از دید شهروندان همدانی حضور و فعالیت خُرده‌فروشان مهم‌ترین حلقه در زنجیره تولید و افزایش اعتیاد است که درصورت حذف بخش عمده آنان، این مشکل نیز در شهر ما حل خواهد شد.
سپهرغرب، گروه - عباس سریشی :
البته کارشناسان و صاحب‌نظران با عنوان اینکه اعتیاد به‌عنوان یک آسیب اجتماعی ریشه‌دار که در بروز و ظهور آن علل و عوامل گوناگونی دخیل بوده و لاجرم نیز با ظهور مخدرهای جدید پُرتاثیر و قدرتمند که قابلیت تولید در حجم بالا و عرضه با قیمتی پایین را دارا هستند، به‌راحتی قابل درمان و ریشه‌کنی و یا حتی کنترل نخواهد بود، معتقدند که هرچند امروزه در سرتاسر جهان با توجه به تفاوت‌‌های جغرافیایی، افکار، باورها و نظرات، انسان‌‌ها در هر اقلیم و فرهنگ روش‌های متنوع علمی مبتنی بر تجربه‌ای برای برخورد و کنترل اعتیاد تعریف کرده و به اجرا می‌گذارند، اما به نظر می‌رسد که در کشور ما تنها این داستان جمع‌آوری ادواری معتادان است که به‌عنوان آسان‌ترین و درعین‌حال دم‌دستی‌ترین کار درخصوص کنترل اعتیاد به مورد اجرا گذاشته شده و بدان تکیه می‌شود!
و این درحالی است که تقریباً همه مسئولان، متولیان و تصمیم‌گیران این حوزه به‌خوبی واقف هستند که ابتدایی‌ترین، مهم‌ترین، پُرتأثیرترین و صدالبته اصل زیربنایی در این روند، حذف شبکه‌های اصلی قاچاق و متعاقباً توزیع‌کنندگان خُرد است که نه‌فقط باعث گرم ماندن تنور بازار عرضه در بین مصرف‌کنندگان می‌شود، بلکه موجب تسهیل برگشت به چرخه مصرف مجدد بهبودیافتگان را نیز سبب می‌شود.
درواقع با وجود افزایش کمپ‌های ترک اعتیاد، طرح‌های جمع‌آوری و دستگیری و یا هر اقدام فرهنگی و تشویقی پُرهزینه که از جیب مالیات‌دهندگان تأمین می‌شود، تا زمانی که ما با مشکلات و خلأهای بسیار بزرگی به‌نام قیمت ارزان، دسترسی آسان، فراوانی و نزدیک بودن به محل فروش، نبود نظارت بر توزیع متادون و به‌صورت خاص ضعف در قوانین تعزیری و کیفری مرتبط با خریدوفروش مواد مخدر مواجه و دست به گریبان هستیم، نه باید و نه می‌توان امید داشت در این زمینه به نتایج مطلوب و قابل قبولی دست یابیم.
* طرح‌های پُرطمطراق و گسترده و نتایج مبهم
اجرای طرح نوروزی پاک‌سازی نقاط آلوده از خُرده‌فروشان و معتادان متجاهر و بی‌مکان
اجرای طرح آرامش در شهر با شعار شهری عاری از هرگونه معتاد متجاهر و خُرده‌فروشان مواد مخدر با آغاز سال تحصیلی
برگزاری نشست با افراد معتمد و متنفذ محلات
طرح پاک‌سازی مناطق آلوده شهر به‌طور مستمر
دستگیری و جمع‌آوری صدها خُرده‌فروش و معتاد متجاهر از سطح شهر و مناطق آلوده
کشف، ضبط و انهدام ده‌ها تُن مواد مخدر در سطح شهر
و...
