مریم داودوندی؛ متخصص مشاوره روان‌شناسی گفت: اغلب افراد در برابر برخی از رفتارهایشان، پیوسته خود را سرزنش می‌کنند درحالیکه خودسرزنشگری راهکاری است که از والدین و اطرافیان در ما به یادگار باقی مانده است. در واقع هرچه والدین و اطرافیان کودک، شخصیت‌های سرزنش‌کننده‌تر و سخت‌گیرتری داشته و به‌نوعی کودک را آماج حملات بیشتر و شدیدتری قرار دهند، کودک با درونی‌کردن این رفتارها، خود نیز به سرزنش‌کننده اصلی خودش، تبدیل خواهد شد.

وی تصریح کرد: برخی والدین و مراقبان به جای آنکه درباره اشتباه رخ داده شده و پیامدهای آن، به کودک توضیح دهند و او را نسبت به خطرات و تبعات آن آگاه کنند، اقدام به زیرسؤال بردن شایستگی و شخصیت فرزندشان می‌کنند. به‌طور مثال کودکی که با توپ‌بازی به عمد شیشه‌ای را می‌شکند، والدین به جای اینکه درباره علت این رفتار کودک صحبت کنند و تبعات آن را به وی توضیح دهند، شروع به برچسب‌زنی به شخصیت کودک کرده و با کلماتی نظیر بی‌دقت، نادان و غیره به شخصیت و اعتبار او توهین و به‌نوعی یک اشتباه را با شخصیت کودک گره می‌زنند.

این متخصص روان‌شناسی با بیان اینکه سرزنش کردن در ذهن بسیاری از افراد درونی‌سازی شده است، افزود: سرزنش خود، وقتی توسط کودک درونی‌سازی شود، تبدیل به عادتی مخرب در ذهن خواهد شد. به‌طوری که بعدها و حتی در دوران بزرگ‌سالی، وقتی مرتکب اشتباهی می‌شود، به‌جای بررسی عوامل متعدد مؤثر در بروز رخداد، درس گرفتن از آن و تلاش برای اصلاح عملکردها، شخصیت خود را به واسطه آن اشتباه زیرسؤال می‌برد و سبب رنج نهانی و درونی خویش خواهد شد.

داودوندی ادامه داد: برخی از این افراد، گاهی به واسطه قدرت‌دادن به بخش سرزنشگر درونی خود، به‌شدت اعتمادبه‌نفس خود را تضعیف کرده و به‌جای مواجه شدن با مشکلات و برخورد مناسب با آن‌ها، به‌طور ناخودآگاه به راهکارهای ناکارآمدی از جمله عدم تلاش یا تصمیم‌گیری صحیح متوسل شده و به‌صورت مداوم خود را در معرض اشتباهات و خطاهای بیشتر و بیشتر قرار می‌دهند و این راهی خواهد شد که به‌گونه‌ای بی‌رحمانه و مداوم خود را نقد کنند یا فرصتی به دیگران می‌دهند تا آن‌ها را به‌دلیل نوع رفتارشان سرزنش کنند.

این متخصص روان‌شناس اضافه کرد: افرادی که به‌طور پیوسته خود را سرزنش می‌کنند، به‌دلیل پایین‌بودن اعتمادبه‌نفس، خودتحقیری و البته به‌واسطه عدم مواجهه صحیح با شکست‌ها و اشتباهات، هرگز از عملکردهای پیشین خود درس عبرت نمی‌گیرند. ازاین‌رو احتمال بروز یک اشتباه تکراری در زندگی آن‌ها بسیار زیاد است.

وی با اشاره به اینکه سرزنش‌کردن توسط والدین یا خود سرزنش‌گری باعث جلوگیری از خطا نمی‌شود، افزود: باید توجه داشت که دیکته نانوشته غلط ندارد. بنابراین کسی که برای دستیابی به خواسته‌های خود در زندگی تلاش می‌کند و با جدیت و خودباوری در مسیر پیشرفت و ترقی گام برمی‌دارد، نسبت به افرادی که هیچ‌گونه تلاشی نمی‌کنند یا از مواجهه با تجارب جدید دوری می‌کنند، با شکست‌ها و اشتباهات بیشتری مواجه می‌شود. ضمن اینکه هرچه فرد از نظر جایگاه، اعتبار و مسئولیت رشد کند، امکان روبه‌رو شدن با مسائل پیچیده‌تر که نیازمند تصمیم‌گیری‌های حساس‌تری است، بیشتر خواهد شد و امکان دارد که در امر تصمیم‌گیری با اشتباهاتی نیز مواجه شود، پس به جای سرزنش کردن خود، باید روی اشتباهات تمرکز کرده تا از تکرار آن‌ها جلوگیری شود.

داودوندی خاطرنشان کرد: انسان‌های موفق و عاقل، هرگز از اشتباه و شکست استقبال نمی‌کنند. آن‌ها تمام دقت، دوراندیشی و جدیت خود را به‌کار می‌گیرند تا حتی‌المقدور از بروز شکست در زندگی یا فعالیت‌های شغلی خود جلوگیری کنند. اما از آنجایی که برخی از اتفاقات در آینده می‌تواند قابل پیش‌بینی باشد. پس به‌جای خودسرزنشگری، می‌توان مهارت‌های لازم را برای برخورد با مشکلات آموخت.