در تمام دنیا، انتظار مردم از طیف دانشگاهی به‌ویژه دانشجویان بسیار زیاد است، آن‌ها طبقه‌ آگاه و نخبه جامعه هستند، وضع و حال موجود جوامع را بهتر و دقیق‌تر درک می‌کنند و در مقابل وضعیت و واقعیت موجود و عینی، واکنش و موضع‌گیری مناسب نشان می‌دهند زیرا فهم این نخبگان از زندگی، جامعه، سیاست، اقتصاد، هنر و تمام ابعاد زندگی، آگاهانه‌تر و عمیق‌تر است.
بنابراین آن‌ها مسئولیت و رسالت بیشتری نسبت به مردم عوام دارند. این طیف باید پویا و باصلابت و درعین‌حال تأثیرگذار و مفید در جامعه حضور داشته باشند. اگر گروه دانشگاهی، تأثیر درخور جامعه و مناسبات زندگی روزمره را نداشته باشد و تحول و دگرگونی در وضع نابسامان و آشفته اجتماع به‌وجود نیاورند، وجود و فعالیت آن چندان راهگشا نخواهد نبود زیرا نهاد دانشگاه و میوه‌های آن که دانشجویان است، باید درد اجتماع را درمان کند نه اینکه دانشگاه نردبانی باشد برای رسیدن مقاصد ازپیش تعیین‌شده توسط بیگانگان؛ بنابراین اگر دانشجو به غیر از رسیدن به حیثیت اجتماعی، اندیشه‌ دیگری نداشته باشد، وضع و حال جامعه بد و بدتر خواهد شد؛ چون در این صورت رسالت اجتماعی و انگیزه‌ یاری با دیگران کاملاً از ذهن و ضمیر نسل نخبه پاک می‌شود.
قدرت دانشجویان و جایگاه شان در کشورها بسیار چشمگیر است. رویدادهای بزرگ اصلاحی که در جوامع مختلف اتفاق افتاده و در تاریخ ثبت‌شده، بیشترشان توسط دانشجویان و نیروی دانشگاهی انجام‌شده است. این دانشجویان بوده‌اند که در مقاطع مختلف زمان همچون روزهای ابتدایی شکل‌گیری انقلاب اسلامی در ایران در متن تاریخ آمده‌اند و با نابسامانی‌ها، بیدادگری‌ها و کج‌روی‌ها نبرد کردند تا سرنوشت نامیمون و دشوار جامعه‌‌شان را دگرگون سازند. تأثیر این قشر از اجتماع در فرایند اصلاح جامعه غیر قابل انکار است.
بر این اساس برآن شدیم تا در خصوص چگونگی این تأثیرگذاری به معنای واقعی خود با یکی از اساتید نامدار در رشته شهرسازی و معماری همدان که سال‌هاست در فضای دانشگاه نه‌تنها در رشته خود بلکه در موضوع‌های اجتماعی و فرهنگی سرآمد بوده بلکه از جایگاه ویژه‌ای نیز در بین دانشجویان برخوردار است به منسابت فرا رسیدن روز دانشجو گفت‌و‌گو کنیم که در ادامه می‌خوانید:
محمدرضا عراقچیان با بیان اینکه جنبش‌های دانشگاهی (هیئت علمی‌ها و دانشجویان)، عمدتاً در تمامی کشورهای دنیا روشن‌ترین اقشار به لحاظ بینش‌ سیاسی، آینده‌نگری، مطالبه‌گری و عدالت‌جویی محسوب می‌شوند گفت: این بدان مفهوم است که دانشجویان به‌دلیل عدم وابستگی اقتصادی به دولت و زندگی و داشتن روح آزاد، عملاً در حوزه مطالبه‌گری به‌ویژه عدالت‌خواهی وضعیت مناسب‌تری نسبت به سایر اقشار جامعه دارند.
وی با تأکید بر اینکه در موضوعاتی همچون مبارزه با استکبار و استعمار و به وقول قدیمی‌ها «امپریالیسم» نیز دانشجویان همواره در جامعه پیشتاز بوده‌اند، تشریح کرد: بدین منظور اگر تاریخچه جنبش‌های دانشجویی را از گذشته تا امروز بررسی کنیم همواره شاهد فعال بودن چنین جنبش‌ها بوده‌ایم که شاید گواه آن تاریخ 16 آذرماه روز دانشجو است.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه اگر بخواهیم جنبش دانشجویی را تحلیل کنیم باید بگویم بر مبنای یکسری ارزش‌های نهادینه‌شده در کشورها شکل می‌گیرد، اذعان کرد: کمرنگ شدن این ارزش‌ها در کشور است که پایه و اساس شکل‌گیری این جنبش‌ها را منجر می‌شود.
عراقچیان با اشاره به اینکه ارزش‌هایی همچون عدالت‌طلبی، مبارزه با استعمار و استکبار، رانت‌خواری و دزدی در بیشتر کشورها همواره ثابت بوده اما در دولت‌های مختلف شاهد کمرنگ و یا پررنگ شدن آن بوده‌ایم ابراز کرد: به تعبیر بهتر دانشجویان تعدیل‌کننده این اتفاقات اجتماعی بودند؛ یعنی اگر شاهد کمرنگ شدن این ارزش‌ها در جامعه بودند با مبارزه خود آن‌ها را تقویت کرده و حتی از فدا کردن جانشان نیز برای تحقق این امر ابایی نداشتند.