این موارد عباراتی هستند که در این چندساله دائماً از سوی مسئولان و مقامات انتظامی و قضائی عنوان و تلاش شده تا در دورنمای آن شهری ایمن و سالم برای خانواده‌ها ترسیم شود، اما اکنون این سؤال مطرح است که آیا واقعاً برای مردم مهم است که در روند اجرای این طرح‌ها چه میزان مواد مخدر کشف و چه تعداد معتاد و موادفروش دستگیر می‌شود؟ درحالی که هربار شاهد افزایش میزان مواد مکشوفه نسبت به دوره قبل و متعاقباً جولان و فعالیت آشکارتر و بی هول و هراس موادفروشان در سطح شهر هستند؟
موضوع این است که مردم اعتیاد را محصول وجود مواد مخدر و معتاد را نتیجه فعالیت موادفروش دانسته و عمیقاً بر این باورند که اگر این دو موضوع حذف و یا به‌شدت محدود شوند، خودبه‌خود بخش عمده‌ای از مسئله حل خواهد شد؛ درحقیقت انتظار مردم برخورد قاطع با خُرده‌فروشان و توزیع‌کنندگان مواد مخدر، شیوع بازار عرضه در خیابان‌ها، توزیع آسان مواد مخدر و تردد خُرده‌فروشان در خیابان‌ها است و نه دستگیری و جمع‌آوری چند معتاد متجاهر و خیابانی به‌عنوان آسان‌ترین کار.
برای درک نقش و تأثیر این دو مؤلفه در فرایند اعتیاد نیز تنها کافی است بدانیم براساس یک حساب سرانگشتی، اگر میزان مصرف هر معتاد در روز فقط یک گرم مواد مخدر محاسبه شود و تعداد معتادان را در خوش‌بینانه‌ترین حالت (براساس آمارهای محتاطانه رسمی) همین چند صد نفر در همدان بدانیم، در روز چه اندازه، در ماه چند کیلو و در طول سال چه حجم نگران‌کننده‌ای از مخدرها توسط همین خُرده‌فروشان در اختیار معتادان و به‌خصوص جوانان این شهر قرار می‌گیرد؟ حال اگر تصور کنیم این میزان فقط به نصف و یا کمتر تقلیل پیدا کند، تا چه میزان شاهد کاهش نرخ کمی و کیفی اعتیاد و معتادان در شهرمان خواهیم بود؟
در اینجا ذکر نکته‌ای نیز ضروری است که این گزارش صرفاً مبتنی بر مشاهدات میدانی است و اگر بخواهیم نرخ فروشندگان پنهانی و خانه‌های توزیع را به این میزان اضافه کنیم، قطعاً با واقعیات تکان‌دهنده‌تری مواجه خواهیم شد؛ موضوعی که هم پلیس و هم سیستم قضائی کاملاً به آن آگاه هستند.
حالا اما با گذشت یکی دو ماه از اجرای چند طرح میدانی از سوی فراجا درخصوص برخورد و دستگیری موادفروشان و معتادان در شهر همدان، نه‌فقط مبتنی بر اخبار و گزاراش‌های مردمی، بلکه با توجه به مشاهدات میدانی خبرنگاران، بازهم داستان بازگشت و حضور گسترده موادفروشان و تجمع‌های گروهی معتادان در برخی مناطق و حتی در منظر عام، تکرار شده و گویی قرار نیست این دور باطل ییلاق و قشلاق خُرده‌فروشان و معتادان به هر دلیل و بهانه، پایان پذیرد!
این موضوع نشان می‌دهد که این رویه (مبارزه با اعتیاد) در کشور ما دارای خلأهای اساسی در حوزه برخورد انتظامی و نیز قوانین مربوط به مجازات خُرده‌فروشان است؛ اگرنه حتی موضوع جمع‌آوری همین موادفروشان نیز در حکم مُسکن مقطعی بوده و نه بخشی از فرآیند درمان؛ مضاف بر اینکه تقریباً همه صاحب‌نظران نیز معتقدند که قانون مبارزه با مواد مخدر نیازمند یک کار کارشناسی شده است. همچنین بسیاری از عناوین مجرمانه در ارتباط با مواد مخدر (نوظهور) هم بلاتکلیف مانده و در قانون برای آن‌ها جرم‌انگاری روشنی صورت نگرفته است.
