تفکیک زباله از مبدا نخستین زنجیر از کل زنجیره مدیریت پسماند جامد محسوب می‌شود و از آنجا که انجام این طرح وابسته به رفتارها و تصمیم فرد و خانوار نه شهرداری و اماکن دولتی بر می‌گردد به همین خاطر تا حدود بسیار زیادی بار اجتماعی- اقتصادی زیادی دارد و موفقیت آن وابسته به اصلاح ساختارهای فرهنگی تصویر ذهنی شهروند و به تبع آن تصمیمات وی است، ضمن اینکه پیاده سازی این قبیل طرح‌ها خود به معنی اصلاحات اجتماعی و تأثیرات گوناگون است.

بازیافت و تفکیک زباله هرچند ممکن است هزینه بر به نظر آید، اما یکی از نخستین حقوق شهروندان جمع آوری و تفکیک اصولی پسماند است متأسفانه طرح تفکیک زباله از مبدا این روزها به معضلی اساسی برای شهر خرم آباد تبدیل شده است، طرحی که سالهاست اجرایی نمی‌شود.

 سازمان پسماند پنجه در پنجه مشکلات

«مهراد سیاه‌پور» رئیس سازمان مدیریت پسماند شهرداری خرم‌آباد در خصوص نارسایی‌های موجود در جمع آوری پسماندهای شهری همچنین اجرا نشدن طرح تفکیک زباله از مبدا می‌گوید: برون‌سپاری خدمات راجع به مدیریت پسماند از سوی شهرداری به اشخاص حقیقی و حقوقی بلامانع است، اما استفاده از مزایای این تبصره منوط به طی تشریفات قانونی از قبیل ارسال لایحه از سوی شهرداری به شورای شهر و رعایت مقررات مربوط به مناقصات است.

وی با اشاره به اجرای این طرح در سازمان پسماند می‌افزاید: برابر قرارداد فی‌مابین سازمان پسماند و انجمن حمایت از زندانی‌ها تفکیک از مبدا را برابر مقررات و مزایده واگذار کردیم و تفکیک از مقصد کارخانه پردازش در روز 250 تن را چندین بار به مزایده گذاشتیم که کسی شرکت نکرده هرچند چندین مرتبه طرح تفکیک زباله به مزایده رفت، اما متأسفانه هر پیمانکاری ورود می‌کند یک الی دو ماه بیشتر دوام نمی‌آورد.

رئیس سازمان مدیریت پسماند شهرداری خرم‌آباد تصریح می‌کند: مهمترین بحث در تفکیک زباله نیروی کار است و پیمانکار با نداشتن نیروی کار مواجه است زیرا نیروی کار به طور مداوم با زباله سروکار دارد هیچ کس رغبت نمی‌کند در این محل مشغول به کار شود، عامل دیگر هزینه‌های گزاف این طرح است و دیگر اینکه متأسفانه زباله گردها در سطح شهر زباله‌های خشک و سودآور را تفکیک می‌کنند و هر آنچه به سایت دفن زباله منتقل می‌شود یک زباله پرتی یعنی در واقع تفاله است که موجب ضرر و زیان و شکست پیمانکار می‌شود که در این رابطه باید شهرداری، دادستانی، فرمانداری، بهداشت، صمت و… به میدان آمده و ضایعاتی‌ها و زباله گردها را ساماندهی کنند.

وی با اشاره به موانع و مشکلات این سازمان در اجرای طرح خاطرنشان می‌کند: تفکیک زباله از مبدا نیازمند فرهنگ سازی گسترده است و اگر بخواهیم زباله‌ها از مبدا تفکیک شوند نیاز است اهالی فرهنگ، اصحاب رسانه و فعالان محیط زیست به یاری شهرداری بیایند تا در قالب یک فرهنگ سازی گسترده آن را در جامعه نهادینه کنیم.

سیاه‌پور اظهار می‌کند: هم اکنون تفکیک زباله در سایر شهرها به کارگران اتباع بیگانه واگذار می‌شود و بخش خارجی پای کار می‌آید زیرا این کار فقط در توان این افراد است، اما با توجه به اینکه سرانه بیکاری در استان لرستان بسیار بالاست جهت تأمین نیروی کار مجوز بکارگیری نیروی خارجی داده نمی‌شود.

وی تاکید می‌کند: با ادارات بهزیستی، کار و تعاون مکاتباتی جهت تأمین نیروی کار انجام داده‌ایم، اما به محض مراجعه و مشاهده سایت دفن زباله و محیط کار را رها می‌کنند این در حالی است که سایت دفن زباله ظرفیت پذیرش 50 نفر نیروی مستقیم را دارد.

