با افزایش روزافزون جمعیت نیاز به مواد غذایی نیز بیشتر می‌شود و چون بیشترین قسمت این غذا از راه کشاورزی به‌دست می‌آید، تنها راه جلوگیری از فقر و گرسنگی مردم، توسعه کشاورزی و افزایش تولید محصولات کشاورزی است و این امر فقط به دو روش امکان‌پذیر است؛ نخست افزایش سطح زیر کشت که با درنظر گرفتن هزینه‌های گزاف، امری معقول و یا حداقل مقرون به‌صرفه به‌نظر نمی‌رسد و به همین دلیل همواره فرض بر این است که سطوح زیر کشت ثابت است و بر این اساس هم تغییر در سطوح زیر کشت محصولات برای افزایش تولید یک محصول راهکار مناسبی نیست چراکه این کار کاهش تولید محصول دیگری را در پی خواهد داشت و دیگری افزایش عملکرد در واحد سطح.
این مسئله با پیشرفت روزافزون علوم و فنون، کشف روش‌های جدید، بهره‌گیری از بذور اصلاح‌شده، ادوات و وسایل مدرن کشاورزی و تغییر و اصلاح الگوی کشت، بهترین راه ممکن برای حل مشکل غذایی مردم است.
بر این اساس و در راستای افزایش عملکرد در واحد سطح محصولات و در جهت تشویق و ترغیب کشاورزان به رعایت تناوب و جلوگیری از کشت‌های جاکار، کارشناسان موضوعی با عنوان کشت مکانیزه را مطرح کردند که در برخی استان‌ها همچون کرمانشاه برای محصولی همچون نخود یک ضرورت انکارناپذیر است به طوری که علاوه بر افزایش بهره‌وری منجر به سهولت کار و در عین حال رونق کشت این محصول شده است.
بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در خصوص کشت مکانیزه این محصول صادراتی با عضو هیئت‌علمی مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور و دانش‌آموخته دکتری تخصصی مکانیک ماشین‌های کشاورزی گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
ایرج یاوری با بیان اینکه کشاورزی حفاظتی یک روش‌ مکانیزه است که این روزها به‌خاطر خشک‌سالی، کمبود باران و مسائلی همچون حفظ رطوبت خاک از سوی دانشمندان به بهره‌برداران توصیه می‌شود، گفت: امروزه در حدود 190 میلیون هکتار از زمین‌های زراعی در سطح دنیا، به‌صورت کشاورزی حفاظتی؛ کاشت، داشت و برداشت انجام می‌شود.
وی با ابراز اینکه در کشاورزی حفاظتی تأکید بر دستکاری کمتر زمین است که این امر از طریق ادوات جدید کشاورزی امکان‌پذیر خواهد بود اذعان کرد: در بازدیدی که از مزارع استرالیا داشتم از حدود 70 تا 80 سال پیش این نوع کشت در این کشور دنبال می‌شد به طوری که بهره‌برداران با در اختیار داشتن حداقل هزار و 500 هکتار زمین، از کمترین ادوات سنگین برای شخم زدن و کشت محصول استفاده می‌کردند، به طوری که خبری از گاوآهن برگردان‌دار، دیسک و ادواتی که خاک را زیر و رو می‌کند، نبود.
این دکتری تخصصی مکانیک ماشین‌های کشاورزی با تأکید بر اینکه ما نیز در کشت مکانیزه نخود می‌بایست این موضوع را در تناوب با غلاتی همچون گندم به‌کار گیریم تشریح کرد: برای مثال اگر محصول گندم ما در مزرعه آماده برداشت شده می‌بایست از طریق ماشین‌آلات به‌روز برای برداشت محصول، مقداری از بقایای گندم را به‌صورت سرپا داخل مزرعه نگه‌داریم و مابقی را نیز توسط دستگاه کاه‌کوب که در انتهای کمباین پیشرفته وجود دارد، به‌صورت سانتریفیوژ در مزرعه پخش کنیم.
یاوری با اشاره به اینکه باقی‌مانده بقایای گندم به‌صورت سرپا دو مزیت را در کشاورزی حفاظتی و مکانیزه به‌دنبال دارد، گفت: نخست اینکه این بقایا در معرض وزش باد قرار نگرفته و دائماً داخل زمین باقی می‌ماند و دیگر اینکه چون سرپا هستند در کشت تناوبیِ بعد اختلال ایجاد نمی‌کنند. پس کشاورزی حفاظتی سه مؤلفه مهم دارد، نخست حفظ بقایای محصول، رعایت تناوب زراعی و نهایتاً کمتر شخم زدن زمین.
وی با ابراز اینکه امروز با به‌کارگیری کشت مکانیزه با رویکرد کشاورزی حفاظتی، رطوبت بیشتری در خاک حفظ و ذخیره می‌شود تصریح کرد: این امر علاوه بر جلوگیری از تبخیر آب‌های حاصل از بارندگی‌ها، در فصل سرما از یخ‌زدگی زمین و در فصل گرما با سایه‌اندازی بقایای ایستگاه در خاک، از گرمای شدید خاک نیز جلوگیری کرده و زمین مناسب کشت، داشت و برداشت برای محصول را فراهم می‌کند.
