سپهرغرب، گروه - طاهره ترابی مهوش : امروزه تعداد زیادی از کشاورزان به‌ویژه در مناطق روستایی برای کشت، کوددهی، مقابله با آفات و برداشت محصولات به تجربیاتی متکی هستند که از نسل‌های قبل تا به امروز منتقل شده است، از آنجایی که در گذشته تجهیزات دقیقی برای بررسی فنون مختلف کشاورزی وجود نداشته، راهکارهای تجربی نمی‌توانند بیشترین بازدهی را داشته باشند.

حال آنکه کشاورزی هوشمند به استفاده از ابزارهای پیشرفته‌‌ای مانند سنسورها، سیستم هوشمند آبیاری، ربات‌ها و غیره برای افزایش کارایی فرایندهای کشاورزی شامل کاشت، داشت و برداشت اشاره دارد و با هدف تسهیل کارهای کشاورزی، کاهش استفاده از نیروی انسانی و افزایش کیفیت و کمیت محصولات کشاورزی انجام می‌شود.

به دیگر سخن در کشاورزی هوشمند مزرعه به تجهیزات مختلفی مجهز می‌شود تا به تسهیل کارهای کشاورزی، جلوگیری از نابودی خاک، تصمیم‌گیری صحیح با استفاده از داده‌های واقعی و افزایش کیفیت و کمیت محصولات کمک کند. در حالی که مزرعه سنتی بر پایه تجربه کشاورزان مدیریت شده و امکان اتخاذ تصمیمات اشتباه یا دیرهنگام وجود دارد.

درواقع کشاورزی هوشمند مفهومی نوظهور است که به مدیریت مزارع با استفاده از فناوری برای افزایش کمیت و کیفیت محصولات در عین بهینه‌سازی نیروی انسانی مورد نیاز تولید اشاره دارد.

حال آنکه هم‌اکنون شرکت پیشگامان زیست سامانه هوشمند یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان همدانی است که در این زمینه ورود کرده به نحوی که اکنون با تولید چندین محصول فناورانه آماده ارائه انواع سامانه‌های کنترل خودکار برای گلخانه است ‌این سامانه‌ها دارای اپلیکیشن اختصاصی هستند و قابلیت سفارشی‌سازی به‌صورت ماژولار را دارند.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا با مدیرعامل این شرکت گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

محمدباقر لک با بیان اینکه دانش‌آموخته مقطع‌ دکتری در رشته مهندسی بیوسیستم، گرایش طراحی ماشین‌های کشاورزی از دانشگاه تربیت مدرس ‌است، گفت: از زمانی که دانشجوی مقطع کارشناسی بودم با کنجکاوی تمام نسبت به مباحثی که بخش کشاورزی با آن درگیر است تحقیق و پژوهش خارج از فضای دانشگاه داشتم.

وی با تأکید بر اینکه از تابستان 84 شروع به ترجمه کتب مرتبط با مکانیزاسیون کشاورزی و کشاورزی دقیق و پایدار کردم، افزود: این روند تا مقطع فوق لیسانس ادامه پیدا کرد به نحوی که علاقه‌ام به کشاورزی دقیق، بیشتر شد زیرا مرتبط با موضوعات فناورانه و رباتیک کشاورزی است.

وی با بیان اینکه در نهایت در مقطع دکتری بر روی هوشمندسازی کشاورزی و ساختن سامانه‌های مدیریت هوشمند گلخانه‌ای با عنوان موضوع رساله کار کردم، اذعان کرد: البته 6 ماه به‌عنوان فرصت مطالعاتی به دانشگاه واخنینگن هلند رفتم و بعد از اینکه به کشور بازگشتم بازهم روی هوشمندسازی گلخانه‌ها کارم را دقیق‌تر پیش گرفتم.

مدیرعامل شرکت پیشگامان زیست سامانه هوشمند با اشاره به اینکه پس از تحویل پایان‌نامه در حوزه بازار کار تمرکز خود را در گام نخست روی ساخت گلخانه‌ها به‌صورت اصولی گذاشتیم، عنوان‌ کرد: در پی این اتفاق هوشمندسازی گلخانه‌ها نیز موضوع را در بازار آزاد پیگیری کردیم.

