتظامی از پشت، جمعیت را هدف تیراندازی قرار دادند که در نتیجه عده‌ای بر زمین افتادند. پلیس بعد از تیراندازی مردم را پراکنده ساخت و میدان را در اختیار گرفت.»

پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی

ادامه گزارش را در شمارگان بعدی سپهر‌غرب بخوانید.