وی با اشاره به لزوم استفاده از کارنده‌های کشت مستقیم در کشاورزی مکانیزه با رویکرد حفاظتی تشریح کرد: ما در کشت محصولاتی همچون نخود، با نخود پاییزه، بهاره و انتظاری مواجهیم، تا چند سال پیش عمده کشت در کرمانشاه کشت بهاره نخود بود اما در چند سال گذشته با معرفی ارقام جدید نخود که در فصل پاییز و کشت انتظاری هم می‌توان از آن بهره‌وری بالایی داشت، شاهد گسترش کشت نخود پاییزه و انتظاری در استان نیز هستیم تا از این طریق بتوانیم ضمن مواجهه نشدن با مشکلاتی همچون برق‌زدگی نخود بهاره، بهره بیشتری از نزولات جوی فصل پاییز ببریم.
دکتری تخصصی مکانیک ماشین‌های کشاورزی با تأکید بر اینکه کشت مکانیزه بازوی حمایتی در راستای بهره‌وری بیشتر از طریق رعایت الگوی کشت است، تصریح کرد: الگوی کشت در محصولی همچون نخود شامل تراکم یا میزان بذر در هکتار، فاصله خطوط کشت از یکدیگر و سه عمق کشت است که همه این موارد از طریق ماشین‌آلات و تنظیم درست آن‌ها توسط اپراتور این دستگاه‌ها قابل انجام است؛ مثلاً درخصوص فاصله خطوط کشت در صورتی که کشاورزی به‌دنبال مبارزه مکانیکی با آفات در مزرعه پیش از گلدهی محصول باشد، می‌بایست فاصله توسط اپراتور در بذرکار حدود 50 سانتی‌متر در نظر گرفته شود، همه این‌ها نیازمند برگزاری کلاس‌های آموزشی و ترویجی برای کشاورزان است.
یاوری ادامه داد: عمق کشت نیز برای محصولی چون نخود می‌بایست بین پنج تا هشت سانتی‌متر رعایت شود که بازهم در این زمینه باید از دستگاه بذرکار مناسب و اپراتور مجرب بهره برد.
وی با بیان اینکه در حال حاضر سطح زیر کشت نخود در کل کشور سالانه تقریباً حدود 700 هزار هکتار است، تصریح کرد: تأسف‌بارتر اینکه به‌دلیل بی‌توجهی به این محصول، از نظر قیمت و هزینه‌های تولید طی چند دهه اخیر، سطح زیر کشت آن در استانی همچون کرمانشاه رو به کاهش گذاشت یعنی از حدود 300 هزار هکتار امروز به‌صورت تقریبی به 100 تا 150 هزار هکتار تقلیل یافته یعنی کشاورزی نسبت به کشت تناوبی انگیزه‌ای نداشته و بیشتر رویکرد جاکشت را دنبال کرده و به‌صورت مستمر کشت غلات در اراضی دنبال شده، البته طی چند سال اخیر بنا به اتفاقاتی که در قیمت‌ها و بالا رفتن آن‌ها افتاد بازهم شرایط برای کشاورزان نخودکار تا حدودی بهتر شد.
عضو هیئت‌علمی مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور با ابراز اینکه خوشبختانه حدود 60 تا 70 هزار هکتار از این اراضی به‌صورت کاملاً مکانیزه کشت می‌شود، عنوان کرد: خوشبختانه تجهیزات ما نیز به‌روز است به طوری که بنده دارای 14 اختراع ملی و بین‌المللی در عرصه ادوات کشاورزی در عرصه‌های مختلف کاشت، داشت و برداشت محصولات مختلف همچون حبوبات به‌ویژه نخود هستم.
یاوری با اشاره به تفاوت کشت مکانیزه در افزایش بهره‌وری عنوان کرد: وقتی محصولی به‌صورت مکانیزه کشت می‌شود از یک‌سو هزینه‌های تولید حدود 50 تا 60 درصد کاهش یافته و از سوی دیگر منجر به تسهیل در کار کشاورزی می‌شود.
وی ادامه داد: از سوی دیگر حجم محصول در کشت سنتی و مکانیزه به هیچ عنوان قابل مقایسه نیست؛ مثلاً در کشت بهاره نخود در بهترین شرایط می‌توان از هر هکتار زمین بالغ بر 400 تا 450 کیلوگرم محصول برداشت کرد اما در صورت ترکیب روش مکانیزه و ارقام جدید عرفی‌شده، امروز این عملکرد تا یک تن و در برخی نقاط همچون روانسر تا سه تن افزایش یافته است.
مع‌الوصف با توجه به مساحت چشمگیر مزارع نخود در ایران، در صورت تولید مکانیزه و صنعتی و به‌کارگیری ادوات کشاورزی مدرنِ نخود به مقدار فوق، هزینه برداشت حبوبات و عمدتاً شایان توجهی تقلیل می‌یابد.
از این نظر، علاوه بر افزایش بهره‌وری از ادوات موجود، درآمد کشاورزان افزایش خواهد یافت، ریشه و بقایای نخود در برداشت کمباینی در زمین باقی می‌ماند و با خاک مخلوط و موجب بهبود کیفیت زمین می‌شود، در نتیجه، بسته مدیریت مکانیزه تولید نخود با کاهش زیاد هزینه‌های تولید، ما را به کشاورزی پایدار که از برنامه‌های وزارت جهاد کشاورزی است، می‌رساند.

طاهره ترابی مهوش