وجود تالاب (دریاچه) زریوار در میان جنگل‌های انبوه و زیبای بلوط و گونه‌های مختلف درختان جنگلی، این دریاچه را به مهم‌ترین جاذبه گردشگری استان کردستان و حتی غرب کشور به لحاظ گردشگری طبیعی تبدیل کرده است.

حال‌آنکه بسیاری شاید اهمیت تالاب را تنها در زمینه زیبایی و تفریحی آن ببینند اما تالاب فواید و خواص مهم دیگری دارد که بر کیفیت زندگی محیط و انسان‌ها تأثیر می‌گذارد.

تالاب زریوار نیز علاوه بر اینکه جاذبه گردشگری محسوب می‌شود و منبع درآمدی برای مردم منطقه است، فواید و اثرات مفیدی دارد که اگر بر این امور تأکید بیشتری شود شاید بتوان زودتر این تالاب را از مرگ نجات داد تا به سرنوشت دریاچه ارومیه تبدیل نشود.

درواقع تالاب یک منبع مهم اکولوژیکی است که محیط زندگی و تغذیه بسیاری از گونه‌های گیاهی و جانوری را فراهم کرده و در عین حال از حیاتی‌ترین زیستگاه‌های پرندگانی از قبیل اردک، غاز، قو، فلامینگو، پلیکان و حواصیل به‌شمار می‌روند.

از طرفی قابلیت ذخیره و انتقال آب‌های سیلابی یکی از مهم‌ترین عملکردهای تالاب‌ها به‌حساب می‌آید به‌طوری‌که تالاب از سرعت و حجم سیلاب می‌کاهد و اثرات مخرب آن را از بین می‌برد، از سوی دیگر تغذیه آب‌های زیرزمینی از طریق نفوذ آب در لایه‌های پایین خاک، یکی دیگر از ویژگی‌های تالاب‌ها است.

به دیگر سخن تالاب‌هایی که با آب‌های زیرزمینی ارتباط دارند با جذب آب‌های اضافی و هرز سطحی و انتقال آن به سفره‌های آب‌های زیرزمینی، نقش با اهمیتی را از نظر کنترل و نگهداری سطح آب‌های زیرزمینی در یک منطقه دارند و سطح آن را به‌طور نسبی ثابت نگه می‌دارند.

در زریوار نیز به‌ویژه به دلیل نوع پوشش گیاهی تالاب که ریشه گیاهان آن تا عمق زیاد زمین می‌رویند آب‌های سطحی که وارد تالاب می‌شوند به تغذیه آب‌های زیرزمینی بسیار کمک می‌کنند جالب‌تر اینکه این تبادل دوطرفه است و آب‌های زیرزمینی نیز در مواقعی تالاب را سیراب می‌کنند.

از سوی دیگر تالاب‌ها در تعدیل آب و هوای منطقه و کاهش درجه حرارت، تأثیرگذاری بالایی دارند همچنین به علت تبخیری که از سطح آب آن‌ها و گیاهان موجود در آن‌ها صورت می‌گیرد، در روند بارندگی یک منطقه تأثیر بسزایی ایفا و این بارندگی علاوه بر کمک به رشد کشاورزی، پوشش گیاهی منطقه اطراف تالاب را نیز افزایش می‌دهد؛ براین اساس می‌توان گفت انبوه بسیاری از پوشش گیاهی جنگل‌های مریوان مدیون وجود این تالاب غنی است.

علاوه براین طبق مستندات موجود خاصیت اصلاح کیفیت آب یکی دیگر از ویژگی‌های تالاب است که از طریق گیاهان موجود در آن، بسیاری از مواد شیمیایی، آلی و غیر آلی را جذب و کیفیت آب را افزایش می‌دهد و در نتیجه آب، با کیفیت بالاتری جذب سفره‌های زیرزمینی می‌شود.

