استارتاپ‌ها این روزها به یکی از مهم‌ترین عوامل رشد اقتصادی در کشورهای مختلف جهان تبدیل شده‌اند. این نوع خاص از کسب‌و‌کار در ایران نیز مدتی است مورد توجه قرار گرفته و نمونه‌های بومی موفقی هم در کشور ایجاد کرده است، اما تا به حال از خود پرسیده‌اید که مدل اقتصادی این نوع کسب‌و‌کارها چیست؟ چرا بعضی از آن‌ها کار خود را با تخفیف‌های بسیار بزرگ و حتی خدمات رایگان شروع می‌کنند؟ یا چطور توسعه استارتاپ‌ها می‌تواند کشور را در مسیر رشد شتابان اقتصادی قرار دهد؟ و چرا استارتاپ‌های خدماتی در کشور بیشتر رشد کرده‌اند؟
بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا دراین باره با یک مشاور کسب و کار و کارآفرینی گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
عبدالله احمدی با بیان اینکه استارتاپ‌ها دو تعریف تخصصی و عمومی دارند که به‌نظر می‌رسد در این گفت‌وگو پرداختن به معنای عمومی آن بیشتر مثمر ثمر خواهد بود، گفت: یک فعالیت کارآفرینانه است که می‌بایست دارای چند ویژگی خاص باشد.
وی با تأکید بر اینکه نخستین ویژگی استارتاپ‌ها نو و تازه بودن آن‌ها است، تشریح کرد: بنابراین هر نوع کسب و کار و ایجاد فضای کسب و کار و ارائه خدمات مشابه آنچه از قبل وجود داشته را نمی‌توان استارتاپ نامید.
این مشاور کسب و کار با اشاره به اینکه جدید و تازه بودن استارتاپ‌ها را نیز می‌توان از چند منظر مورد توجه قرار داد؛ نخست اینکه ممکن است محصول جدیدی ارائه کرده باشد، اذعان کرد: در برخی موارد، استارتاپ می‌تواند خدمت جدید ارائه کرده و حتی در نحوه ارائه خدمت نوآوری داشته باشد.
احمدی با اشاره اینکه دیجی‌کالا و تاکسی‌های اینترنتی ازجمله فعالیت‌های استارتاپی هستند که محصول و خدمت جدید را به جامعه ارائه می‌کنند، افزود: دومین ویژگی این است که اصطلاحاً خاصیت اسکیل‌آپ شدن داشته باشد.
وی با ابراز اینکه اسکیل‌آپ شدن بدان معنا است که ایده به اندازه کافی در بازار تست شده، محصول یا خدمات جواب می‌دهد و مدل کسب‌وکار در ابعاد بزرگتر هم قابل اجراست افزود: برای مثال یک فروشگاه اینترنتی که در قالب استارتاپ فعال است از طریق وب‌سایت و یا پلتفرم در بدو امر نسبت به جذب مشتری اقدام و تا حدودی گسترش پیدا می‌کند اما از یک مقطع زمانی به بعد به طور فزاینده تعداد مشتری‌ها به طور فزاینده افزایش می‌یابد.
این مشاور کسب و کار با بیان اینکه استارتاپ به کسب‌و‌کاری نوپا گفته می‌شود که با ارائه‌ راه‌حلی خلاقانه برای رفع یک نیاز به سرعت رشد کرده و به درآمد می‌رسد گفت: آن‌ها معمولاً با ریسک‌پذیری بسیار زیادی همراه هستند و از آن‌جایی که یک فرایند کارآفرینی محسوب می‌شوند، احتمال شکست و عدم موفقیت آن‌ها نیز وجود دارد.
احمدی در ادامه تصریح کرد: این در حالی است که بر سایر کسب و کارها که در آن نو آوری وجود ندارد ریسک آن چنانی مترتب نیست، یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که کارآفرینان حوزه استارتاپی با آن مواجه هستند، وجود قوانینی است که با مشاغل جدید تطابق ندارد و لازم است به‌روزرسانی شود.
وی با تأکید بر اینکه دولتی بودن اقتصاد ما دامنه و محیط کسب و کار استارتاپی را محدود کرده اذعان کرد: بخش دولتی اقتصاد ایران به‌شدت فربه شده به گونه‌ای که بخش اعظمی از اقتصاد کشور متعلق به دولت است و تنها سهم اندکی را بخش خصوصی در اختیار دارد.
