آیا تا به‌حال به این فکر کرده‌اید که هرنفر به‌تنهایی در طول یک‌سال چه اندازه کیسه پلاستیکی استفاده می‌کند؟ کیسه‌هایی که هرگز از سرنوشت آن‌ها مطلع نمی‌شود. اغلب ما هرروز آن‌ها را می‌بینیم. کیسه‌های پلاستیکی نازک که تقریباً برای هر خریدی که انجام می‌دهیم از آن‌ها استفاده می‌کنیم، کیسه‌هایی که تا به خانه می‌رسند، به‌سرعت حذف و بلااستفاده می‌شوند.

به‌طور میانگین کیسه‌های پلاستیکی که از خرده‌فروشی‌ها می‌گیریم، فقط 25 دقیقه مورداستفاده قرار می‌گیرند، اما برای تجزیه آن‌ها در طبیعت از 100 تا 500 سال زمان لازم است. آلودگی پلاستیک یک فاجعه جهانی است که متأسفانه به‌دست بشر ساخته شده. سالانه تقریباً 500 میلیارد کیسه پلاستیکی در جهان استفاده می‌شود. فقط به این فکر کنید که چه تعداد از این کیسه‌ها در سراسر کره زمین پراکنده می‌شوند! اتفاقی که تأثیر بسیار مضری بر محیط‌زیست، حیات‌وحش و در حقیقت سلامت انسان دارد.

زباله‌های رنگی؛ بلای جان دریاها بوده و سال‌هاست که اکوسیستم دریایی از آلودگی ناشی از این پلاستیک‌ها، رنج می‌برد. تحقیقات نشان داده که 31 گونه از پستانداران دریایی پلاستیک‌های موجود در دریاها را می‌خورند، همچنین بیش از 100 گونه از پرندگان دریایی، این پلاستیک‌ها را مصرف کرده‌ و بیش از 250 گونه از آبزیان در پلاستیک گرفتار شده‌اند.

گفته می‌شود که میزان گرفتاری اکوسیستم دریایی به‌وسیله پلاستیک‌ها حدود هشت‌درصد بوده، اما این فقط بخشی از این فاجعه زیستی است. ذرات پلاستیکی در اقیانوس، سموم را جذب کرده و آن را وارد زنجیره غذایی می‌کنند. همچنین طبق مطالعه دیگری که در سال 2018 انجام گرفت، مشخص شد این ذرات بسیار ریز می‌توانند به ریه‌ها نفوذ پیدا کرده و عاملی برای انواع بیماری‌ها ازجمله سرطان باشند.

بنا بر گزارش روزنامه گاردین، بسیاری از مردم از نقش مهمی که می‌توانند با رعایت چنین مواردی در حفظ محیط‌زیست داشته باشند، آگاه نبوده و بر این باورند که با تولید حجم زیاد زباله توسط کارخانه‌های بزرگ، چنین اقداماتی ازسوی آن‌ها کارساز نخواهد بود.

کارشناسان معتقدند: درصورتی که مردم چنین مواردی را به‌تدریج رعایت کنند، می‌توانند تأثیری مثبت و مهم بر محیط‌زیست خود بگذارند. ایران یکی از 10 کشور نخست مصرف‌کننده پلاستیک در دنیاست که میزان پلاستیک تولیدی در کشورمان، بیش از 17 هزار تن در سال تخمین زده شده و این رقم؛ معادل حدود 50 تن در روز است. کیسه‌های پلاستیکی به‌علت قابلیت‌های فراوان و قیمت ارزان، به شکل‌های مختلفی مورداستفاده قرار می‌گیرند و با وجود اینکه در سال‌های اخیر شعارها و کمپین‌های متعددی برای مصرف کم‌تر از آن‌ها به راه افتاده، اما هنوز هم در نواحی گوناگون، انواع مواد پلاستیکی به شکل رهاشده در حاشیه شهر و جاده‌های کشور به‌چشم می‌خورد.

این کیسه‌ها به‌همراه باد جابه‌جا شده و وارد رودخانه‌ها و کانال‌های آب می‌شوند. ویروس کرونا خطرات را بیشتر کرده و هرساله هشت‌ میلیون تن زباله پلاستیکی به اقیانوس‌ها راه پیدا می‌کنند و در حال حاضر هم این بحران قدیمی در سایه ویروس کرونا شدیدتر شده و مصرف روزانه ماسک‌های جراحی و دستکش‌های یک‌بار مصرف، موجب بحرانی جدید در آلودگی پلاستیک اقیانوس‌ها شده است.

