داده‌های رسمی، نشان می‌دهد که در چهار سال پایانی دولت قبل، سهم مسکن از هزینه خانوارهای شهری حدود 10 واحد درصد (معادل 30 درصد) افزایش یافته و در سال 99 این خانوارها مجبور بوده‌اند به‌طور متوسط 42.81 از هزینه‌های خود را به مسکن اختصاص دهند. این در حالی است که داده‌های بازار اجاره بها نیز پیشتر از رسیدن سهم اجاره‌بها از هزینه‌های خانوار شهری در سال 99 به 49 تا 64 درصد حکایت داشت. این اتفاقات در شرایطی رخ داده که نرخ ارز به عنوان راهنمای بازار مسکن با جهش بی‌سابقه‌ای روبه رو شده و در عین حال، دولت دوازدهم کارنامه بسیار ضعیفی در حوزه مسکن بر جای گذاشته است.

آخرین داده‌های رسمی منتشر شده از هزینه و درآمد خانوار حاکی از میزان تاثیری است که معیشت مردم از منظر هزینه‌های سرپناه پذیرفته‌اند. طبق گزارش اخیر مرکز آمار ایران از «شاخص‌های کلان اقتصادی و اجتماعی کشور»، سهم مسکن از هزینه خانوار شهری در چهار سال اخیر جهش 30 درصدی پیدا کرده است. بر این اساس، نسبت «هزینه خالص مسکن به کل هزینه‌های خانوار» در مناطق شهری که در سال 96 در خانوارهای شهری 32.97 درصد بوده، 10 واحد درصد تا سال 1399 افزایش یافته و در این سال به 42.81 درصد رسیده است.از سوی دیگر وضعیت در روستاها نیز تقریباً به همین منوال بوده به‌طوری‌که سهم هزینه خالص مسکن به کل هزینه‌های خانوار در روستاها در سال 96، 17.29 درصد بوده، با این حال، این رقم با رشدی قریب به 34 درصد به 23.14 درصد رسیده است. داده‌های مذکور نشان می‌دهد که عمده تغییرات رخ داده در مناطق شهری، بین سال‌های 97 تا 98 و عمده تغییرات در مناطق روستایی بین سال‌های 98 تا 99 بوده است.

روندی که تقریباً می‌توان آن را با رشد نرخ ارز بعد از خروج آمریکا از برجام در سال 97 مرتبط دانست. با این توضیح که موج افزایش هزینه‌های مسکن با فاصله زمانی یک ساله، به روستاها رسیده است. از سوی دیگر این روند همزمان با کارنامه پر انتقاد دولت دوازدهم در حوزه مسکن اتفاق افتاده است. این در حالی است که قبلا آمارهای حتی بدتری نیز از سهم مسکن و اجاره‌بها در هزینه‌های خانوار منتشر شده بود. طبق داده‌های منتشر شده در تیرماه امسال از سوی وزارت اقتصاد، در سال 99 سهم متوسط اجاره‌بهای یک واحد مسکونی 75 متری از درآمد خانوارهای شهری، در تهران و کلان شهرها 64 درصد، در مراکز استان‌ها و شهرهای بالای 200 هزار نفر جمعیت 59 درصد و در شهرهای زیر 200 هزار نفر جمعیت 49 درصد محاسبه شده است. مجموع این شرایط، لزوم توجه جدی دولت سیزدهم به دو موضوع کنترل نرخ ارز و تورم و همچنین افزایش عرضه مسکن نه تنها در بازار ملکی بلکه بازار استیجاری را نیز آشکار می‌کند.

 رویای دست نیافتنی خانه‌دار شدن!

با دستمزدها و هزینه‌های بالای این روزها خانه‌دار شدن چقدر زمان می‌برد؟ با افزایش چند برابری قیمت خانه و زمین طی 2-3 سال گذشته، کم کم باید خانه خریدن و خانه دار شدن را فقط در رویا دید! اگر تا چند سال گذشته خانه‌دار شدن برای یک زوج جوان یا یک خانواده کوچک چهار نفره یک رویای دست‌یافتنی بود و خانوارهایی که جزو قشرهای درآمدی متوسط جامعه محسوب می‌شدند، می‌توانستند با پس‌انداز بخشی از درآمد خود، پس از چند سال صاحب یک خانه کوچک شوند، اما در سال‌های اخیر، خانه‌دار شدن به یک رویای دست‌نیافتنی تبدیل شده است! بازار مسکن همچنان یکی از مهم‌ترین معماهای اقتصاد کشور است و با این که بنگاه‌های معاملات املاک از رکود در معاملات صحبت می‌کنند یا دولت برای خانه‌دار شدن قشرهای مختلف جامعه طرح مسکن ملی را روی میز گذاشته است اما این روزها اخبار اجاره‌های عجیب و غریب و رهن‌های چند برابری همه‌مان را آزار می‌دهد. شاید آرزو و سوال هر خانواده مستاجری این باشد؛ می‌توان خانه‌دار شد؟ چقدر زمان می‌برد؟ این‌ها سوالاتی است که در سه سال اخیر و با جهش قیمت مسکن بیشتر به آن پرداخته می‌شود.