براین اساس متأسفانه با توجه به روند تدریجی نابودی تالاب زریوار طی چند دهه اخیر برآن شدیم تا دراین‌باره گفت‌وگویی را با کارشناس ارشد آموزش محیط ‌زیست از دانشگاه شهید بهشتی تهران و عضو مؤسسه مطالعات و توسعه محیط‌زیست آب و کشاورزی آکام ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

پدرام جدی‌چروده با بیان اینکه تالاب زریوار در سال 79 به کنوانسیون رامسر پیوست گفت: درواقع زریوار بیست و پنجمین تالاب بین‌المللی کشور است.

وی یکی از ویژگی‌های خاص این تالاب را شیرین بودن آب عنوان کرد و افزود: در واقع این ویژگی، تالاب را نه‌تنها در سطح ملی بلکه در سطح بین‌المللی نیز منحصربه‌فرد کرده است.

وی با اشاره به اینکه اغلب تالاب‌ها در سطح بین‌المللی، اغلب شور و یا لب‌شور هستند ابراز کرد: این تالاب آب شیرین از طریق چشمه‌ها و به‌ویژه چشمه‌های کف‌زی ( زیر دریاچه) می‌جوشد و در عین حال تغذیه می‌شود.

این کارشناس محیط‌ زیست با تأکید براینکه زریوار در 130 کیلومتری شمال غرب سنندج واقع شده و اکوسیستم ویژه‌ای دارد چراکه دورتادور آن توسط کوه‌ها احاطه شده اذعان کرد: در واقع این کوه منجر به ایجاد یک اکوسیستم بسته در این منطقه شده است.

جدی‌چروده با بیان اینکه این اکوسیستم بسته منجر به آن شده که آب این تالاب در جریان نبوده و ساکن باشد خاطرنشان کرد: مساحت کل آن نیز چیزی حدود دو هزار و 500 هکتار است.

وی با تأکید براینکه این مساحت طی سال‌های اخیر به دلیل خشک‌سالی و یک سری اتفاق انسان‌ساز تقلیل یافته و در حال حاضر شرایط نامطلوبی دارد ابراز کرد: این تالاب پناهگاه فوق‌العاده‌ای برای بسیاری از حیات‌وحش به‌حساب می‌آید.

این دانش‌آموخته محیط‌زیست با بیان اینکه در این تالاب حدود 278 گونه پرنده و جانور بومی و مهاجر زیست می‌کنند اذعان کرد: ازجمله این گونه‌ها می‌توان به پرنده شکاری دلیچه، اردک سر حنایی، حواصیل خاکستری و غیره اشاره کرد.

جدی‌چروده با اشاره به اینکه این زریوار یک ظرفیت فوق‌العاده ویژه‌ای است که به آن منطقه و جوامع محلی اعطا شده تصریح کرد: درواقع می‌تواند شرایط را برای زندگی بهتر اهالی منطقه فراهم کند.

وی با تأکید براینکه چون اکوسیستم تالابی یک اکوسیستم تکامل‌یافته و دارای کارکردهای خدماتی و عملکردی بسیاری است ابراز کرد: ازجمله این خدمات می‌توان به تعدیل آب‌وهوا، ایجاد رطوبت، جلوگیری از ورود ریزگردها، غنی بودن چرخه زیستی بر مبنای سیستم خودپالایی موجود و غیره اشاره کرد.

وی با اشاره به اینکه متأسفانه رفتارهای یک‌سویه و در عین حال یک‌جانبه‌ برخی افراد باعث شده اکوسیستم‌ها این‌چنین در مناطق مختلف کشور دچار آسیب شوند که تالاب زریوار نیز از این قاعده مستثنی نیست ابراز کرد: گسترش بی‌ضابطه اراضی کشاورزی که بعضاً متناسب اقلیم منطقه نیست ازجمله این اقدامات است.

این کارشناس حوزه محیط‌زیست با اشاره به اینکه توسعه اراضی کشاورزی درواقع ایجاد ظرفیت جدیدی برای مصرف آب منطقه است ابراز کرد: طی دو سال اخیر با توجه به خشک‌سالی‌ها این آسیب جدی‌تر شده است.

