در روش پیش‌فروش اخیر ایران‌خودرو و به‌کار‌گیری شیوه نخ‌نما و از رده خارج قرعه‌کشی، فقط 2‌درصد متقاضیان عادی توانستند در فهرست برندگان قرعه‌کشی ایران‌خودرو قرار گیرند، زیرا در اوضاعی که تیراژ تولید خودروسازان در بهار امسال روند کاهشی داشته است و هنوز ثبت‌نام‌کنندگان خودرو در سال 1401 خودروی مورد نظرشان را دریافت نکرده‌ا‌ند، آبی‌های جاده مخصوص در این طرح فروش در مجموع 117‌هزارو200 دستگاه از محصولات خود را به متقاضیان عادی، طرح خودرو‌های فرسوده و طرح جوانی جمعیت اختصاص دادند و این تعداد اندک مانند گوشت قربانی به سه بخش نابرابر تقسیم شد. بدیهی است 28‌درصد متقاضیان طرح عادی در این لاتاری بازنده شوند. به نظر می‌رسد با توجه به لشکر متقاضیانی که به خودروی دلخواه خود دسترسی پیدا نکرده‌اند، سیاستگذار باید فکری به حال لشکر ناراضیان کند، این وضعیت بیشتر بین متقاضیان و خودروسازان فاصله انداخته است و دامنه نارضایتی را گسترش می‌دهد.
برخی تصمیم‌گیران و سیاستگذاران در ایران به شدت به آزمون و خطا علاقه دارند. روشی که چندین دهه مذموم بوده است و همه کارشناسان آن را رد کرده‌اند، متأسفانه از سوی برخی مسئولان دوباره در دستور کار قرار می‌گیرد و برای آزمون و خطای دوباره وقت و پول هنگفتی هزینه می‌شود.
یکی از این طرح‌ها، طرح پیش‌فروش و قرعه‌کشی در میان ثبت‌نام‌کنندگان خودرو است. این روش نادرست در هشت ساله دولت تدبیر به شدت با نارضایتی مردم روبه‌رو شد.
در دولت سیزدهم روش قرعه‌کشی جمع‌آوری و مقرر شد خودروسازان تمامی خودرو‌های تولیدی‌شان و تیراژ آن را در این سامانه شفاف اعلام کنند.
وزارت «صمت» شروطی را برای ثبت‌نام متقاضیان تعیین کرد، مانند داشتن گواهینامه یا نداشتن پلاک خودرو با نام متقاضی، همچنین روش قرعه‌کشی تعطیل شد و خودروسازان موظف شدند به تمامی متقاضیان، خودرو تخصیص دهند.
خودروسازان در ادامه تلاش‌هایی را برای حذف سامانه یکپارچه در ابتدای امسال انجام دادند، به تدریج زمینه برای حذف سامانه فراهم شد و ایران‌خودرو و سایپا مانند روش قبل در سایت خودشان پیش‌فروش خودرو را انجام دادند.
در ثبت‌نام اخیر ایران‌خودرو که اوایل شهریور ماه آغاز شد، تعداد خودرو‌های پیش‌فروشی محرمانه بود و این شرکت برای داغ‌کردن بازار ثبت‌نام تعداد خودرو‌های پیش‌فروشی را اعلام نکرد.
در این میان بانک‌ها برای جذب سپرده بیشتر به داغ‌تر‌کردن بازار ثبت‌نام‌ها دامن زدند و با پیشنهاد اعتبارات 90 تا 150‌میلیون تومانی مردم را برای ایجاد حساب وکالتی و پیش‌ثبت‌نام تشویق کردند.
در همان ایام، با توجه به رونق‌گرفتن فروش طلا در بازار و شلوغ‌شدن شعب بانک‌ها، اعداد متفاوتی از میزان ثبت‌نامی‌ها در طرح عادی اعلام می‌شد. در این میان متقاضیانی که برای حساب وکالتی خود طلا فروختند، اما اسم‌شان در قرعه‌کشی ایران‌خودرو برنده نشد، بیش از دیگران متضرر شده‌اند.
**فقط 2‌درصد متقاضیان عادی برنده قرعه‌کشی شدند
نتایج قرعه‌کشی اولین طرح فروش ایران‌خودرو بالاخره روز شنبه اعلام شد تا حدود 2 میلیون‌و936‌هزار نفر دست‌شان به خودرو‌های عرضه‌شده در این طرح فروش نرسد.
بررسی‌ها از تعداد خودرو‌های عرضه‌شده در مقابل متقاضیانی که برای به دست آوردن محصولات ایران‌خودرو صف بسته بودند، نشان می‌دهد حدود 2‌درصد متقاضیان با لب خندان طرح فروش ایران‌خودرو را ترک کردند و 98‌درصد دیگر شاکی از به دست نیاوردن خودروی مورد نظر خود پشت در‌های ایران‌خودرو ماندند.