* هشدار سازمان‌های حمایت از محیط‌زیست جهانی

سازمان‌های حمایت از محیط‌زیست در سراسر دنیا هشدارهای مختلفی در این خصوص داده‌اند. واقعیت این است که پلاستیک‌ها راه مقابله با ویروس کرونا نیستند. تولید جهانی پلاستیک طی چهار دهه گذشته، چهار برابر شده و درصورت ادامه این روند، پلاستیک 15 درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای را تا سال 2050 تشکیل می‌دهد. مانند سایر انواع پلاستیک، ضایعات ناشی از ماسک و دستکش هم مشکلات زیادی برای حیات‌وحش دریایی ایجاد می‌کنند، اما موضوعی که این نگرانی‌ها را بیشتر می‌کند، توقف محدودیت‌های استفاده از ظروف یک‌بار مصرف است.

به‌طور مثال کشور انگلیس قوانین مربوط به کیسه‌های پلاستیکی را به حالت تعلیق درآورده و ممنوعیت اجرای قانون چنین مواردی در برخی ایالت‌های ایالات‌متحده نیز مشاهده می‌شود. برخی از خرده‌فروشان نیز محصولات قابل‌استفاده مجدد را برای محافظت از مشتریان خود در مقابل ویروس کرونا ممنوع اعلام کرده‌اند. این روند باعث نگرانی سازمان‌های جهانی ازجمله بانک جهانی شده است. هرچند گفته شده این اقدامات موقتی بوده، اما واقعاً هیچ‌کس نمی‌داند تا چه زمانی ادامه خواهد داشت و اگر تبدیل به یک فرهنگ در جوامع مختلف شود، آن‌وقت جدایی مردم از این پلاستیک‌ها سخت و دشوار است.

* روز جهانی بدون کیسه پلاستیکی

روز جهانی بدون کیسه پلاستیکی، بهانه‌ای برای مشارکت مردم به‌منظور کاهش هرچه بیشتر تولید و مصرف کیسه‌های پلاستیکی است. به میوه‌فروشی می‌رویم و برای هرنوع میوه‌ای که برمی‌داریم، یک پلاستیک مصرف می‌کنیم. به فروشگاه می‌رویم و برای هر کالایی که می‌خریم، یک کیسه پلاستیکی استفاده می‌شود. به خانه که می‌رویم کوهی از پلاستیک را با خود به‌دنبال داریم و نمی‌دانیم که به‌طور غیرمستقیم چه فاجعه‌ای را به‌بار می‌آوریم.روز جهانی بدون کیسه پلاستیکی، به‌معنای استفاده ‌نکردن از آن نیست، بلکه به‌معنای استفاده صحیح و مطلوب از پلاستیک است.

در حال حاضر همچنان شاهد رهاشدن ظروف پلاستیکی و نایلون در مسیر رودخانه‌ها، پارک‌ها و فضاهای سبز در نقاط مختلف کشور هستیم. نباید فراموش کرد که در گذشته در کشور ما ایران، استفاده از پاکت‌های کاغذی و زنبیل برای حمل میوه و دیگر خریدها، مرسوم بوده و حالا هم می‌توان این رسم را تازه کرد تا جایگزین کیسه‌های پلاستیکی شود.

درواقع می‌توان از الگوهای قدیمی خود بهره برد. اگرچه در چندسال اخیر کمپین‌هایی در کشور برای استفاده از کیسه‌های پارچه‌ای و جایگزین‌کردن آن با کیسه‌های پلاستیکی به راه افتاده،اما هنوز هم آنچنان که شایسته است، این فرهنگ در میان اقشار مختلف مردم ایران جا نیفتاده است.

* آنچه درباره پلاستیک‌ها نمی‌دانید

براساس برآوردهای صورت‌گرفته، هر تهرانی روزانه به‌طور متوسط سه پلاستیک وارد چرخه محیط‌زیست می‌کند که امروزه به‌عنوان یکی از مشکلات زیست‌محیطی این کلان‌شهر به‌شمار می‌رود. میزان بازیافت پسماندهای پلاستیکی کم‌تر از یک‌درصد و حداقل زمان تجزیه این‌ها در طبیعت، بین 200 تا 400 سال است. ظروف گیاهی یک‌بارمصرف، شکل و ظاهری مشابه ظروف پلاستیکی دارند، با این تفاوت که دارای زیست تخریب‌پذیر هستند. کیسه‌های سازگار با محیط‌زیست، 46 درصد کم‌تر از کیسه‌های پلاستیکی ترکیبات پایه نفتی دارند.