فطرت انسان به‌گونه‌ای آفریده شده است که توانایی‌های بسیاری دارد و این توانایی‌ها بدون ارتباط با زیبایی‌های طبیعی که در زندگی شهری که همان فضاهای سبز می‌باشند به افسردگی و خمودی می‌گراید و بالطبع در پرتو بهره‌مندی از فضای سبز خلاقیت‌های انسان شکوفه می‌گردد. امروزه مفهوم شهرها بدون وجود فضای سبز مؤثر در اشکال گوناگون آن قابل مقایسه نیست. شهر‌ها به‌عنوان کانون‌های تمرکز فعالیت و زندگی انسان‌ها برای اینکه بتوانند پایداری خود را تنظیم کنند چاره‌ای جز پذیرش ساختار و کارکردی متأثر از سیستم‌های طبیعی ندارند. در این fdk فضاهای سبز شهری به‌عنوان جزء ضروری و لایفنک پیکره یگانه شهر‌ها در متابولیسم آن‌ها نقص اساسی را داراست که کمبود آن‌ها می‌توانند اختلالات جدی در حیات شهرها به وجود آورد.

به‌طوری‌که نتیجه بررسی کارشناسی بیانگر آن است که فضاهای سبز شهری دارای بازدهی اجتماعی و اکولوژیکی هستند که مهم‌ترین اثر فضای سبز در شهرها، کارکردهای محیط زیستی یا بازدهی اکولوژیکی آن‌هاست که شهر‌ها را برای زیست مساعد می‌سازد و با آثار مخرب گسترش صنعت و حمل‌ونقل مقابله و موجب ارتقای کیفی در زندگی شهروندان می‌شود.

اهمیت فضاهای سبز شهری تا بدان حد است که امروزه وجود این کاربری به‌عنوان یکی از شاخص‌های توسعه‌یافتگی جوامع به‌حساب می‌آید و به تعبیر بهتر مجموعه اثرات فضای سبز حضور آن‌ها را در شهرها اجتناب‌ناپذیر می‌کند.

براین اساس با توجه به وضعیت موجود در فضای سبز شهری همدان برآن شدیم تا گفت‌و‌گویی را با کارشناس منظر شهری و عضو هیئت‌علمی دانشگاه بوعلی سینا ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

محمدرضا عراقچیان با بیان اینکه طبق طرح‌های جامع و تفضیلی فضای سبز را می‌توان در چند بخش مختلف در نظر گرفت گفت: نخستین بخش از فضای سبز شهری به فضای سبز خصوصی اختصاص یافته که ما از آن‌ها به‌عنوان باغات یاد می‌کنیم.

وی افزود: علاوه بر این بخشی نیز به‌عنوان فضای سبز عمومی مطرح است که شامل پارک‌ها و فضای سبزی می‌شود که در تملک و مدیریت شهرداری‌ها است.

وی با تأکید بر اینکه مقداری فضای سبز غیر تملکی از طرف شهرداری داریم که فضای سبز مدارس و ادارات را شامل می‌شود افزود: البته فضاهای این‌چنینی از منظر عملی فضای سبز محسوب می‌شود اما به لحاظ حقوقی عنوان فضای سبز به آن‌ها اطلاق نمی‌شود بلکه با عنوان کاربری اداری و آموزشی سازمان مربوطه از آن‌ها یاد می‌شود.

این استاد دانشگاه با اشاره به کارکردهای فضای سبز شهری، گفت: فضای سبز شهری بر اساس کارکرد‌های متنوع خود نقش برجسته‌ای در ارتقای کیفیت زندگی شهروندان ایفا می‌کند و از این رو عامل کلیدی در شکل‌گیری شهری پایدار است.

عراقچیان با تأکید بر اینکه تأثیرات محیطی ازجمله این کارکرد‌ها است که با جلوگیری از فرسایش خاک، کاهش آلودگی صوتی، پایداری میکرو اقلیم، کاهش اثرات باد، زیباسازی شهری و تصفیه آب‌وهوا این مهم را تحقق می‌بخشد ابراز کرد: تأثیرات اجتماعی، روحی و روانی را در بین کارکردهای فضای سبز نمی‌توان نادیده گرفت زیرا طبق بررسی رنگ سبز در کاهش فشار و استرس، بالا بردن میزان مشارکت‌پذیری شهروندان، تقویت وابستگی‌های اجتماعی و تقویت نشاط تأثیرگذار است.

