امروزه همگان بر این امر اجماع دارند که چنانچه به همه قابلیت‌های صنعت گردشگری به‌ویژه گردشگری شهری توجه کنیم، می‌تواند به‌عنوان یکی از راهبردهای توسعه اقتصادی و فرهنگی شهرها محسوب شود.

دراین‌بین موفقیت در این امر، مستلزم توجه به فرآیندهای ایجاد ارزش و جذابیت افزوده در جاذبه‌های گردشگری و یکی از تأثیرگذارترین آن‌ها نورپردازی است.

اگر در نورپردازی، نه به‌عنوان یک فعالیت تزئینی و جنبی، بلکه به‌عنوان یک راهکار مؤثر در معماری مجدد شهرها به هنگام شب، رویکردی علمی و برنامه‌ریزی شده را درنظر بگیریم، می‌تواند ضمن بهبود کیفیت زندگی شهری، نقش مهمی در افزایش جذابیت، زمان فعالیت و امنیت شهری برای گردشگران و به‌تبع آن توسعه گردشگری شهری را نیز به همراه داشته باشد. زیرا گردشگری به‌مثابه منابع خامی است که بهره‌برداری بهینه از آن‌ نیاز به توجه به فرآیندهای ایجاد ارزش افزوده در آن‌ دارد.

حال آنکه به‌نظر می‌رسد نورپردازی شهری مقوله‌ای است که می‌تواند در ایجاد ارزش و جذابیت افزوده در جاذبه‌های گردشگری تأثیر مناسبی بر جای بگذارد.

علاوه بر این نورپردازی شهری، علاوه بر احیای بافت شهری در شب و ایجاد خاطره ذهنی مناسب در گردشگران، می‌تواند از طریق تأثیرگذاری در امنیت و نیز افزایش زمان گردشگری شهری به‌عنوان یک جاذبه گردشگری مورد بهره‌برداری قرار گیرد.

امروزه در بسیاری از شهر‌های مهم مدیران شهری با استفاده از مشاوران نورپردازی و با اجرای برنامه‌های متعدد در حال ایجاد ارتباط بین مردم، نور و محیط شهری هستند و یک نگرش اجتماعی به نورپردازی شهری را دنبال می‌کنند که همدان به‌عنوان پایتخت تاریخ و تمدن نیز از این قاعده مستثنا نیست.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در این خصوص گفت‌و‌گویی را با عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

امید دژدار با بیان اینکه نورپردازی موضوعی مربوط به علوم زیستی و فیزیولوژی است؛ همان‌گونه که موضوعی مربوط به علم روان‌شناسی نیز هست گفت: نورپردازی موفق در هر زمینه‌ای ازجمله شهری، معماری و غیره به فهم دقیق ویژگی‌های موضوع مورد نورپردازی متکی است؛ فهم درست از مردم و نیازهای آن‌ها شرایط لازم هر نوع نورپردازی موفق است.

وی با تأکید بر اینکه آنچه چشم از محیط اطراف می‌بیند و مغز ما ادراک می‌کند، متأثر از میزان نور منعکس‌شده از سطوح مختلف است؛ بنابراین دانستن خصوصیات مواد، مصالح، سطوح و توجه به مقدار نور منعکس شده از آن‌ها، یکی دیگر از اصول نورپردازی موفق است خاطرنشان کرد: نورپردازی علاوه بر وظایف کاربردی که دارد می‌تواند وظایفی که در علم معماری به آن استناد می‌شود را نیز به سرانجام برساند چراکه در دنیای معماری امروز استفاده بیانی از نور به شکلی نمادین، فراگیر، خشنودکننده، ساده و درعین‌حال ابهام‌آمیز برای گشودن پنجره خیال‌های بشری، بزرگ‌ترین وظیفه نورپردازی در عصر ما است.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان با بیان اینکه فعالیت فعلی شهرداری همدان در عرصه نورپردازی شهری را می‌توان یک تحرک مثبت در عرصه حیات شبانه شهر قلمداد کرد گفت: نورپردازی شهری، در واقع ترکیبی از نورپردازی معابر، بناها، مبلمان شهری، چراغ‌های راهنمایی رانندگی، صفحه‌های نمایش شهری (تلویزیون‌های شهری) و نورپردازی‌های موسمی است که علاوه بر ایجاد شرایط ادامه فعالیت‌ها و کارکردهای شهری در هنگام شب، در ایجاد امنیت، آسایش و جذابیت محیط‌های شهری نیز می‌تواند نقش بسزایی را ایفا کند؛ شهرهای سراسر دنیا کاملاً آگاه‌اند که می‌توانند اقتصادهای خود را از طریق صنایع تفریحی و گردشگری شهری تقویت کنند.

