سپهرغرب، گروه خبر - طاهره ترابی‌مهوش: معابر شهری بخش مهمی از زیرساخت‌ها و سیمای بصری هر شهر محسوب می‌شوند. در طول تاریخ شهرسازی، همواره معابر شهری از اهمیت ویژه‌ای در شکل‌دهی به ساختار فیزیکی و فضایی شهر برخوردار بوده‌اند، به‌طوری ‌که شکل شهرها را براساس شکل معابر آن طبقه‌بندی می‌کنند.

معابر استاندارد از نیازهای اولیه شهر جهت ارائه خدمات به شهروندان بوده و همچنین تردد در شهرها را تسهیل می‌بخشند و سبب کاهش ترافیک، کاهش خطر تصادفات و منظم‌تر شدن تردد در شهرها می‌شوند.

زیباتر شدن چهره شهرها نیز دیدگاه شهروندان و سرمایه‌گذارانی که برای سرمایه‌گذاری خود در حوزه عمران به دنبال منطقه‌ای با زیرساخت مناسب می‌گردند را بهبود بخشیده و به‌صورت نامحسوس در جذب گردشگر و رونق کسب‌وکار نقش مهمی ایفا می‌کند.

همین عامل سبب شده است که امروزه در شهرهای مدرن کشور از جدیدترین فناوری‌ها برای بهسازی معابر شهری استفاده کنند، بنا بر یک اصل کلی اگر معابر شهری در تعامل با نیازهای ساکنان و کاربری‌های مجاور آن طراحی و اجرا شوند و کارکرد آن‌ها آسایش تمامی گروه‌های بهره‌بردار را در حد بهینه تأمین کند، می‌توانند نقش بسزایی در بهبود سرزندگی و تحرک فضای شهری ایفا کنند.

معابر شهری از اصلی‌ترین مؤلفه‌های زیستی در محیط شهری نیز محسوب می‌شوند، بنابراین استاندارد معابر شهری به همین دلیل و در راستای پاسخ به همین امر تهیه و تدوین شده که طبق این استاندارد، طبقه‌بندی معابر درون‌شهری به‌منظور مدیریت اصولی به‌نحوی صورت گرفته که تعارض میان ترافیک و معابر به حداقل ممکن برسد؛ همچنین ابزارهایی برای شناسایی عملکردهای ترافیکی درنظر گرفته ‌شده‌اند تا شناسایی و نحوه استقرار معابر در شبکه به‌درستی صورت پذیرد، به همین دلیل در علوم شهرسازی معابر جزء عناصر اصلی در طراحی شهر به‌شمار می‌آیند.

بر این اساس مدیریت شهری در سال‌های اخیر و در راستای روان‌سازی ترافیک و تسهیل در عبور و مرور شهروندان و تقویت زیرساخت‌های شهر همدان براساس طرح جامع اقدام کرده است، اما طی چند روز اخیر رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر همدان در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر با اشاره به اینکه مطالعات ساختار شبکه معابر پیشنهادی طرح جامع همدان مرتبط با حوزه ترافیک ازنظر شورای شهر همدان مردود است، گفته: با توجه به بررسی پیشنهادها در جلسه کارشناسی و گرفتن نقطه‌نظرات کارشناسان مرتبط با حوزه ترافیک، مطالعات ارائه‌شده توسط مشاور دارای نواقص و تناقضات شکلی و اشکالات تخصصی زیادی است.

نرگس نوراله‌زاده به تعدادی از اشکالات طرح اشاره ‌کرده و می‌افزاید: بر این اساس ازنظر اعضای شورای شهر همدان مطالعات مردود اعلام می‌شود و درصورت تصویب، هرگونه عواقب و مشکلات آن برعهده کارفرما‌ی مشاور است.

وی با بیان اینکه در برآورد ریالی برای ایجاد تونل شهری به طول یک‌هزار متر هزینه‌ای بالغ‌بر 200 میلیارد ریال و برای تونل یک‌هزار و 500 متر هزینه 400 میلیارد ریال پیش‌بینی‌شده است، گفته: این رقم ریالی ضمن عدم تناسب با یکدیگر، با برآورد‌های واقعی اجرای زیرگذر و تونل تفاوت فاحشی دارد.