این مشاور کارآفرینی افزود: بنابراین قوانین و مقررات نیز به تبع ساختار آن، از نوع متمرکز بوده و تغییر در آن دشوار است؛ بنده معتقدم تا زمانی که بخش دولتی اقتصاد، کوچک‌تر نشود و به‌طور واقعی 85 درصد اقتصاد به بخش خصوصی واگذار نشود، اقتصاد مشکل دارد پس تا وقتی که اقتصاد دولتی فربه داشته باشیم، به‌تبع آن ساختار دولتی نیز بر تمام بدنه اقتصاد حاکم است.
احمدی با بیان اینکه این مسئله با اقتصاد خصوصی و چابک ناسازگار است تشریح کرد: استارت‌آپ‌ها نیز با فضای به‌شدت دولتی و قوانین قدیمی درگیر هستند که با مسائل روز سازگاری ندارد اظهار کرد: مسئله دیگر پیش روی آن‌ها منابع‌محور بودن اقتصاد ایران است.
وی با ابراز اینکه با توجه به ساختار منابع‌محوری موجود در ایران نباید انتظار داشت همچون سایر کشورها که کمترین بهره را از این منابع دارند، شاهد فعالیت پویای شرکت‌ها استارتاپی باشیم زیرا در اغلب موارد کشورهای پویا در این عرصه، از این منابع محروم هستند تشریح کرد: ایران به لحاظ میانگین تعرفه تجاری، جزء بسته‌ترین اقتصادها در جهان است؛ به عبارت ساده‌تر کمترین رقابت در این اقتصاد وجود دارد.
وی ادامه داد: وقتی در یک اقتصاد رقابت نباشد بنگاه‌ها انگیزه‌ای برای نوآوری، خلاقیت، کاهش قیمت تمام‌شده و مواردی از این دست نخواهند داشت.
این استاد کارآفرینی با تأکید بر اینکه محیط کسب و کار در ایران نیز برای فعالیت‌های استارتاپی با استانداردهای مورد نظر فاصله بسیار دارد، خاطرنشان کرد: مشکلات حقوقی و قانونی همچون مجوز، مالیات، بیمه و هزار قاعده و قانون دیگر همچون قیمت‌گذاری دستوری با توجه به ریسک‌پذیر بودن فعالیت‌های استارتاپی، همخوانی لازم را با این بخش از کسب و کارها ندارند.
احمدی با اشاره به اینکه بنا به فضا و ظرفیت‌های کشور، فعالیت‌های استارتاپی می‌تواند مکملی برای توسعه اقتصادی و رونق تولید باشد خاطرنشان کرد: مشکل بعدی به کیفیت نامناسب زیرساخت‌های ارتباطی مانند پهنای باند و سرعت اینترنت بازمی‌گردد که به معنای واقعی عدم ثبات در این بخش‌ها اعتماد به فعالیت‌های استارتاپی را زیر سؤال می‌برد چراکه حتی با قطع چند دقیقه اینترنت ممکن است ماحصل چند سال بازاریابی یک کسب و کار از بین رفته و مشتریان دیگر به این شرکت‌ها اعتماد نکنند.
وی با اشاره به اینکه چنین خدماتی نسبت به کشورهای دیگر از نظر قیمت و هزینه نیز اصلاً وضعیت مناسبی نداشته و زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات، هزینه‌های بسیار هنگفتی را برای استارتاپ‌های جدید و تازه ایجاد می‌کنند گفت: در مجموع، این هزینه‌ها می‌تواند یکی از موانع رشد و توسعه آن‌ها باشند.
این مشاور کارآفرینی یکی دیگر از مشکلات پیش روی فعالیت‌های استارتاپی را عدم دسترسی به بازار جهانی به لحاظ فضای حاکم بر اقتصاد ایران دانست و گفت: دسترسی بازار یکی از مشکلات اساسی و اصلی اکوسیستم استارتاپی است، این مشکل‌ها شامل جامع و شفاف نبودن و عدم دسترسی به اطلاعات بازار عرضه و تقاضا هستند.
احمدی با بیان اینکه در چنین شرایطی شناخت بازار برای استارتاپ‌ها یا غیرممکن یا سختی خواهد بود، خاطرنشان کرد: علاوه بر این‌ها عدم دسترسی گسترده به بازارهای بین‌المللی، مشکلات اقتصادی و کمبود نقدینگی در اقتصاد کشور از مشکلات دیگری هستند که سد راه پیشرفت استارتاپ‌های ایرانی شده‌اند.
مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد برای ارتقای مناسب و بیشتر کشور در حوزه شاخص‌های جهانی نوآوری، باید تمامی شاخص‌های این حوزه ارتقا یابد. بهبود محیط کسب و کار شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌ها مهم‌ترین لازمه جهش در شاخص‌های جهانی نوآوری است.

طاهره ترابی مهوش