 حیوانات موذی مشکل بزرگ سازمان پسماند

رئیس سازمان مدیریت پسماند شهرداری خرم‌آباد می‌گوید: به وجود آمدن حیوانات موذی مانند موش در رودخانه شهر مشکل بسیار بزرگی است و دیگر اینکه زباله گردها زباله‌های داخل مخازن را روی زمین می‌ریزند و سبب جمع شدن حیوانات موذی و تکثیر آنها می‌شوند البته نوعی سم توسط سازمان پسماند جهت مبارزه با حیوانات موذی خریداری شده این سم نباید در فضای مرطوب یا سرد سال استفاده شود زیرا کاربردی نخواهد داشت، از این رو ارگان‌های ذی‌ربط همچون اداره بهداشت باید به کمک ما بیایند تا بتوانیم چهره زیبایی در شأن و منزلت شهروندان به شهر خرم آباد دهیم.

وی ادامه می‌دهد: خوشبختانه دو منطقه علی آباد و دره گرم را به صورت پایلوت در بحث تفکیک زباله از مبدا قرار داده ایم، پیمانکار برنامه‌های خوبی در دست اقدام دارد، اما معتقدیم تا فرهنگ سازی نشود و اصحاب رسانه و اهالی علم و فرهنگ به کمک شهرداری نشتابند کاری از پیش نخواهیم برد البته برای نهادینه شدن این فرهنگ در جامعه حتماً باید هر کدام از منزل خود شروع کنیم.

 رهاسازی نخاله‌های ساختمانی در شهر

سیاه‌پور با اشاره به رهاسازی نخاله‌های ساختمانی می‌گوید: متأسفانه برخی از همشهریان نخاله‌های ساختمانی خود را در ورودی‌های شهر رها می‌کنند در صورتی که شهرداری در 13 کیلومتری جاده کمالوند نزدیک سایت دفن زباله مکانی را جهت نخاله‌های ساختمانی در نظر گرفته و اگر همشهریان فهیم همکاری کنند و نخاله‌ها را به مکان مورد بحث انتقال دهند هزینه سازمان پسماند نیز کمتر می‌شود و از این نخاله‌ها جهت دفن زباله و جلوگیری از اشتعال گاز متان استفاده می‌کنیم و دیگر نیازی نیست هزینه‌ای بابت برداشتن نخاله‌ها از ورودی شهر به پیمانکار و بخش خصوصی متحمل شویم.

وی تاکید می‌کند: بیشتر درآمد سازمان از طریق تالارها، رستوران‌های غذاخوری، بیمارستان‌ها، هتل‌ها و مطب‌ها بوده است، اما اکنون با توجه به شیوع ویروس کرونا و کاهش درآمدها همکاری همچون گذشته نمی‌شود با این حساب درآمد سازمان به شدت کاهش یافته و اگر همشهریان در بحث تفکیک زباله از مبدا یاری نکنند سازمان پسماند چگونه می‌تواند این هزینه‌های گزاف را پرداخت کند.

 سرنوشت زباله‌ها با وجود راه‌اندازی نشدن سایت

رئیس سازمان مدیریت پسماند شهرداری خرم آباد با اشاره به سرنوشت زباله‌ها با وجود راه اندازی نشدن سایت تفکیک زباله می‌گوید: شهر گسترش پیدا کرده و روزانه 400 نفر نیروی کار درگیر جمع آوری، انتقال و دفن زباله هستند و ماهیانه بابت این کار سه میلیارد و 700 میلیون تومان شهرداری هزینه متحمل می‌شود، حدود 100 دستگاه ماشین سنگین در این راستا فعالیت دارد؛ روزانه پنج تن زباله عفونی توسط ماشین‌های مکانیزه سازمان مدیریت پسماند جمع آوری و به صورت ویژه در قسمت دیگری از سایت در عمق سه متری دفن و روی آنها لایه‌ای از آهک ریخته می‌شود.

وی خاطرنشان می‌کند: متأسفانه ظرفیت سایت دفن زباله که در 13 کیلومتری کمالوند واقع شده در آستانه پر شدن است در مناطق سه گانه شهرداری خرم آباد، تنظیف منطقه یک و سه از طریق پیمانکار صورت می‌پذیرد و بخشی از منطقه دو با پیمانکار است و بخش دیگری از آن را شهرداری انجام می‌دهد؛ 400 تن زباله که در 24 ساعت جمع آوری می‌شود با حدود 100 کمپرسی به سایت دفن زباله منتقل و همانطور که قبلاً بیان شد به دلیل راه اندازی نشدن سایت تفکیک زباله این 400 تن تفکیک نشده دفن می‌شود.

سیاه‌پور تاکید می‌کند: به هر روی اهمیت آموزش شهروندان و لزوم ارتقای کیفیت تجهیزات جمع آوری پسماندهای شهری، همچنین همراهی شهروندان و برنامه ریزی دقیق باعث کاهش تولید زباله و تفکیک در مبدا را راحت‌تر می‌کند.