به‌منظور مدیریت بهتر شهرها، طرح‌ها و برنامه‌های بالادستی متعددی در سطح ملی، استانی و شهری تدوین می‌شود.

یکی از مهم‌ترین این طرح‌ها و برنامه‌ها طرح جامع شهری است که به‌عنوان یک سند بالادستیِ توسعه، باید همه زوایا و ابعاد را برای عمران و آبادانی شهر، لحاظ کرد و با بررسی و مطالعه وضع موجود و تحلیل و آنالیز داده‌ها نسبت به ارائه راه‌حل‌های پیشنهادی برای توسعه پایدار و متوازن شهر اقدام کند.

در واقع طرح جامع شهری به طرح بلندمدتی می‌گویند که در آن نحوه استفاده از اراضی و منطقه‌بندی مربوط به حوزه‌های مسکونی، صنعتی، بازرگانی، اداری، کشاورزی، تأسیسات، تجهیزات و تسهیلات و نیازمندی‌های عمومی شهری، خطوط کلی ارتباطی و محل مراکز انتهایی خط (ترمینال) و فرودگاه‌ها و بنادر و سطح لازم برای ایجاد تأسیسات و تجهیزات و تسهیلات عمومی مناطق نوسازی، بهسازی و اولویت‌های مربوط به آن‌ها تعیین و ضوابط و مقررات مربوط به کلیه موارد فوق و همچنین ضوابط مربوط به حفظ بنا و نماهای تاریخی و مناظر طبیعی، تهیه و تنظیم می‌‌شود.

ازآنجاکه آخرین طرح جامع شهر همدان مربوط به دهه 60 است بنا به ضرورت مطالعه و تدوین طرح جامع شهر همدان در سال 95 با بودجه‌ای بالغ‌بر 700 میلیون تومان در دستور کار قرار گرفت و اداره کل راه و شهرسازی استان همدان به‌عنوان کارفرما مشاوری را برای مطالعه و تدوین این طرح برگزید‌؛ اما پس از گذشت نزدیک به پنج سال از انتخاب مشاور نه‌تنها این طرح تصویب نشده است، بلکه ایرادات اساسی نیز از سوی برخی اعضای شورای اسلامی شهر همدان و کارشناسان شهرسازی بر مطالعات این طرح وارد شد و حواشی بی‌شماری نیز در پی داشته؛ چنان‌که برخی از اعضای شورا و کارشناسان از نفوذ و دخالت‌های برخی افراد در روند تدوین این طرح سخن گفتند؛ براین اساس با آغاز به کار دور ششم شورای اسلامی شهر همدان برآن شدیم تا با یکی از اعضای شورای دور ششم به‌عنوان یکی از منتقدان طرح جامع گفت‌وگویی را ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

سعید حاجی‌بابایی با بیان اینکه در خصوص طرح جامع طبق قانون یکی از وظایف شورای اسلامی تأیید طرح جامع شهری است، گفت: نکته اینجاست که این نهاد وظیفه اصلاح این طرح را ندارد بلکه این مهم ازآنجاکه تدوین این طرح از سوی وزارت راه و شهرسازی به یک شرکت مهندسین مشاور سپرده شده پس این اصلاح نیز می‌بایست توسط آن انجام پذیرد.

وی با تأکید براینکه بر این طرح ایرادات فراوانی وارد است خاطرنشان کرد: ما به‌عنوان اعضای شورای اسلامی شهر این مسئله را تا رسیدن به نتیجه مطلوب از طریق مذاکره با اداره کل راه و شهرسازی پیگیری خواهیم کرد.

  با توجه به تغییر دولت و تحول در شورا نسبت به تدوین طرح جامع با دید بهتر امیدوارم

عضو شورای اسلامی شهر همدان با اشاره به اینکه باید دید طی این روند با چه مباحثی برخورد داشته و دبیرخانه شورای عالی معماری و شهرسازی برای این طرح چه تصمیمی خواهد داشت، تشریح کرد: با توجه به تغییر در دولت و نیز تحولات که در شورای اسلامی شاهد آن هستیم بنده به‌عنوان یکی از اعضای شورا به آینده این طرح و تحول در آن با یک دید بهتر امیدوار هستم.

  تحقق منافع شهروندان همدانی اولویت ماست

حاجی‌بابایی با تأکید براینکه این طرح بالادستی در عرصه توسعه شهر همدان نیازمند اصلاحات اساسی است خاطرنشان کرد: امیدوارم شاهد از بین رفع این ایرادات و یا تعدیل آن در مسیر تحقق منافع شهروندان همدانی باشیم.

*در نبود پیوست اقتصادی تحقق‌پذیری طرح اندک است

وی با اشاره به اینکه ایرادات بی‌شماری را می‌توان به این طرح بار کرد که ازجمله آن نداشتن پیوست اقتصادی و اجتماعی است اشاره کرد، اظهار کرد: طرح فاقد پیوست‌نگاری اقتصادی قاعدتاً امکان تحقق‌پذیری برای آن بسیار اندک خواهد بود.