جدی‌چروده با تأکید براینکه با توجه به کاهش بی‌سابقه بارندگی طی دو سال اخیر در مقایسه با 100 سال گذشته (یعنی کاهش 57 درصدی) ضرورت این مهم را بیشتر کرده است خاطرنشان کرد: برای کنترل این مسئله علاوه بر ضرورت توجه دستگاه‌های متولی، نیازمند ورود جدی و همکاری مردم هستیم.

وی با اشاره به اینکه نخستین تأثیر منفی تخریب اکوسیستم تالاب‌ها، در زندگی مردم خواهد بود ابراز کرد: درواقع در صورت نابودی و تخریب این اکوسیستم دیگر این منطقه گردشگرپذیر نخواهد بود و یقیناً این مهم در معیشت مردم منطقه تأثیرگذار است.

این کارشناس محیط زیست افزود: علاوه بر این زیبایی منظر شهری در منطقه نیز از بین خواهد رفت و این مهم در کاهش کیفیت زندگی اهالی این منطقه تأثیر منفی خواهد داشت.

جدی‌چروده با تأکید براینکه همراهی مردم و مسئولان بدین‌گونه محقق می‌شود که از گسترش اراضی کشاورزی و در عین حال کشت محصولات آب حذر کرده و در عین حال از حفر چاه‌های غیرمجاز در منطقه جلوگیری به عمل آید، بیان کرد: ازآنجایی‌که این اکوسیستم یک اکوسیستم بسته در حوزه جلوگیری از ورود فاضلاب است، باید مراقبت بیشتری به کار گرفته شود زیرا امکان تصفیه آب با توجه به ساختار تالاب وجود ندارد.

وی با تأکید براینکه این همکاری و کنترل عناصر آسیب‌زا با برگزاری همایش و نمایش محقق نخواهد شد اذعان کرد: چنانچه مواد شیمیایی و سمی زیادی از قبیل علف هرزکش‌ها و یا فاضلاب‌های صنعتی آلوده، به تالاب وارد شوند در مدت زمانی طولانی می‌توانند در تالاب ذخیره گشته و خطرات و خسارات زیادی را برای گیاهان و موجودات آبزی ایجاد کنند.

وی ادامه داد: افزایش مواد آلی درون آب تالاب، رشد گیاهانی را که با جذب این مواد به تصفیه آب می‌پردازند افزایش می‌دهد اما این خود موجب کاهش اکسیژن آب می‌شود که زندگی دیگر موجودات تالاب را به خطر می‌اندازد و در رابطه با زریوار همین مشکل روی داده است.

مع‌الوصف با توجه آنچه گفته شد فارغ از همه تأثیرات مثبت وجود تالاب‌ها و در عین حال بدون توجه به دیگر جهات اهمیت و ارزش آن‌ها، تنها ارزش اقتصادیشان 10 برابر زمین‌های کشاورزی است؛ بنابراین اگر خبرهای مرتبط با دریاچه زریوار را طی چند سال اخیر رصد کنیم خواهیم دید که برای نجات دریاچه زریوار (زریبار) در مریوان این ستاد نجات‌بخشی در دولت تدبیر و امید به دستور استاندار کردستان و با هماهنگی رئیس سازمان حفاظت از محیط‌زیست تشکیل و کمیته‌های تخصصی در این ستاد شکل گرفت که مسئولیت هرکدام از آن‌ها بر عهده اعضای هیئت‌علمی دانشگاه کردستان بود اما دریغ از فعالیتی مثمر ثمر که بتواند در بهبود شرایط بغرنج محیط‌زیستی این تالاب مؤثر واقع شود. بنابراین همان‌طور که کارشناس محیط زیست پیشتر عنوان کرد کار از برگزاری همایش و نمایش گذشته و باید مردم خود برای نجات زریوار پای کار آیند.