این عضو شورای شهر همدان اضافه کرده: در چهار معیار کیفی تأثیرگذار بر انتخاب گزینه برگزیده که بنای آن نظرسنجی از کارشناسان مرتبط ذکر شده، متأسفانه از کارشناسان مرتبط حوزه مدیریت شهری هیچ نظرسنجی به‌عمل نیامده و در معیار‌های آزادسازی و تحقق‌پذیری زیرمعیار هزینه‌های اجرایی و هزینه تملک پیش‌بینی نشده و بر همین اساس دارای اشکالاتی بوده و درواقع نحوه انتخاب قابل استناد نیست؛ بر این اساس با توجه به مباحث مطرح‌شده بر آن شدیم تا دراین‌باره بار دیگر گفت‌وگویی را با نرگس نوراله‌زاده، رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای اسلامی شهر همدان و نیز امینایی، نماینده مشاور طرح جامع شهر همدان ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای اسلامی شهر همدان با اشاره به اینکه یکی از پیشنهاد‌هایی که توسط طرح جامع ارائه می‌شود مختص حوزه ترافیکی شهر و اصلاح است، گفت: همگان بر این امر واقف هستند که تا چند سال آینده شهر همدان نیز به معضل شهرهای بزرگ در عرصه ترافیک دچار خواهد شد.

نرگس نوراله‌زاده افزود: اگر قرار باشد روند فعلی در عرصه تولید خودرو و عدم حمایت دولت از بخش حمل‌ونقل عمومی ادامه پیدا کند، شهرداری دیگر توان تأمین حوزه ناوگان عمومی را نخواهد داشت؛ چراکه درحال حاضر شهرداری بار دولتی را نیز به دوش می‌کشد، طی دهه اخیر با وجود ماده قانونی، دولت از پرداخت هزینه یک‌سوم تأمین ناوگان عمومی در شهرها سر باز زده است.

وی با بیان اینکه پرداخت دوسومی هزینه‌های خدمات حمل‌ونقل عمومی توسط شهرداری‌ها توان ارائه خدمات مطلوب را از سوی مدیریت شهری سلب کرده است، اذعان کرد: بر این اساس استفاده از خودروی تک‌سرنشین در شهر همدان نمود بیشتری پیدا می‌کند.

نوراله‌زاده با بیان اینکه معضلات مذکور در طرح جامع شهری نیازمند مطالعه دقیق است، گفت: از آنجایی که این طرح قرار است افق 1410 را پوشش دهد، پس قاعدتاً نیازمند مطالعات دقیق درخصوص مباحث ترافیک و اصلاح معابر شهری است؛ طبق اطلاعات ما پیشنهادهای ارائه‌شده در طرح تفضیلی و جامع شهر همدان درخصوص اصلاح معابر اجرایی نیست و یا اینکه به لحاظ هزینه اعتبار بسیاری را طلب می‌کند.

وی ادامه داد: به‌عنوان مثال در پیشنهادها اجرای دو نوع تونل ارائه شده، حال آنکه اجرای چنین پروژه‌هایی بسیار هزینه‌بر است.

رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای اسلامی شهر همدان با اشاره به اینکه این‌گونه مباحث نیازمند مطالعات دقیق‌تری است، با طرح یک سؤال اظهار کرد: باید از مشاوران طرح جامع پرسید آیا شهرداری که مجری این طرح‌ها است بهتر نیست این هزینه هنگفت را برای ارتقای ناوگان حمل‌ونقل عمومی صرف کند؟ زیرا امروزه تکیه مدیریت ترافیک شهری بر ارتقای ناوگان عمومی است و نه تغییرات سخت‌افزاری و گسترش معابر.

نوراله‌زاده ادامه داد: اما متأسفانه این نگاه در طرح جامع همدان مطرح نبوده، به‌طوری که اجرای دو معبر به‌صورت تونل و درعین حال تعریض معابری که درحال حاضر نیز امکان آن‌ها برای شهرداری در موارد مشابه به لحاظ هزینه‌بر بودن و درعین حال درگیری‌های قانونی دشوار است، ارائه شده؛ درحال حاضر با معابری در شهر مواجهیم که از 30 سال پیش طرح تعریض آن‌ها مطرح شده است.