 خانه‌دار شدن چند سال زمان می‌برد؟

متوسط زمان خانه‌دار شدن مردم از عمر آن‌ها بیشتر شده است. چندی پیش همشهری در گزارشی اعلام کرده بود 77 سال زمان می‌برد که مردم طبقه متوسط بتوانند در تهران خانه بخرند. دنیای اقتصاد اما گفته بود متوسط زمان خانه‌دار شدن مردم 88 سال است. حالا اما آمارها شرایط متفاوتی دارند. هرچند برای خرید خانه باید فرض را بر این بگیریم که یک سوم دریافتی فرد برای پس انداز ذخیره می‌شود اما با توجه به قیمت‌های سرسام‌آور خانه و زمین در کشور، ما فرض را بر این گرفتیم که هر فرد همه درآمد خود را برای خرید خانه پس‌انداز می‌کند. حداقل حقوق کارگران،امسال 2 میلیون و 655 هزار و 495 تومان است اما با مزایا و سوابق کار این رقم تا 4 میلیون و 111 هزار تومان افزایش می‌یابد.

ما هم فرض را بر این گرفتیم که یک شهروند، بیشترین میزان دریافتی طبق قانون کار یعنی حدود 4 میلیون تومان را دریافت و همه پولش را پس‌انداز می‌کند. طبق جدولی متوسط قیمت فروش هر مترمربع زیربنای مسکونی که از آمارهای خام سامانه ثبت املاک به دست آمده ارزان‌ترین منطقه تهران مربوط به منطقه 18 است که متوسط قیمت مسکن در این منطقه، هر مترمربع 14 میلیون و 410 هزارتومان است. اگر کسی بخواهد یک واحد 70 متری در ارزان ترین منطقه تهران بخرد باید 21 سال همه پولش را پس‌انداز کند و هیچ چیزی نخرد و نخورد تا بتواند یک خانه بخرد. البته به شرط این که 21 سال آینده هم خانه همین قیمت حالا را داشته باشد و تورم صفر در قیمت مسکن طی این مدت داشته باشیم که ناشدنی است! البته اگر ماهیانه فقط یک سوم حقوق مان (حدود یک میلیون و 500هزارتومان) را برای خرید خانه پس‌انداز کنیم باید 56 سال صبر کنیم تا در ارزان‌‌ترین منطقه تهران، خانه بخریم!

 77 سال انتظار برای یک خانه معمولی در تهران

از مناطق مختلف 22 گانه تهران، هر مترمربع واحد‌های مسکونی تعدادی از مناطق بالای قیمت 30 میلیون به فروش می‌رسد اما بعضی مناطق هم زیر 20 میلیون تومان هستند. اگر میانگین را 20 میلیون در نظر بگیریم خانه 70متری در مناطق متوسط تهران حدود یک میلیارد و 400 میلیون تومان قیمت دارد که با دستمزد قانون کار یک خانواده چهار نفره باید حدود 29 سال منتظر بمانند تا با تورم صفر درصدی در مسکن شاید بتوانند یک واحد معمولی بخرند. اگر هم بخواهند بخشی از درآمدشان را برای هزینه‌های جاری زندگی خرج و یک سوم را برای مسکن پس‌انداز کنند باید حدود 77 سال انتظار بکشند!

 مورد عجیب بالاشهر تهران!

متوسط قیمت فروش هر مترمربع واحد مسکونی در بهترین منطقه تهران (منطقه یک) 64 میلیون و 558 هزار تومان در مهرماه به فروش رسیده است. یعنی اگر یک خانواده معمولی بخواهد خانه‌ای 70 متری در بالاشهر تهران بخرد باید 93 سال منتظر باشد تا بتواند یک خانه معمولی بخرد! این خانواده اگر هم بخواهد که فقط یک سوم حقوقش را برای مسکن پس‌انداز کند 248 سال بعد می‌تواند یک خانه 70 متری در بهترین نقطه از تهران بخرد!

 انتظار مشهدی‌ها برای خانه‌دار شدن چقدر است؟

از قیمت هر متر مربع مسکن در مناطق مختلف مشهد بر اساس داده‌ها و قیمت‌های موجود هر متر مربع مسکن در شاندیز 7 میلیون تومان، طلاب و شهید مطهری شمالی 8٫6 میلیون تومان، عبدالمطلب، ابوطالب و امیریه نیز مناطقی هستند که در کانال 9 میلیون تومان ثبت شده‌اند. هر مترمربع مسکن در قاسم آباد 10٫5 میلیون تومان، الهیه 11 میلیون تومان، محله سرافراز 11 میلیون تومان و صیاد شیرازی و اقبال 16 میلیون تومان اعلام شده است. متوسط قیمت خرید مسکن در هفت تیر 17٫5 میلیون تومان، در آزادشهر 18٫6 میلیون تومان و در وکیل‌آباد و فرهنگ 19 میلیون تومان ثبت شده است. هاشمیه و محله هنرستان با حدود قیمت 20 میلیون تومان برای یک متر آپارتمان، در بین مناطق جدول بالا نرخ خرید بالاتری دارند. اگر میانگین قیمت مسکن در مشهد را متری 12 میلیون در نظر بگیریم برای یک خانه 70 متری باید 840 میلیون برای یک واحد معمولی پس انداز داشته باشیم. برای این مبلغ نیاز است که یک خانواده چهار نفره حدود 18 سال منتظر بمانند تا با فرض تورم صفر درصدی مسکن خانه‌دار شوند. این خانواده اگر یک سوم درآمدشان را برای مسکن پس‌انداز کنند باید 46 سال در انتظار باشند!