وی با بیان اینکه یقیناً همگان بر این امر واقف هستند که برای ایجاد تحول در جامعه، دانشجویان به تنهایی نمی‌توانند کاری از پیش ببرند تصریح کرد: آن‌ها به‌عنوان سردمداران یک جنبش وارد کار شده و سایرین این اتفاقات را دنبال می‌کردند؛ به‌عنوان مثال به‌خاطر دارم که سخنرانی‌های دکتر مطهری و دکتر شریعتی و سایر اتفافات این چنینی با منشأ دانشجویی که به‌راه می‌افتاد، مردم‌ و به تعبیر آن زمان توده‌ها نیز با آن‌ها همراه می‌شدند.
این استاد فرهیخته همدانی افزود: بنابراین همچنان از جنبش دانشجویی این توقعات هست که به ارزش‌های دینی، فرهنگی، اخلاقی و حتی اقتصادی نهادینه‌شده در کشور توجه کرده و متناسب با این نیازها پیش برود.
عراقچیان با اشاره به اتفاقات اخیری که در دانشگاه‌های کشور افتاد گفت: به نظر من این اتفاقات با اهداف جنبش‌های دانشجویی همخوانی ندارد، گرچه شاید در این بین برخی خواسته‌ها (باید مورد بررسی قرار گیرد که به حق بوده و یا نابه‌حق؟ اصلاً این خواسته‌ها و بیان آن‌ها خوب است یا خیر؟ آیا درد درون خانوادگی است یا برون خانوادگی؟ که این موضوع از حیطه تخصصی من خارج است و باید توسط امور فرهنگی بررسی شود) نیز مطرح شود اما توقع می‌رود که جنبش‌های دانشجویی بر مبنای عدالت‌خواهی و ارزش‌های پایدار در جامعه شکل گرفته باشند اما متأسفانه در اتفاقات اخیر اینگونه نبود.
وی با تأکید بر اینکه اتفاقات دانشجویی که در پیش از انقلاب افتاده را دیدم و پس از آن نیز در پی انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌ها، چه به‌عنوان دانشجو و چه به‌عنوان مدرس حضور داشته و دارم اظهار کرد: در آن مقطع زمانی، من در طیف دانشجویی و دانشگاهی برخی ارزش‌هایی را می‌دیدم که در حال حاضر پرداختن به آن‌ها کمرنگ‌تر شده است.
وی در پاسخ به این سؤال که وظیفه دانشگاه در عرصه تربیت دانشجوی مطالبه‌گر، عدالت‌طلب سیاسی و نه سیاست‌زده اذعان کرد: در این بخش می‌توان این نقص را به دانشگاه وارد دانست و به‌دلیل آنکه دانشگاه‌ها عمدتاً دولتی هستند پس بهتر است بگویم این نقص به دولت نیز وارد است.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه بودجه‌های فرهنگی فراوانی در نقاط مختلف کشور در سازمان‌های مختلف صرف می‌شود اما این مقوله تا چه حد در ساماندهی فرهنگی جامعه مؤثر واقع شده، جای بحث دارد، خاطرنشان کرد: از نظر من دانشگاه بعد وسیعی همچون مراکز علمیه، دانشگاه، مؤسسات علمی و پژوهشی و حتی دبیرستان‌ها را شامل می‌شود.
عراقچیان ادامه داد: اینکه کار فرهنگی انجام شده یا نشده یک موضوع است اما اینکه مدعی شویم که کار فرهنگی انجام شده اما مؤثر بوده یا خیر، موضوع دیگری است.
وی با بیان اینکه دولت مدعی است که کار فرهنگی انجام داده و این موضوع جای بحث دارد اذعان کرد: متأسفانه همه ما اتفاق نظر داریم اقدامات انجام‌شده به اندازه کارهایی که دشمن انجام داده مؤثر نبوده است.
وی ادامه داد: باید درنظر گرفت که وقتی ما با یک دشمن ضعیف طرف باشیم یقیناً هرکاری بکنیم بر او فائق می‌آییم اما آنچه مسلم است اینکه وقتی دشمن قوی داریم که در ابعاد فرهنگی با برنامه‌ریزی بسیار منسجمی پیش می‌رود و سالیان سال است که آن را دنبال می‌کند، یقیناً به لحاظ فرهنگی نتوانسته‌ایم در مقابله با آن‌ها عمل کنیم.
این استاد دانشگاه در پاسخ به پرسش خبرنگار سپهرغرب مبنی بر اینکه عنوان کردید پیش از انقلاب با جنبش‌های دانشجویی و دانشگاهی مواجه بودیم که همواره به نیکی از آن‌ها یاد می‌شده اما اکنون برخی‌ها معترض‌ هستند که اتفاقات دانشجویی اخیر، مورد تأیید قرار نمی‌گیرد؟ ابراز کرد: جنبش‌های دانشجویی همواره از چند ویژگی خاص برخوردار هستند نخست اینکه طرفدارانی در جامعه داشتند و دوم اینکه جنبش دانشجویی می‌بایست اهداف مقدسی را دنبال کند، بنابراین شاید برخی‌ها از دیدگاه خود اهدف تعریف‌شده در اتفاقات اخیر را مقدس بدانند اما آنچه مسلم است اینکه از دید جامعه در گام نخست پیروان زیادی ندارد و مقدس نیست.
عراقچیان با اشاره به برخی رفتارهای بخشی از دانشجویان در شکست یا پیروزی تیم ملی فوتبال افزود: در اتفاقات اخیر برخی رفتارها خود باعث تعجب است به طور مثال جنبشی که دانشجویان به‌راه انداخته و با بوسیدن پرچم دشمن به پرچم خود اهانت کرده را چگونه می‌توان جنبش دانشجویی دانست؟ بیشتر شبیه بلوایی است که توسط دیگری هدایت می‌شود زیرا یکی از ویژگی‌‌های جنبش دانشجویی استقلال فکری است که در اتفاقات اخیر این مبنا و اصل وجود ندارد.

طاهره ترابی مهوش