آبی‌های جاده مخصوص در این طرح فروش در مجموع 117‌هزارو200 دستگاه از محصولات خود را شامل پژو 207 با موتور TU3، پژو 207 با موتور TU5، رانا پلاس، سورن پلاس بنزینی، تارا با گیربکس دستی، تارا با گیربکس اتوماتیک، هایما S7، هایما S5، هایما X7، لونا GRE، فاو بستیون NAT و ری‌را را در دسترس متقاضیان قرار دادند. از مجموع 12خودروی عرضه‌شده سهم 9 محصول پرتقاضا به علاوه ری‌را 115‌هزار دستگاه بود و الباقی تیراژ عرضه یعنی 2‌هزارو200 دستگاه سهم دو خودروی برقی ایران‌خودرویی‌ها یعنی لونا GRE و فاو بستیون NAT بود، اما برای این 117‌هزارو200 دستگاه خودروی عرضه‌شده، حدود 3‌میلیون و 53‌هزار نفر در صف قرار گرفتند.
آنطور که ایران‌خودرویی‌ها اعلام کردند این طرح فروش علاوه بر متقاضیان عادی در دسترس متقاضیانی که مشمول قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت می‌شدند و همچنین صاحبان خودرو‌های فرسوده نیز قرار داشت؛ همانند طرح‌های فروش پیشین مشمولان قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت 50‌درصد خودرو‌های عرضه‌شده را تصاحب می‌کردند.
سهم متقاضیان عادی از کیک عرضه ایران‌خودرو 30‌درصد بود و 20‌درصد باقی مانده نیز به صاحبان خودرو‌های اسقاطی اختصاص پیدا می‌کرد.
بررسی‌ها از وضعیت عرضه نشان می‌دهد 58‌هزارو600دستگاه از محصولات به مادران دارای دو فرزند و بیشتر اختصاص پیدا می‌کند.
متقاضیان عادی می‌توانند 35‌هزارو160دستگاه انواع محصولات عرضه‌شده آبی‌های جاده مخصوص را خریداری کنند.
سهم صاحبان خودرو‌های فرسوده نیز 23‌هزارو440دستگاه است. حال سراغ تعداد متقاضیان می‌رویم تا تعداد ناراضیان هر گروه از متقاضیان را مشخص کنیم.
براسـاس اعلام ایران‌خـودرو حدود یک‌میلیون‌و661‌هزار متقاضی عادی در این طرح فروش نام‌نویسی کردند، بنابراین تنها حدود 2‌درصد متقاضیان عادی به محصولات ایران‌خودرو با قیمت کارخانه دسترسی دارند و 98‌درصد متقاضیان دست خالی از طرح فروش آبی‌های جاده مخصوص خارج شدند. آمار مادران ثبت‌نام‌کننده در طرح فروش ایران‌خودرو حدود یک‌میلیون‌و70‌هزار نفر بود، با توجه به عرضه 58‌هزار و 600 دستگاه، حول‌وحوش 6‌درصد از مادران موفق به در اختیار گرفتن خودروی مورد نظر خود شدند و 94‌درصد آن‌ها نتوانستند خودرو به قیمت کارخانه بخرند.
صاحبان خودرو‌های فرسوده که در این طرح فروش ایران‌خودرو حاضر شدند، حدود 253‌هزار نفر بودند.
با توجه به تیراژ 23‌هزارو440دستگاهی حدود 10‌درصد صاحبان خودرو‌های فرسوده توانستند از مسیر این طرح فروش خودروی خود را نونوار کنند و 90‌درصد همچنان باید همان خودرو‌های فرسوده خود را سوار شوند.
با توجه به لشکر متقاضیانی که به خودروی دلخواه خود دسترسی پیدا نکردند، سیاستگذار باید فکری به حال ناراضیان کند، این وضعیت بیشتر بین متقاضیان و خودروسازان فاصله انداخته است و دامنه نارضایتی را گسترش می‌دهد.
خبر‌های رسیده حاکی است ایران‌خودرو فقط اولویت نخست متقاضیان را در قرعه‌کشی شرکت داده و اولویت‌های 2 تا 4 متقاضیان بی‌اهمیت بوده است.
افکار عمومی انتظار دارد دولت «وفاق» ضمن ساماندهی تولید، فروش و روش ثبت‌نام و قرعه‌کشی دو خودروساز ایران‌خودرو و سایپا، ابهامات موجود در پیش‌فروش اخیر را رفع کند، گرچه این مدل پیش‌فروش و قرعه‌کشی هدفی جز تحت فشار قرار دادن دولت برای آزاد‌سازی قیمت‌ها و افزایش ارز تخصیصی برای واردات قطعات خودرو ندارد. باید ببینیم متولی این صنعت چه تدابیری برای رفع این چالش‌ها اندیشیده است.