لک با بیان اینکه در سال 99 نخستین محصول فناورانه خود را وارد بازار کردیم، اظهار کرد: در سال‌های بعدی نیز بنا به سفارش مشتری محصولات فناورانه را ساختیم اما در ادامه کار متوجه شدیم که این روند ساخت سفارشی، جالب نیست زیرا سود مورد نظر حاصل نشده و تأمین خدمات پس از فروش نیز با دشواری همراه است، رویکرد خود را تغییر داده و به سمت ماژولار کردن سیستم رفتیم.

وی افزود: این رویکرد بدان معناست که متناسب با نیاز مشتری به حالت پازل‌وارانه محصول تولید کردیم تا در بخش‌های مختلف کشاورزی هوشمند کارکرد داشته باشد، از مرغداری گرفته تا مزرعه قارچ و سایر مزارع حوزه کشاورزی.

مدیرعامل شرکت پیشگامان زیست سامانه هوشمند، ادامه داد: البته کار تولید این سامانه را از سال 98 با یک گروه آغاز کردم اما در نهایت مشخص شد آنگونه که باید علیرغم هزینه‌کرد بالا این افراد حرفه‌ای نیستند، با خارج کردن آن‌ها از مجموعه با یک شرکت همکار در عرصه مکانیک وارد رایزنی شده و ادامه کار را از طریق همکاری با این مجموعه دنبال کردم.

لک با تأکید بر اینکه در مسیر کار تخصصی باتوجه به اینکه در حوزه مکانیک زبان مشترکی با متخصصان نداشتیم، به همراه همسرم در دوره‌های سازمان فنی حرفه‌ای دوره اینترنت اشیا را گذراندیم، اذعان کرد: درواقع این امر تسلط ما را بر الکترونیک، اینترنت اشیا و «ی‌تی» مرتبط با این موضوع بیشتر کرد حال آنکه حوزه اصلی کار ما اینترنت اشیاء است.

وی با اشاره به اینکه ابتدا کار فناورانه ما در محیط مرکز رشد دانشگاه بوعلی سینا بود اما در حال حاضر در پارک علم و فناوری همدان مستقر هستیم، اذعان کرد: با توجه به پیگیری‌ها و پیشرفت کار در حال طی مراحل دانش‌بنیان شدن هستیم اما آنچه ما را دچار مشکل کرده این است که ارزیابی‌ها به‌صورت غیر مرتبط اتفاق می‌افتد مثلاً در ذیل فعالیت‌های شرکت‌های دانش‌بینان حوزه کشاورزی، تولید نهاده‌ها آمده اما فعالیت ما را در ذیل فعالیت‌های الکترونیک و فناوری اطلاعات قرار داده‌اند.

وی ادامه داد: پس در این ارزیابی‌ها از من یک محصول الکترونیکی با فناوری خاص طلب می‌کنند در حالی که کل پیچیدگی کار من در قسمت مدل‌سازی رشد گیاه تعریف می‌شود که بر یک بستر سخت‌افزاری سوار شده و یک متخصص الکترونیک باید از آن دفاع کند که در این زمینه از متخصصان شرکت همکار کمک گرفتیم.

این فناور همدانی عنوان کرد: تاکنون همه کارهای انجام‌شده را به‌صورت شخصی پیش بردم و ریالی از کسی نگرفتم و حتی تسهیلاتی که از محل ماده 16 برای من به‌عنوان سرمایه در گردش مصوب شده بود استفاده نکردم چون بازپرداخت یک‌ساله داشت و عملاً کمکی به من نمی‌کرد.

لک اذعان کرد: در خصوص میزان اشتغال‌زایی نیز باید بگویم شرایط به گونه‌ای پیش رفت که به جز خودم نتوانستم برای کسی بیمه اجباری رد کنم. در حال حاضر تنها سه نفر از شرکت همکار در بیرون از مجموعه فعال هستند و به‌صورت غیرمستقیم برای ما کار می‌کنند.