      پیشنهادهای طرح جامع در حوزه ترافیک پاسخگوی نیاز شهر نیست

وی با بیان اینکه به‌واقع پیشنهادهای ارائه‎شده از طریق طرح جامع در حوزه ترافیک پاسخگوی نیاز شهر نیست، افزود: حال آنکه مشاور طرح درخصوص نواقص عنوان‌شده معتقد است طرح جامع جوابگوی شرح خدمات در عرصه تأمین مباحث اقتصادی و قانونی نیست، بلکه در این بخش‌ها دستگاه‌های متولی می‌بایست پاسخگو باشند.

نوراله‎زاده با اشاره به اینکه ما در حوزه ترافیکی شهر نیازمند نگاه به راهکارهای روز دنیا هستیم، گفت: باید برای سامان‌دهی فضای ترافیک شهری همدان راهکاری مختلف مورد مطالعه قرار گیرد و از بین‌ آن‌ها بهترین‌ها انتخاب شود؛ اما این رویکرد در طرح جامع دیده نشده است.

نماینده مشاور طرح جامع شهر همدان نیز در واکنش به مباحث مطرح‌شده گفت: خوشبختانه ساختار طرح جامع شهر همدان به تأیید رسیده و درحال حاضر در مرحله بررسی توسط کارگروه است.

امینایی با بیان اینکه مراحل بعدی طرح جامع نیز به‌سرعت به همت اداره کل راه و شهرسازی در دستور کار است، خاطرنشان کرد: این‌گونه مباحث نیازمند بیان مباحث فنی است و نمی‌توان آن‌ها را در قالب گفت‌وگو بیان کرد؛ اما آنچه مسلم است اینکه در طرح جامع مجموعه پیشنهادهای مختلف با توجه به وضعیت شهر همدان ارائه شده است.

وی با اشاره به اینکه ارتقای فضای حمل‌ونقل عمومی یکی از پیشنهادهای مهم ارائه‌شده در طرح جامع است، اذعان کرد: تغییر و یا اصلاح شبکه معابری عمومی، احداث محدود معابر جدید، اصلاح ساختار هندسی و ایجاد معابر غیر هم‌سطح و غیره ازجمله این پیشنهادها است.

امینایی خاطرنشان کرد: احداث دو زیرگذر به‌صورت تونل و یا به طرق ممکن دیگر نیز ازجمله این پیشنهادها است.

      توسعه حمل‌ونقل و عمومی منوط به وجود زیرساخت

وی ادامه داد: وقتی می‌توان از توسعه حمل‌ونقل عمومی دم زد که شرایط بهره‌مندی از آن در شهر وجود داشته باشد، پس لازمه این امر تأمین زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی هم در عرصه تأمین وسایط نقلیه و هم در حوزه شبکه ارتباطی در شهر است؛ حال آنکه طبق مطالعات انجام‌شده در بسیاری از معابر شهر امکان تردد و حتی امکان حرکت سیستم حمل‌ونقل عمومی در انواع مختلف (بی‌ارتی، اتوبوس و حتی تاکسی) وجود ندارد.

نماینده مشاور طرح جامع شهری همدان با بیان اینکه پس در بدو امر باید امکان حرکت و تردد سیستم حمل‌ونقل عمومی در شهر فراهم شود تا در پی آن بتوان توسعه حمل‌ونقل را متصور شد، ابراز کرد: این مباحث زنجیره‌وار به یکدیگر مرتبط هستند، به‌گونه‌ای که یکی اصل لازمه تحقق دیگری است.