وی با شاره به اینکه یکی دیگر از تأثیرات وجود فضای سبز شهری افزایش رطوبت نسبی است خاطرنشان کرد: فضای سبز در شکل درختی، به علت گسترش سطح برگی نسبت به سایر اشکال گیاهی، می‌تواند از طریق تعریق، سبب افزایش رطوبت نسبی و لطافت هوا شود.

این استاد دانشگاه افزود: عمل تعریق درختان با جذب کالری همراه است، به‌طوری‌که یک پهنه از گیاهان گرما را تا چند درجه کاهش می‌دهند و در عین حال رطوبت هوا را می‌افزاید، تفاوت دمایی حاصل شده، موجب کاهش اندکی در فشار هوا می‌شود.

عراقچیان با اشاره به اینکه مقابله با جزایر گرما از دیگر کارکردهای فضای سبز شهری است ابراز کرد: دراین‌بین عملکرد‌های اجتماعی–روانی فضای سبز نیز از اهمیت بالایی برخوردار است به‌طوری‌که انسان در هر شرایطی به چند ساعت سکوت و آرامش نیاز دارد. این نیاز با فشردگی جمعیت در محل مسکونی و زندگی آپارتمان‌نشینی در آینده بیشتر هم خواهد شد، بنابراین از این دیدگاه نیز ایجاد و توسعه فضای سبز شهری که انسان بتواند دست‌کم روزانه ساعتی را در آرامش و دور از هیاهو بگذراند، به‌صورت ضرورت واقعی خودنمایی می‌کند.

وی با تأکید بر اینکه اصلی‌ترین کارکرد فضای سبز شهری تولید اکسیژن است اذعان کرد: هوای مورد نیاز انسان در روز حدوداً 15 کیلوگرم است از این مقدار هوا 78 درصد نیتروژن و 21 درصد اکسیژن تشکیل می‌دهد. مثلاً 0.03 درصد گاز کربنیک سریعاً به مرگ انسان منتهی می‌شود. تأکید می‌شود که مقدار زیادی از اکسیژن آزادشده در طبیعت از طریق فضای سبز تولید می‌شود.حال اگر درخت و فضای سبز وجود نداشته باشد مشکل انسان در رابطه با جود گاز کربنیک در هوا و کمبود اکسیژن به‌خوبی نمایان خواهد شد.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه بوعلی سینا همدان با اشاره به نقش تعدیل آب‌وهوا در فضای سبز نیز اظهار کرد: درختان با تعریق و تعرق خود نقش حساسی در کاهش دمای میکروکلیما و افزایش رطوبت نسبی هوا ایفا می‌کنند.

عراقچیان با بیان اینکه نباید نقش فضای سبز شهری در زیباسازی شهر را نادیده گرفت، تصریح کرد: این بخش خود به دو قسمت تلون و تنوع رنگ که در شهر ایجاد می‌کند و دیگر بسته به‌تناسب ابزارهاست به‌عنوان‌مثال اگر درختان و بوته و گل را یک ابزار بدانیم این ابزار در کنار انسان، ماشین، خیابان و معبر و ساختمان‌ها شهر را تنوع می‌بخشد.

وی با بیان اینکه نکته مهم حائز اهمیت در فضای سبز شهری سرانه آن است تصریح کرد: برای سرانه فضای سبز به ازای هر نفر اعداد متفاوت در دنیا وجود دارد.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه بوعلی سینا همدان افزود: بنابراین نسخه واحدی نمی‌توان برای آن تدوین کرد به‌طوری‌که در شهرها و کشورهای مختلف این عدد متفاوت است و حتی در ایران در استان‌های مختلف این هم متفاوت است.

عراقچیان با تأکید بر اینکه نمی‌توان نسخه سرانه فضای سبز شهری همچون شهرهای شمالی را برای استان‌ها خشک و کویری مرکز کشور نیز در نظر گرفت افزود: نخستین چیزی که ما نیاز داریم این است که عدد خاص شهر همدان در حوزه سرانه فضای سبز مشخص شود؛ بنابراین باید یک گروه تخصصی در این زمینه تشکیل و به فراخور نیاز شهر همدان نسبت به این امر مطالعه و بررسی اقدام کند زیرا درحال حاضر این عدد مشخص نیست.