وی با بیان اینکه تمایز ما با سایر شرکت‌های این‌چنینی بازار، ماژولار بودن تولید و هوشمندسازی آن است که تحت عنوان هوشمندسازی مدیریت گلخانه و فعالیت‌های کشاورزی دنبال می‌شود، اذعان کرد: با این اتفاق دیگر نیاز به حضور و کنترل بهره‌بردار در مزرعه نیست بلکه سامانه وابسته به یکسری از مدل‌های فراتیندی کار می‌کند؛ یعنی بر مبنای تشخیصی که از نیاز گیاه دارد کنترل لازم را از جهات مختلف داشته تا بیشترین بهره‌وری حاصل شود.

این جوان فناور عنوان کرد: متأسفانه همدان علیرغم داشته‌های متنوع در حوزه کشاورزی جزو ضعیف‌ترین استان‌ها به لحاظ حمایت کشاورزی تخصصی است.

لک اذعان کرد: علاوه بر این در عرصه حمایت‌های پیش روی شرکت‌های فناور برای دریافت تسهیلات، هفت‌خان ‌رستم وجود دارد، مثلاً ما در قالب حمایت، توانستیم از جهاد کشاورزی شهرستان به‌صورت اقساطی یک قطعه زمین دریافت کنیم اما مسئله این است که اراضی شهرک کشاورزی امزاجرد آب نداشت به طوری که به گفته بهره‌برداران فعال در این شهرک، ماهانه بالغ بر یک میلیون تومان هزینه آب پرداخت می‌کنند.

وی افزود: بنابراین چون این زیرساخت فراهم نبود و ما هزینه لازم را برای پرداخت این حجم از پول به‌صورت ماهانه نداشتیم کار را برای تأسیس یک گلخانه نمونه کُند پیش بردیم، به طوری که در حال حاضر میزان پیشرفت کار 12 درصد است بنابراین جهاد کشاورزی به‌صورت یک طرفه قرارداد را فسخ و ما را از اراضی خلع ید کرده است.

وی ادامه داد: به طوری که 700 میلیون تومان پرداختی ما برای خرید این قطعه زمین به حالت کان لم یکن درآمده، گفت: این در حالی است که زمین مذکور با قیمتی دوبرابر قیمت کارشناسی و بدون آب به من واگذار شده است.

این فناور همدانی تأکید کرد: متأسفانه علیرغم اینکه همدان قطب کشاورزی کشور است اما جهاد کشاورزی از کشاورزی تخصصی حمایت نمی‌کند.

لک با ابراز اینکه طی این سال‌ها تجربه به من نشان داده که باید از سیستم دولتی دور و به خود کشاورز نزدیک شوم تا بتوانم نسبت به تأمین مالی از طریق بازار عمل کنم، افزود: درواقع باید چشمم را بر روی تمام تسهیلاتی که دولت می‌دهد و یا در آینده خواهد داد، ببندم.

وی با اشاره به اینکه در حال حاضر محصولات ما آماده ارائه به بازار است و تاکنون نیز برای سه مورد پیش‌فاکتور برای مدیریت هوشمند 15 هزار متر گلخانه صادر کردیم، ابراز کرد: آنچه امروز برای تأمین مالی مورد نیاز شرکت دنبال می‌کنیم رایزنی با سرمایه‌گذاران در قالب سرمایه‌گذاری خطرپذیر (VC) است.

این فناور همدانی اذعان کرد: یکی از محصولات ساخته شده، دستگاه سر و ته‌زن هویج بود که به سفارش صنایع غذایی سحر از پارک علم و فناوری توسط شرکت ما با قراردادی 150 میلیون تومانی ساخته شد که نمونه داخلی نداشت و نمونه خارجی آن نیز از ظرفیت تولید ما پایین‌تر بود.

لک در ادامه تصریح کرد: اما شرکت سحر خواهان رفع ایرادات موجود شد بنابراین علیرغم ضررده بودن نهایتاً این دستگاه به مبلغ 450 میلیون تومان ساخته شد و منطبق با تعهد قبلی برای اینکه جایگاه‌مان را در بازار از دست ندهیم آن را به شرکت صنایع غذایی سحر تحویل دادیم.

وی گفت: جداسازی سر و ته هویج برای فرآوری (ترشی، مربا و غیره) از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است زیرا ظرفیت کاری یک کارگر حداکثر در حدود 150 کیلوگرم در ساعت است، در حالی که ظرفیت این دستگاه با موتور یک کیلووات، به دو تن در ساعت می‌رسد.