مع‌الوصف؛ گرچه خطاب به اداره کل راه و شهرسازی استان می‌بایست گفت طبق وعده‌های داده‌شده قرار بود طرح جامع شهری همدان سه‌ماهه نخست سال از استان برای دریافت تأییدیه خارج شود و امروز می‌بایست شاهد ابلاغ و اجرای این طرح در سطح شهر بودیم، اما با کمی کنکاش در فضای ترافیکی شهری همدان و بررسی اخبار طی یک دهه گذشته تیتر‌هایی همچون نخستین خط بی‌آرتی همدان امسال راه‌اندازی می‌شود (منتشرشده از سوی خبرگزاری فارس در اردیبهشت‌ماه سال 93 از سوی کامران گردان رئیس کمیسیون خدمات شهری و امور حمل‌ونقل و ترافیک شورای شهر همدان)، سیستم حمل‌ونقل شهری بی‌آرتی در همدان راه‌اندازی می‌شود (منتشرشده از سوی خبرگزاری تسنیم در اسفندماه 93 از سوی عباس صوفی معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری همدان)، طرح «بی‌آرتی» همدان بعد از پیاده‌راه‌سازی میدان امام (ره) و خیابان اکباتان اجرا می‌شود (از سوی خبرگزاری فارس در خردادماه 93 از زبان عباس صوفی معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری همدان) توجهم را جلب کرد؛ طرح‌ها و پروژه‌هایی که در اخبار منعکس‌شده مرحله مطالعاتی آن‌ها یقیناً با هزینه گزاف از سوی مشاوران انجام ‌شده، اما امروز نه‌تنها خبری از آن‌ها نیست، بلکه سرانجام اجرای این پروژه‌ها نیز با وجود هزینه‌کرد در بخش مطالعات تأمل‌برانگیز است.

از طرفی طی سه دوره اخیر شورای شهر تنها بهره‌برداری و اجرای چند تقاطع غیر همسطح آن‌هم به‌صورت ناقص و ناکارآمد و بازگشایی تعدادی از خیابان‌ها که به نظر می‌رسد بستر اجرای آن از دوره نخست شورا کلید خورده بود و درعین حال کف‌سازی پیاده‌راه اکباتان و بوعلی با انبوهی از مشکلات اجتماعی و فرهنگی جزء افتخارات این سیاست‌گذاران شهر در حوزه مدیریت بوده، حال این سؤال مطرح است که این عزیزان که مدعی مردود بودن طرح جامع شهری هستند، خود طی 10 سال گذشته کدام گره ترافیکی از شهر را باز کرده‌اند؟ آیا غیرازاین است که با اجرای پروژه‌های بدون پیوست گره‌ای بزرگ در شبکه ارتباطی شهر ایجاد کرده‌اند؟ آیا شورایی که به‌عنوان سیاست‌گذار در پیشبرد حوزه ترافیکی شهر از اتمام یک پروژه همچون پروژه تقاطع هم‌سطح شهید همدانی به‌عنوان بزرگ‌ترین پروژه در دو دوره اخیر به لحاظ نظارت بر اجرا عاجز بوده و هست، نسبت به پیشنهادهای ارائه‌شده در طرح جامع می‌تواند انتقاد کند؟

به نظر می‌رسد حداقل طی یک دهه گذشته مدیریت شهری نه‌تنها در حوزه سیاست‌گذاری، بلکه در مرحله اجرای پروژه‌ها در حوزه ترافیک شهر نیز برنامه‌ای مدون نداشته و ندارد؛ به‌نحوی‌ که حتی نمی‌توان به اجرای کامل پروژه‌ها بعد از ابلاغ طرح جامع نیز امیدوار بود، چراکه اگر به‌واقع شورا و شهرداری در عرصه ترافیک دغدغه‌مند بودند، ماه‌ها قبل از طریق رایزنی با اداره کل راه و شهرسازی بسته‌های پیشنهادی خود را برای درمان مرض ترافیکی شهر ارائه می‌کردند و نه اینکه حالا تنها یک گام مانده به تأیید و ابلاغ طرح نسبت به پیشنهادهای ارائه‌شده خُرده بگیرند.

پس به نظر می‌رسد باید به این دوستان شورایی گفت اگر کمی سیاست‌زدگی و کُندی در اجرای وظایف را کنار بگذارند، یقیناً وقت بیشتری را برای رسیدگی به امور محوله خواهند داشت و با فراغ بال بیشتری می‌توانند به‌صورت کارشناسی‌شده به ارائه طرح‌ها و نظارت بر اجرای آن‌ها اقدام کنند. چراکه پیگیری روند کنونی در پیشبرد اهداف شهر به‌ویژه در حوزه ترافیکی چیزی جزء سردرگمی شهروندان در ترافیک مریض شهر همدان را به دنبال نخواهد داشت.