دژدار افزود: به تعبیر بهتر شهری که دارای نمادهایی آشکار و با وضوح کامل باشد، بدین تعبیر به نظر خوانا و متشخص می‌رسد؛ چنین شهری چشم و گوش را به توجه بیشتر دعوت می‌کند و افراد را به‌جانب خود می‌خواند.

وی با تأکید بر اینکه امروزه عدم توجه مناسب به نورپردازی شهری در طراحی و برنامه‌ریزی شهر، یکی از مسائل مهم و قابل بحث و بررسی است اذعان کرد: فقدان نورپردازی مناسب در جهت افزایش زمان فعالیت شهری (کاربرد عملی) و ایجاد جذابیت افزوده شهری (کاربرد جذابیتی) همواره ازجمله مسائل و مشکلاتی است که می‌تواند مستقیم و یا غیرمستقیم موجبات نارضایتی گردشگران را فراهم آورد.

این استاد معماری تشریح کرد: امروزه، برنامه‌ریزی در جهت به‌کارگیری مناسب نورپردازی در سرلوحه امور شهرهای توریستی جهان قرار گرفته و به آن به‌عنوان ابزاری برای توسعه گردشگری شهری نگاه می‌شود افزود: علاوه بر این در محیط‌های شهری ایجاد امنیت در شهر برای آسودگی در هنگام کار و فعالیت شبانه ازجمله شاخصه‌های مهم نورپردازی شهری است و جالب‌تر اینکه برای جذب جهانگردان خارجی، همیشه امنیت از اهمیت بالایی برخوردار بوده است.

دژدار در تشریح مطلب فوق تصریح کرد: مطالعات متعدد نشان داده که افزایش شدت روشنایی، کاهش شدید جرائم شبانه را به همراه دارد به طوری که این مطالعات تأکیدکننده این است که سطح روشنایی بالاتر به ساکنان احساس امنیت بیشتری القا و موجب کیفیت زندگی بهتر و مناسب‌تری می‌شود.

وی با اشاره به نقش نورپردازی در ایجاد جذابیت در محیط بیان کرد: آنچه مسلم است اینکه جاذبه‌های گردشگری شهری به همراه امکانات و زیرساخت‌ها و نیز برنامه‌ریزی و مدیریت، ازجمله مؤلفه‌های لازم برای توسعه گردشگری محسوب می‌شوند بر این اساس هرچند جاذبه‌های گردشگری فهرست بلندی از موارد مختلف را شامل می‌شود؛ اما در این میان نورپردازی هم به‌عنوان عاملی مؤثر بر سایر جاذبه‌های گردشگری از نقش ممتازی برخوردار است.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان ادامه داد: نورپردازی شهر در هنگام شب، امکان معماری مجدد شهر و فضاهای شهری را فراهم می‌آورد و از این توان بالقوه برخوردار است که برای شکل‌بخشی به فضای متفاوت شهر در هنگام شب استفاده شود.

دژدار با اشاره به اینکه نورپردازی شهری یک تخصص است پس ‌نیاز به رعایت مقرراتی دارد که از عهده افراد متخصص برمی‌آید و در این زمینه شهرها نیازمند داشتن طرح جامع نورپردازی شهری هستند تشریح کرد: با نورپردازی شهری مطالعه شده، می‌توان بدنه‌ها و نماهای نامناسب شهری را با عدم نورپردازی حذف و نقاط قوت ساختار کالبدی شهر را با پردازش نوری مناسب، جلوه‌ای افزون بخشید و از این طریق بر جذابیت‌های شهری افزود.

وی ادامه داد: از سوی دیگر، نورپردازی نه به‌عنوان یک عامل تشدیدکننده جذابیت سایر نقاط عطف گردشگری، بلکه خود به‌عنوان یک جاذبه گردشگری نیز می‌تواند موجب جذب گردشگران شهری شود که از آن جمله می‌توان به جشنواره‌های نورپردازی اشاره کرد که در بسیاری از فرهنگ‌ها و جوامع دارای قدمت تاریخی هستند.

