‌تعداد قابل‌توجهی از زنان ایرانی به خانه‌داری اشتغال دارند اما این شغل باوجود زحمت‌های زیادی که دارد از هیچ دستمزد مستقیمی برخوردار نیست و زنان خانه‌دار به‌طور کامل به همسر خود و گاه فرزندانشان وابسته هستند.
تأسف‌بارتر اینکه تصور اشتباهی که در فرهنگ ما وجود دارد، این است که گمان می‌شود زنان خانه‌دار افرادی بیکار هستند، اگر فقط نقش تربیت کودکان را در نظر بگیریم، می‌توان گفت سالانه هزینه‌های بسیاری صرف تعلیم و تربیت کودکان در مدارس می‌شود، این در حالی است که بخش وسیعی از این آموزش‌ها مخصوصاً در سنین کمتر، توسط مادر در خانه انجام می‌شود.
از سوی دیگر قضیه وقتی دردناکتر می‌شود که کار خانگی زنان هیچ‌گاه پایانی ندارد، افراد خانه‌دار حقوق و اجرتی بابت کار خود دریافت نمی‌کنند؛ چراکه در جامعه خانه‌داری شغل محسوب نمی‌شود، هرچند در قانون مفهوم «نفقه» به همین دلیل وضع‌ شده است. همه زنان خانه‌دار کم‌وبیش با مشکل کارهای یکنواخت روزانه در خانه روبه‌رو هستند، کارهایی مانند نظافت، آشپزی، خرید، رسیدگی به امور بچه‌ها، مهمان‌داری و غیره این‌ها کارهایی هستند که در کشور ما جزو وظایف و نقش‌های زنان می‌دانند.
هرچند امروزه خانه‌داری، از شکل سنتی آن فاصله گرفته و زندگی مدرن شهری از جهاتی از رنج‌های آن کاسته اما مسئله این است که بسیاری از امتیازات عاطفی و منزلتی آن را نیز ربوده تا جایی که بسیاری از زنان خانه‌دار، خانه‌داری را شغلی پرزحمت، یکنواخت و کم‌اثر تلقی می‌کنند این در حالی است که امروزه در بیشتر کشورها، زنان خانه‌دار افراد فعالی به‌شمار می‌آیند، اما متأسفانه نوع فعالیت، میزان انرژی و ارزش اقتصادی کار زنان ایرانی روشن نیست.
به دیگر سخن حرف دل بسیاری از زنان خانه‌دار این است که کسی نگاه مثبت و تأثیرگذاری به کارهای انجام‌شده آن‌ها در خانه ندارد. این حس برای زنانی که زمانی به فعالیت‌های اجتماعی و خارج از خانه مشغول بوده‌اند و حالا بنا به دلایلی ازجمله بیکاری و تولد فرزند در خانه‌مانده‌اند، بیشتر دیده می‌شود.
گذشته از این چند سال پیش که بخش عمده زنان، شاغل نبودند، احترام و توجه به زنان خانه‌دار بیشتر بود و حالا به دلیل افزایش زنان شاغل، زنان خانه‌دار احساس بی‌ارزشی می‌کنند و معتقدند حمایت‌های کمتری از آن‌ها صورت می‌گیرد.
بر این اساس در جامعه کنونی زنان ما با معضلات خاصی روبه‌رو هستند یعنی زنان خانه‌داری که تمام تلاش و انرژی خود را صرف خانواده، همسر و کودکان کرده‌اند و خود از رشد و بروز استعدادهای ذاتی‌شان و جامعه از ظرفیت وجودی آنان محروم مانده و نسبت به موقعیت و نقش خود احساس نارضایتی دارند.
بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا با یکی از بانوان خانه‌دار اما فعال در عرصه مطالعه زنان و شبکه‌های اجتماعی گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
پریچهر جنتی با بیان اینکه دانش‌آموخته کارشناسی فقه و حقوق و نیز دارای مدرک کارشناسی ارشد اخلاق اسلامی است، گفت: خوشبختانه مادر یک فرزند نیز هستم.
وی با تأکید بر اینکه من همواره به این فکر می‌کنم که فرد در مواجهه با هر مسئله باید به مطلوب‌ترین حالت به آن اندیشیده و در آن مسیر قرار گیرد و یا اینکه وقتی در جایگاهی قرار دارد باید به بهترین شکل در آن عرصه فعالیت داشته باشد، اظهار کرد: درواقع نگاه من به همه مسائل، انتقادی است تا در مسیر درست قرار گیرد.