البته این نیز بماند که قانون جدید مبارزه با مواد مخدر هم در زمینه مسئله مواد مخدر و فروشندگان به‌دلیل شرایط بین‌المللی و برخی موضوعات داخلی، تاحدودی راه مماشات را در پیش گرفته و مجازات‌های فاقد تأثیر لازم در حوزه بازدارندگی باعث شده تا بسیاری از موادفروشان با ترس و واهمه کمتری نسبت به گذشته مرتکب فعالیت‌های مجرمانه خود شوند.
در این باب برخی مسئولان با اشاره به اینکه در بحث مقابله با مواد مخدر ده‌ها ماده قانونی وجود دارد که البته بیشتر نقش برخوردکننده و مبارزه دارند به‌جای اینکه بازدارنده باشند و یکی از مشکلات اصلی و دغدغه‌های سیستم‌های قضائی، انتظامی و همچنین کارشناسان قضائی مبارزه با مواد مخدر کاهش میزان مجازات جرائم مواد مخدر است، تصریح می‌کنند که به‌طور معمول زمانی که ترسی از قانون وجود نداشته باشد، قطعاً گرایش به سمت جرم هم بیشتر خواهد شد که در بحث برخورد با خُرده‌فروشی نیز اکنون ما با این مشکل روبه‌رو شده‌ایم.
البته در سوی دیگر گروهی از کارشناسان نیز با اشاره به وجود خلأهای قانونی، معتقدند فقدان یک آمار و اطلاعات مشخص و قابل اطمینان در بحث تعداد و گستره فعالیت خُرده‌فروشان هم ازجمله عللی است که باعث می‌شود هرگونه برنامه‌ریزی و یا تدوین طرح‌های مؤثر در حوزه مبارزه با مواد مخدر با موانع و مشکلات برخورد کرده و به نتایج مطلوب و قابل قبولی دست پیدا نکند که این موضوع هم به نوبه خود قابل تأمل و بررسی است.
* شهر به وقت موادفروشان و معتادان متجاهر
و اما درحالی که بیشتر شهروندان همدانی و به‌خصوص ساکنان مناطق حاشیه‌نشین نسبت به دامنه و عمق فعالیت خُرده‌فروشان مواد در سطح شهر همدان هشدارهایی را به مسئولان انتظامی و قضائی اعلام کرده و از ایشان خواسته بودند تا در راستای پاسخگویی به این مطالبات (برخود قاطع و مؤثر و ناامن‌سازی فضای شهر برای این هنجارشکنان و قانون‌ستیزان) اقدامات بیشتر و مؤثرتری را در دستور کار قرار دهند، اما ظاهراً تنها دستاورد این‌همه درخواست و مطالبه البته پس از اجرای چند طرح ضربتی! تنها پنهان شدن چندماهه موادفروشان از منظر عام بوده و نه چیز دیگر؛ گو آنکه بعد از آرام شدن اوضاع نیز مجدداً شاهد تکرار همان صحنه‌های ناخوشایند و مشمئزکننده قبلی در گوشه‌گوشه شهر هستیم، به‌نحوی که نه طرحی اجرا شده و نه اتفاق خاصی افتاده است.
واقع امر این است که با وجود همه اخبار، گزارش‌ها و یا نمایش مکشوفات و دستگیرشدگان، اما وقتی مشاهده می‌کنیم که تقریباً همان افراد با ترکیب قبلی شاید با کم و زیاد شدن یکی دو چهره، دوباره بساط فروش خود را در همان پاتوق‌های قبلی دایر کرده و از کله سحر و تا بوق شب در قالب ساقی‌های خُرده‌پا مشغول فروش جنس هستند، نمی‌توان امید داشت که از ره‌آورد این‌همه طرح و برخورد و بگیروببند اتفاق خاصی روی داده و یا قرار باشد در آینده به استقبال برگزاری جشن پایان اعتیاد برویم! شاید چیزی شبیه به همان مثل مشهور: آش همان آش و کاسه همان کاسه.