این عضو شورای اسلامی شهر با اشاره به اینکه نکته بعدی به بحث کاربری اراضی در این طرح تدوین شده بازمی‌گردد، ابراز کرد: در این طرح متأسفانه بخش‌های گسترده‌ای از اراضی شهری به کاربری‌ها اختصاص یافته که با مصوبات و آئین‌نامه‌ها شورای عالی شهرسازی و معماری همخوانی ندارد.

حاجی‌بابایی، ادامه داد: تا زمانی که ایرادات وارده به کاربری‌های عنوان‌شده اصلاح نشود طرح مربوطه به پختگی لازم نخواهد رسید.

وی با بیان اینکه در خصوص تغییر کاربری اراضی کشاورزی شهری همدان نیز در طرح تدوین شده نیازمند تغییر، تحول و اصلاح هستیم، تشریح کرد: این مهم در خصوص تعیین کاربری اراضی خدماتی نیز در شهر مطرح و دارای قابلیت بررسی بیشتر در طرح است.

این شهرساز عضو شورای اسلامی شهر همدان با تأکید براینکه در حوزه حمل‌ونقل و ترافیک شهری دیده نشدن پروژه قطار شهری مسئله قابل توجه دیگری است، اذعان کرد: متأسفانه علیرغم تصویب این پروژه در بودجه ملی، نامی از آن با توجه به ضرورت اجرای پروژه در سیستم حمل‌ونقل شهر همدان در طرح جامع شهری برده نشده است.

حاجی‌بابایی در پاسخ به این سؤال که در صورت عدم توجه به لزوم اصلاح طرح جامع از سوی اعضای شورای اسلامی شهر همدان و نیز کارشناسان رویکردی که از سوی شورا دنبال خواهد شد چیست؟ تأکید کرد: ازآنجایی‌که یکی از الزامات تصویب این طرح اخذ تأییدیه از شورای اسلامی شهر است، در صورت عدم توجه به این مقوله با خاطیان برخورد قاطع منطبق با نص صریح قانون خواهیم داشت.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد ازآنجایی‌که اغلب افراد حاضر در دوره ششم تا پیش از انتخاب به‌عنوان عضو شورا اغلب جزء صاحب‌نظران در عرصه شهرسازی بوده و هستند و همواره طی سال‌های اخیر در گفت‌و‌گو با رسانه‌ها و نیز در نشست با مسئولان به‌عنوان کارشناس طرح جامع شهری و نیز ایرادات وارده آن را به‌عنوان دغدغه پیگیری کرده‌ان، انتظار می‌رود این دغدغه‌مندی همچنان با جدیت بیشتر دنبال و تا رسیدن به نتیجه مطلوب در مسیر توسعه شهر همدان به‌صورت اصولی و مستند بر پایه‌ها علمی ادامه یابد زیرا در غیر این صورت آنچه عاید شهر پس از پنج سال کش‌وقوس خواهد شد یک طرح ناقص غیر قابل اجرا خواهد بود که این مهم از سوی شهروندان همدانی یقیناً قابل پذیرش نیست.

از طرفی اگر قرار بوده طرح جامع شهری همدان پس از چندین سال به این نقطه برسد که بر سر تدوین طرح اجماعی بین متولیان و دست‌اندرکاران تهیه، نخبگان و کارشناسان اجماعی صورت نپذیرد بهتر است که این طرح اصلاً تهیه نشود زیرا هدف از طرح جامع به اجماع رسیدن برای تصمیم‌سازی در خصوص توسعه شهر است.

حال آنکه الگوی طرح‌های توسعه شهری امروزه مبتنی بر مشارکت است بنابراین طرحی که نخبگان، مردم و کارشناسان با آن مشکل دارند و تنها یک طبقه ویژه به آن اعتقاد دارند یقیناً قابلیت تحقق نخواهد داشت.

این درحالی است که میزان تحقق‌پذیری طرح‌های جامع در بهترین شرایط کمتر از 10 درصد است بنابراین باید دید طرح جامع شهری همدان که بسیاری از نخبگان و کارشناسان نسبت به آن در بخش‌های مختلف ساختاری ازجمله شهرسازی، بلندمرتبه‌سازی، پهنه‌بندی شهری و درعین حال حمل‌و‌نقل و ترافیک موضع انتقادی دارند چه میزان محقق خواهد شد.

پس انتظار می‌رود شورای ششم به‌عنوان نمایندگان مردم شهر در قامت مدعی‌العموم ظاهر شده و تأکید کنند کسانی به دنبال تهیه طرح باشند که به درجه‌ای از بصیرت رسیده و در تهیه طرح مبتنی بر سلیقه، هیجان و تصمیمات آنی و نا‌آگاهی نسبت به جایگاهی (مدیر حاکمیتی و مشاور) که در آن هستند عمل نکنند.