این بانوی خانه‌دار ادامه داد: در خصوص زنان خانه‌دار نیز من بیشتر به دنبال آن هستم که به جایِ دادن شعارهای تبلیغاتی، همچون ارزشمند بودن جایگاه این زنان در جامعه، به این موضوع که آیا آن‌ها از جایگاه مطلوب و ارزشمندی برخوردار هستند یا خیر بپردازم.
جنتی با تأکید بر اینکه به‌دنبال آن هستم که اگر این زنان در جایگاه ارزشمندی قرار ندارند دلیل آن چیست؟ ابراز کرد: من در دیدار با رهبری، سخنم را با موضوع «خانه مولد» آغاز کردم؛ اصل موضوع من بر سر این مسئله بود که چرا امروزه بین زنان خانه‌دار ایران شاهد بروز و ظهور همه‌گیری حقارت هستیم.
وی با بیان اینکه من در ذهن خود در پاسخ به چرایی این مسئله به این موضوع رسیدم که امروز کالبد خانواده و کالبدی که زن خانه‌دار در آن فعالیت می‌کند تحقیر شده و این زن نیز خود را غیر مفید و مصرف‌کننده صرف تلقی می‌کند، تشریح کرد: در حال حاضر شغل خانه‌داری در جامعه ما شغل مطلوبی نیست زیرا آنچه امروزه در شهرهای ما به‌ویژه در کلان‌شهرها به‌عنوان خانه و میدان فعالیت یک خانم خانه‌دار یاد می‌شود، بی‌کیفیت است.
این فعال حوزه زنان با بیان اینکه خانه‌های امروزی بی‌کیفیت و بی‌ظرفیت است بنابراین نمی‌تواند خود خانه‌ای مولد باشد ابراز کرد: در این خانه‌ها امکان تولید وجود ندارد که البته منظور من، تولید یک محصول نیست بلکه در مفهوم عام آن یعنی تولید علم، حلقه‌های روابط اجتماعی و غیره را نیز شامل می‌شود.
جنتی با اشاره به اینکه خانه‌های امروزی دائماً وابسته به بیرون هستند و دستشان به خارج از کالبد خود دراز است، تشریح کرد: درواقع خانه امروز برای هرچیز همچون تأمین انرژی و حتی تأمین غذا و رفع و رجوع کردن زباله تولیدی به بیرون نیازمند است؛ بنابراین در چنین سلولی که سراسر آن نیازمندی است و در آن ظرفیتی برای تولیدی وجود ندارد، طبیعی است کسی کارش نگهداری و صیانت این سلول است نیز کار خود را مفید تلقی نکند.
وی با ابراز اینکه دست و پای زن خانه‌دار در این کالبد نیازمند، به نام خانه، کوتاه شده است، تشریح کرد: بنابراین در خوش‌بینانه‌ترین حالت زن خانه‌دار خود را نگهبان یک سلول مرده می‌داند.
این زن خانه‌دار با اشاره به جمله‌ای از رهبر انقلاب که در آن عنوان شده که خانه‌داری خانه‌نشینی نیست، گفت: در تبیین این موضوع زن خانه‌دار در این جایگاه تنها در یک بعد تأثیر‌گذار است اما در ابعاد دیگر این مهم به مسئولان و عملکرد آن‌ها بازمی‌گردد و باید از آن‌ها پرسید که آیا کاری کرده‌اند که خانه‌داری به منزله خانه‌نشینی نباشد.
جنتی با اشاره به اینکه وقتی تمام ساختار زن خانه‌دار به سمتی هدایت می‌شود که خانه‌داری با خانه‌نشینی او مترادف باشد، از زن خانه‌دار چه انتظاری می‌توان برای تغییر ساختار داشت؟ بیان کرد: نباید همه بار مسئولیت را بر دوش زنان خانه‌دار برای تحقق این مفهوم نهاد بلکه باید دید آیا خانواده، کالبد خانه و محیط زندگی او برای کنشگری مهیا است یا خیر؟
وی با تأکید بر اینکه نباید این جمله رهبری را با در نظر گرفتن همه این کمبودها به چماقی بر سر زنان خانه‌دار بدل کرد، گفت: ما باید محرومیت را بررسی کرده که اگر ساختارها فراهم نیست که یک زن همراه خانه‌داری، کنش‌گری کند باید در صدد رفع محرومیت‌ها ‌برآییم تا تعارض منافع نقش ایجاد نشود.