وی با بیان اینکه در پی مشخص شدن این عدد باید شرایط موجود فضای سبز و مساحت آن را نیز مشخص کرد گفت: از نظر منطقی و عقلی اعلام این عدد بر عهده شهرداری نیست بلکه باید این مهم ازسوی یک تیم کارشناسی مشخص و اعلام شود و شهرداری به‌عنوان مجری به‌دنبال تحقق آن برآید حال آنکه این تیم می‌تواند شامل کارشناسان حوزه محیط زیست، اساتید دانشگاه، کارشناسان سازمان جنگل‌ها و مراتع و غیره باشند.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه بوعلی سینا همدان با بیان اینکه درواقع باید یک مرجع رسمی و علمی دست به این مطالعه بزند افزود: بحث دیگر در فضای سبز نیاز هر شهر به الگوی کاشت خاص آن شهر است.

عراقچیان با اشاره به اینکه الگوی کاشت ناشی از اقلیم، بیماری‌ها و آفات، حساسیت‌های فصلی، زیباشناسی، تنوع گیاهی و غیره است، ابراز کرد: در این زمینه نیز لازم است یک تیم کارشناسی نسبت به ارائه الگوی خاص هر منطقه اقدام کند.

وی با تأکید بر اینکه اگر چه در طراحی فضای سبز اصل بر استفاده از رنگ‌های سبز به دلیل ماهیت گیاهان هستیم، اما رنگارنگی گل‌ها و سایر المان‌هایی که می‌توان در فضای سبز به کار برد، باعث می‌شود که در محوطه‌سازی باغ و غیره بتوانیم از نقش رنگ در طراحی فضای سبز بهره‌مند شوید خاطرنشان کرد: به واقع نیز برای به‌دست آوردن حداکثر جلوه بصری، باید از ترکیب رنگ‌های موجود و ظرفیت‌های حاضر در رنگ‌پردازی یک محوطه سرسبز استفاده کرده و چیزی خاص و منحصر به‌فرد به‌وجود آورد.

وی در خصوص گلایه‌مندی در خصوص تنوع گونه‌های گیاهی نیز گفت: این مهم نیز نیازمند الگوست، بخش اعظمی از فضای سبز در کشور و در اکثر شهرها به چمن معطوف شده حال آنکه چمن یکی از گیاهان پر آب است که باید با توجه به شرایط اقلیم شهرهای ما برای آن جایگزین مناسبی انتخاب کرد.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه بوعلی سینا همدان با بیان اینکه البته در این بین شاید سازمان زیباسازی شهرداری معتقد به داشتن الگوی کشت گونه‌ها باشد اما مسئله این است که باید بتوان با نظرات تخصصی یک تیم کارآمد با توجه به تغییر اقلیم هر چند ماه یک بار توجه موقعیت و شرایط الگو را تغییر داد.

عراقچیان افزود: در این بین نکته حائز اهمیت این است که پارک‌های شهری یکی از مهم‌ترین کاربری‌های شهری هستند و وضعیت توزیع عادلانه آن‌ها در سطح شهرها از اهمیت بالایی برخوردار است.

وی با بیان اینکه متأسفانه درحال حاضر نه‌تنها برای فضا سبز بلکه برای دیگر عناصر شهری ازجمله نمای ساختمان‌ها، تابلو‌ها و سازه خدمات همچون حمل و نقل شهری الگوی رنگ وجود ندارد گفت: در واقع در کل کشور برای هیچ یک از شخص‌ها و حوزه‌های شهری الگوی رنگ وجود ندارد و در این زمینه باید بگویم فضای شبز شهری همدان به لحاظ تنوع وسعت فضای سبز شهری در سطح کشور جز سرآمدان است.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه بوعلی سینا همدان با تأکید براینکه نقش رنگ در طراحی فضای سبز را می‌توان به دو بعد اختصاص داد تصریح کرد: این مهم می‌تواند به بخش استفاده از گل‌های رنگارنگ مربوط بوده یا این که از نورپردازی برای رنگین ساختن گیاهان و درختان بهره برد، هنر نورپردازی در فضای سبز در بخشی می‌تواند به جز روشنایی‌بخشی، به زیباسازی و دکوراسیون فضای سبز کمک کرده و به طور مثال رنگ درختان را تغییر دهد.

عراقچیان با بیان اینکه در خصوص ضعف فضای سبز پیاده‌راه‌های بوعلی که برخی به آن انتقاد دارند باید بگویم بنده این مهم را نمی‌پذیرم زیرا این فضاها فضای سبز نیستند بلکه فضای عمومی شهر هستند و نمی‌توان انتظار داشت که آن‌ها را شهردار به پارک تبدیل کند.