برزن جنوبی، محوطه‌ای باستانی در جنوب تختگاه تخت جمشید است. باستان‌شناسان، بقایای کاخ‌های هخامنشی را در این منطقه از سال 1310 تا امروز شناسایی کرده‌اند و کاوش‌های علمی در آن انجام شده است.
پژوهشگران و باستان‌شناسان احتمال می‌دهند این محدوده، محل استقرار اصلی پادشاهان هخامنشی بوده است و مجموعه تخت جمشید به عنوان محلی آئینی مورد استفاده بود و مراسم در آن بخش انجام می‌شد، اما اقامت‌ها در برزن جنوبی بود.
در گزارش‌های کاوش باستان شناسی در این محدوده آمده که برزن جنوبی در کیفیت کنونی خود اولین نقشه جامع قسمتی از یک شهر دوران با عظمت شاهنشاهی هخامنشی را معرفی می‌کند.
مرحوم اکبر تجویدی در کتاب ماحصل کاوش‌های باستان شناسی خود با عنوان «دانستنیهای نوین درباره هنر و باستان شناسی عصر هخامنشی، بر پایه کاوش‌های پنج ساله تخت جمشید نوشته است:
زمانی که صفه تخت جمشید به دستور خشایارشا وسعت می‌یافت و پلکان بزرگ پیش بست غربی به آن افزوده می‌شد؛ در برزن جنوبی هم به دستور او، فعالیت‌های ساختمانی وسیعی انجام می‌گرفته و بناها و تأسیسات مختلفی در آن برپا می‌شده است. بطور یقین قسمتی از این ساختمانها به منظور سکونت در ایام اقامت در پارسه بوجود آمده است.
پس از خشایارشا فعالیت‌های ساختمانی در برزن جنوبی تا اندازه‌ای دچار رکود شد تا آنکه دوباره به هنگام شهریاری اردشیر دوم به ترمیم و گسترش و تغییراتی در ساختمانهای پیشین پرداخته شد. آثار برزن جنوبی به وسیله مقدونیان و مزدوران و همدستان یونانی و دیگر هم پیمانانشان ابتدا به طور کامل غارت شده و تمامی نفائس آن به یغما رفته و سپس با یک نقشه قبلی به آتش کشیده شده است.
بخش برزن جنوبی در مجموعه جهانی تخت جمشید کمتر مورد توجه قرار گرفته است. در این باره محمد ثابت اقلیدی، مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان فارس در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: در ضلع جنوبی تخت جمشید، آثاری وجود دارد که کمتر کسی آنها را دیده است و معمولاً بازدیدکنندگان تخت جمشید کم‌تر به این قسمت مراجعه می‌کنند.
محمد ثابت اقلیدی مدیرکل میراث فرهنگی استان فارس
وی ادامه داد: ما قصد داریم اقداماتی در راستای بازگشایی مسیر دسترسی به این بخش (برزن جنوبی) انجام دهیم تا گردشگران از این بخش تخت جمشید هم بازدید کنند. در حق برزن جنوبی کم لطفی‌هایی شده است. این یک منطقه درجه 3 و 4 نیست. ما علاقه‌مندیم کاوش‌های برزن شمالی و جنوبی ادامه پیدا کند. منتظریم دوستان طرح آن را بیاورند. نورپردازی‌ها انجام شود. یک جاده قدیمی هم در آن حوالی هست که باید نورپردازی شود و در مسیر بازدید گردشگران قرار گیرد. اگر این بخش مرتب و مسیرها مشخص شود حدود یک ساعت و نیم تا دو ساعت به ماندگاری گردشگران افزوده خواهد شد و مرودشت از اقتصاد گردشگری تخت جمشید بهره‌مند می‌شود.
وی افزود: اکنون گردشگران یک دو ساعتی در تخت جمشید می‌چرخند و بعد به سمت شیراز راهی می‌شوند. جامعه محلی اطراف تخت جمشید هم هیچ بهره‌ای از حضور گردشگر نمی‌برد.
وی به سفر رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی به استان فارس خبر داد و گفت: تفاهم نامه‌ای با پژوهشگاه میراث فرهنگی امضا کردیم که قرار است کاوش‌های باستان شناسی را در برزن جنوبی انجام دهیم، چون کاوش‌های اساسی سالیان سال است در این محوطه انجام نشده ولی الان اعتبار آن موجود است.
اقلیدی بیان کرد: برای برآورد هزینه کاوش و مرمت در برزن جنوبی، باید کار فنی و مطالعات انجام شود، ولی امسال برای تأمین اعتبار مشکلی نداریم.
در تخت جمشید، برزن شمالی هم وجود داشته است اما در این بخش کار باستان شناسی مفیدی انجام نشد. در این باره، کامیار عبدی فارغ التحصیل دانشگاه میشیگان و هیأت علمی گروه باستان‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی در خصوص برزن شمالی و جنوبی گفته است: در خصوص برزن شمالی از نظر باستان‌شناسی کاری انجام نشده است اما در برزن جنوبی در سال 53 تا 55 شادروان اکبر تجویدی کاوش و گزارش آن منتشر کرد. آنجا ساختمان‌هایی در پشت پایین کوه ساختند که ظاهراً دربار هخامنشی در زمان داریوش اول یکی دو سال آنجا مستقر شده است و پس از ساختن ساختمان‌های بالایی، دربار اسباب‌کشی کرده و به محدوده بالایی صُفه مانند کاخ هَدیش و تَچَر و کاخ صد ستون و…انتقال پیدا کرده بودند.
وی گفت: ساختمان‌های پایین واقع در برزن جنوبی را برای مهمانان مهیا کردند فرض کنید کاربری هتل امروزی را داشته است. مهمانان اینجا بودند تا بتوانند در دربار به حضور شاه راه بیابند.
عسگری چاوردی، مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید هم در این باره گفت: برزن جنوبی مجموعه شهری پارسه و بسیار مهم است در آنجا تعدادی از کاخ‌های بزرگ و ویلاهایی است که مخصوص سکونت اشراف و طبقه بزرگان بوده است یعنی کارکرد سکونتی داشته است.
چاوردی بیان کرد: طرح مرمت برزن جنوبی تهیه شده است. نمی‌توانیم بدون شناخت این همه کار را یکباره انجام دهیم. این پروژه خیلی بزرگ است و به دلیل مسائل حفاظتی، شناخت تاریخی و معرفی صحیح، این برنامه را باید فاز به فاز پیش ببریم. امیدوارم یک فاز آن را که ایجاد مسیر بازدید گردشگران از آرامگاه داریوش سوم است، امسال اجرا کنیم.
وی گفت: پروژه‌ها درباره برزن جنوبی و شمالی هزینه‌بر است و تا زمانی که نتوانیم به میزان کافی تأمین اعتبار کنیم، نمی‌توانیم وارد اقدام عملی شویم. برزن شمالی باید حدوداً 1500 متر فنس‌کشی شود.
این باستان شناس ادامه داد: چندین سال پیش بررسی‌های ژئوفیزیک انجام شد، ولی به دلیل آلوده بودن سطح آن نتوانستیم پاسخی بگیریم. برزن شمالی اثر دارد، چون ویرانه‌های ساختمان‌ی آن کامل مشخص است و حتی نقشه ژئوفیزیک کاخی را در زمین‌های کشاورزی نشان می‌دهد.