البته ما به‌وضوح تلاش‌های پلیس را در این زمینه می‌بینیم؛ برگزاری دادگاه محاکمه موادفروشان را شاهدیم و می‌دانیم درصد بالایی از محکومان موجود در زندان‌ها نیز محصول جرائم مرتبط با مواد مخدر است؛ بااین‌حال اما هنوز این سؤال اذهان بسیاری را مشغول کرده که چرا دامنه و عمق این بلای خانمان‌سوز کاهش نیافته و دست‌وپا زدن‌های طولانی‌مدت و پُرهزینه ما برای نجات از این مرداب نتیجه مطلوب و مقبولی را به دست نمی‌دهد؟ مضاف بر اینکه در پاسخ به چرایی این مسئله نیز کسی حاضر نیست شفاف و بی‌پرده با مردم سخن بگوید.
در این خصوص گفت‌وگو‌های صورت‌گرفته از سوی خبرنگاران سپهرغرب با تعدادی از شهروندان همدانی و به‌خصوص ساکنان برخی مناطق حاشیه‌نشین در باب تأثیرات حضور و فعالیت موادفروشان و همچنین دستاوردهای اجرای طرح‌های برخورد با این افراد حکایت از آن دارد که:
- صددرصد گفت‌وگوشوندگان و شرکت‌کنندگان عمیقاً بر این باورند که خُرده‌فروشان مهم‌ترین حلقه در زنجیره اعتیاد بوده و درصورت حذف بخش عمده آن‌ها، مشکل اعتیاد هم حل خواهد شد
- از دیدگاه همه گفت‌وگوشوندگان وجود بازار عرضه و سهولت دسترسی میل و گرایش به مصرف را افزایش داده و باعث شده تا همه تلاش‌ها درخصوص نجات و درمان بهبودیافتگان هم بی‌اثر شود.
- تقریباً همه این افراد (خانم و آقا) بر لزوم برخورد و اجرای قاطع طرح‌ها تأکید کرده و فعالیت این افراد را به‌عنوان یک خطر رسمی رو به افزایش به مسئولان گوشزد کردند.
- جمعی از این گروه با اشاره به مشاهدات عینی خود اجرای برخی طرح‌ها و برخوردها با خُرده‌فروشان را چندان مؤثر و رضایت‌بخش تلقی نکردند.
- 70 درصد گفت‌وگوشوندگان معتقدند وجود خلأهای قانونی باعث شده تا این افراد به مجازات بازدارنده محکوم نشوند.
- از منظر همین گروه مجازات‌ها نه‌فقط تأثیرگذار نیست، بلکه خوف و نگرانی از دستگیری و متعاقباً محکومیت‌های سنگین را در این افراد کاهش داده است.
- جمعی بالغ‌بر 66 درصد از گفت‌وگوشوندگان معتقد به اعمال مجازت سنگین‌تر برای این افراد بوده و بر این باور هستند که تعزیر و زندان کوتاه‌مدت چاره کار نیست. این گروه عمیقاً باور داشتند که درحال حاضر ما نیازمند نوعی از برخورد به‌مثابه دهه 60 هستیم که ضامن سلامت و امنیت جامعه و جوانان ما است.
- درمجموع گفت‌وگو‌ها 52 درصد از حاضرین در مصاحبه بر لزوم تغییر قوانین قبلی و افزایش سطح مجازت‌ها از سوی قانون‌گذار در قوانین جدید اشاره کردند؛ مضاف بر اینکه همین افراد نیز درخصوص برخی مواد جدید که قانون برای آن‌ها جرم‌انگاری و مجازات مشخصی را ارائه نداده، سؤالاتی را مطرح کردند.
از دیدگاه 48 درصد گفت‌وگوشوندگان درحال حاضر نه‌فقط حاشیه شهر که حتی برخی از مناطق بافت مرکزی شهر همدان نیز رسماً جولانگاه خُرده‌فروشان است و باید برای این مسئله به دنبال راهکار قاطع بود.
- برخی گفت‌وگوشوندگان ضمن خُرده‌گیری بر عملکرد مسئولان و متولیان، بر این باور بودند که کار امروز ما برعکس شده و به‌جای آنکه شهر برای شهروندان سالم شود، برای موادفروشان ایمن شده است.
- همین گروه افزایش کمی و کیفی توزیع و اعتیاد و به‌خصوص گرایش نسل جوان را محصول مشترک مماشات مسئولان در برخورد و دست باز موادفروشان در فعالیت تلقی کردند.
شناسه خبر 82793