*نورپردازی شهری و افزایش زمان گردشگری

این استاد دانشگاه با بیان اینکه امروزه زندگی شهری و جریان‌های اقتصادی مرتبط با آن ایجاب می‌کند که فعالیت‌های شهری از طول روز فراتر رفته و تا پاسی از شب ادامه داشته باشد ابراز کرد: هرچند نورپردازی شهری را نمی‌توان شرط کافی در افزایش زمان کارکردهای شهری دانست؛ اما مسلماً شرط لازم برای کار و فعالیت شبانه است.

دژدار ادامه داد: نورپردازی شهری و به‌تبع آن افزایش زمان کارکردهای شهری، ضمن تداوم حیات شهری در شب و ایجاد یک خاطره و مرجع ذهنی مناسب در گردشگران، می‌تواند موجبات افزایش زمان گردشگری شهری را نیز فراهم آورد؛ مقوله‌ای که در جهت توسعه گردشگری شهری به‌ویژه همدان می‌تواند از نقش ممتازی برخوردار باشد.

وی با اشاره به اینکه افزایش زمان گردشگری شهری می‌تواند با انتقال بخشی از ترافیک گردشگری شهری به ساعات میانی و پاپانی شب از تداخل ترافیکی در فصول پرتردد از لحاظ گردشگری تا حد بسیار زیادی بکاهد و در نهایت کاهش ترافیک شهری را در پی داشته باشد گفت: این امر می‌تواند ضمن جلوگیری از ایجاد یک خاطره ذهنی نامطلوب در ذهن گردشگران، بهبود کیفی زندگی شهری را برای شهروندان ساکن شهرهای گردشگری به همراه داشته باشد.

وی با بیان اینکه خرید کردن گردشگران، یکی از پیامدهای مثبت اقتصاد گردشگری شهری است که شهرها همواره به‌دنبال راهکارهایی هستند تا بتوانند بهره کافی را از آن کسب کنند؛ در این راستا، یکی از مهم‌ترین سرمایه‌های شهرهای توریستی در این وادی خیابان‌ها هستند بیان کرد: وقتی به خیابان که اصلی‌ترین عنصر شهری جهت خرید است، به دید مجموعه‌ای با تمام چیزهایی که دارد می‌نگریم، مشخصاً یکی از اجزای کلیدی محصول گردشگری به‌شمار می‌رود؛ بنابراین به‌منظور جذب بیشتر گردشگر برای خرید، منطقه تجاری شهر و خیابان‌هایش باید حال و هوای ظاهری خوشایند و دلپذیری داشته باشد.

این استاد معماری ادامه داد: یکی از راهکارهای مناسب‌سازی خیابان‌ها و به‌تبع آن استفاده از این سرمایه شهری برای توسعه خرید نورپردازی مناسب شهری است.

دژدار با اشاره به نقش نورپردازی در توسعه گردشگری شهر همدان تشریح کرد: آنچه مسلم است اینکه قدمت شهر باستانی هگمتانه پایتخت غرب کشور که هرودوت تاریخ بنای آن را در سده هشتم پیش از میلاد در دوران مادها به‌دست دیاکو ذکر کرده موجب شده که این شهر در همه دوران‌های تاریخی ایران از مراکز مهم فعالیت اقوام آریایی ساکن در این مرزو بوم باشد. به همین دلیل، هم‌اینک شهر همدان گنجینه ارزشمندی از هنر و معماری ایرانی- اسلامی است که در سطح جهان موقعیت ممتازی دارد.

وی با تأکید بر اینکه نورپردازی مناسب شهری، علاوه بر کارکردهای جذابیتی، از جنبه عملکردی درخور توجهی در افزایش آسایش و امنیت گردشگران برخوردار است و می‌تواند در بهبود وضعیت امنیتی شهرها، به‌ویژه در فصول گردشگری نقش مهمی را ایفا کند؛ موضوعی که در مطالعات انجام‌شده در دیگر کشورها نیز بر نقش آن در کاهش جرائم شبانه تأکید شده است.

مع‌الوصف می‌توان نتیجه گرفت که چنانچه نسبت به نورپردازی، نه به‌عنوان یک فعالیت تزئینی و جنبی، بلکه به‌عنوان راهکاری مؤثر در معماری مجدد شهر‌ها به هنگام شب، رویکردی علمی و برنامه‌ریزی شده اتخاذ شود، می‌تواند ضمن بهبود کیفیت زندگی شهری، توسعه گردشگری شهری را نیز به همراه داشته باشد.