این بانوی جوان خانه‌دار با اشاره به اینکه من یک مادر خانه‌دار و یکی از میلیون‌ها زنی که میدان فعالیت‌شان را چهاردیواری منزل قرار داده هستم اظهار کرد: مسئله این است که میدان فعالیت ما نیازمند اصلاح بنیادین است. اصلاح عمیق، از اصلاح سیستم اقتصادی، پوشش بانوان در اجتماع و بالا رفتن ظرفیت دختران دانشجو، شروع نمی‌شود! هیچ‌کدام آن‌قدر همه‌جانبه و جامع نیستند که بتوانند ادوات جنگی ما در میدان این مبارزه تمدنی باشند! ابزار ما برای دفاع و مقابله چیست؟
جنتی از خانه به‌عنوان ابزاری برای حرکت به سمت سبک زندگی اسلامی و مقابله با سبک زندگی غربی یاد کرد و گفت: موضوع این است که در شرایط فعلی جامعه ما، در عمل دستمان روزبه‌روز از قدرتمندی این صلاح خالی‌تر می‌شود؟ چرا؟ زیرا با پذیرفتن قواعد دنیای مدرن، خانه و شهری ساختیم که به‌جای هماهنگی با خانواده و رکن اصلی آن یعنی زن، با طبع بازار هماهنگ است!
وی ادامه داد: چنانکه پیشتر گفتم ما خانه مولّدی که در فرهنگ اسلامی باید به آن برسیم، خانه‌ای که ظرفیت تولید اقتصادی، علمی و حتی روابط اجتماعی را داشته باشد، از زن و خانواده گرفتیم و در عوض تعدادی مکعب سیمانی منفعل و مقطع از یکدیگر به او دادیم.
این مادر موفق با اشاره به اینکه این خانه طبیعتاً ظرفیتی هم برای بروز استعدادهای زن ندارد تصریح کرد: زن خانه‌دار در آن عاملیتی برای خودش نمی‌بیند، قدرتی ندارد. در بهترین حالت نگهبان این مکعب‌هاست.
جنتی با تأکید بر اینکه در گذشته خانه و محلات ما به گونه‌ای بود که زنان خانه‌دار شبکه روابط اجتماعی خودشان را می‌ساختند و به‌صورت کاملاً فطری تعاونی‌های زنانه خودجوش و رایگان را شکل می‌دادند که تولیداتشان و امورات خانه را با همیاری رفع و رجوع می‌کردند، تشریح کرد: اما در وضعیت فعلی جامعه بازار چه نسخه‌ای برای زن می‌پیچد؟ به او می‌گوید کمک می‌خواهی؟ دیگر همسایگی معنا ندارد باید بروی کمک و خدمات را بخری! فرزندت همبازی می‌خواهد، خانه و محله ظرفیتش را ندارند.
وی با اشاره به اینکه خانه مولد انسان مولد، خانه اسلامی انسان مسلمان و خانه مصرف‌گرا و منزوی انسان مصرف‌گرا و منزوی تولید می‌کند اظهار کرد: صیانت از ساختار خانواده در دنیای مدرن برای زن خانه‌دار در سایه منفعت‌طلبی شهر مدرن، حقیقتاً کار سختی است. در پی آن سؤال مطرح می‌شود که آیا آنان که در مناصب تصمیم‌ساز شهرسازی امروز نشسته‌اند، می‌دانند که چگونه دست از یاری خودی برداشته‌اند و راه را برای دشمن قسم خورده این نهضت رهایی‌بخش اسلامی باز گذاشته‌اند؟‌
این فعال حوزه زنان با بیان اینکه اگر در کشور ما قرار بر احیای نقش خانه وخانواده است این سؤال مطرح می‌شود که این مهم در خانه‌ 50-60 متری محقق می‌شود، تصریح کرد: موضوع این است که ما با ادغام کاربری‌هایی مثل فراغت و اشتغال با سکونت می‌توانیم خانه‌ها را به سمت مولد شدن پیش ببریم یعنی خانه هم ظرفیت کار داشته باشد، هم تفریح و هم تولید اما متأسفانه در خانه‌های امروز این فرایند امکان‌پذیر نیست.

طاهره ترابی مهوش