خانواده مهم‌ترین نهاد در زندگی تمام افراد است؛ به‌طوری که روابط میان اعضای آن بر تمام جنبه‌های شخصیت و زندگی اجتماعی فرد تأثیر می‌گذارد. خانواده‌ای که در عین داشتن روابط نزدیک به اعضا اجازه‌ رشد و استقلال می‌دهد، خانواده برتر شناخته شده و بهترین نوع است.
نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که انسجام خانوادگی با پیامدهای استرس رابطه منفی دارد. اما انسجام خانوادگی چیست و چگونه عوامل داخلی و خارجی بر سلامت روان فردی تأثیر می‌‌گذارند که پیامدهای معناداری برای ارتقای سلامت روان ارائه می‌‌کند؟ انسجام خانوادگی شامل پیوند عاطفی بین اعضای خانواده و میزان استقلال تجربه‌شده توسط افراد در درون سیستم خانواده است. برخی از مطالعات تجربی نشان داده‌اند که انسجام خانوادگی می‌تواند مشکلات روان‌شناختی فردی را که به سلامت روان ضرر می‌رساند، کاهش دهد.
چندسالی است که کلمه انسجام در تمام ابعاد آن در جامعه رواج پیدا کرده است، واژه‌ای که شاید در حد شعار در برخی خانواده‌ها باقی مانده؛ چراکه بررسی‌ها حاکی از آن است که در سال‌های اخیر طلاق به میزان چشمگیری افزایش یافته و از طرفی آسیب‌های اجتماعی کودکان و نوجوانان نشان‌دهنده آن بوده که چیزی از انسجام خانواده باقی نمانده است.
در همین راستا با توجه به اهمیت موضوع با یک روان‌شناس کودک و نوجوان به گفت‌وگو نشسته‌ایم که نتیجه را باهم می‌خوانیم:
داوود فتحی با بیان اینکه انسجام به معنی این است که خانواده بتواند مسائل و مشکلاتی که در زندگی به‌وجود می‌آید را حل‌وفصل کند، عنوان کرد: خانواده منسجم با چالش‌های احتمالی بدون آنکه جان و روان عضوی آسیب ببیند، مواجه شده و آن‌ها را حل می‌کند.
وی قدرت حل مسئله را دیگر ویژگی خانواده منسجم دانست و گفت: در این راستا اعضای خانواده به‌راحتی و بدون هیچ تعارضی با یک‌دیگر به گفت‌وگو می‌پردازند و در این زمینه مهارت لازم را کسب می‌کنند.
این روان‌شناس کودک و خانواده با بیان اینکه اعضای خانواده منسجم دارای ارزش و اهداف مشترک در زندگی و آینده هستند، ابراز کرد: بابررسی سطح شاخص‌هایی مثل سلامت روان، شادی، هدف‌مندی، تعیین ارزش‌ها و غیره، می‌توان انسجام در خانواده را سنجید.
فتحی با بیان اینکه با بیان اینکه در خانواده منسجم تمام اعضا و عناصر در خانه و خانوار دارای ارزش‌های یکسانی بوده و برای رسیدن به اهداف خود تلاش می‌کنند، گفت: انسجام از زمان انتخاب و ازدواج زوجین شکل می‌گیرد، درواقع زن و شوهر با انتخاب آگاهانه خود تا حد زیادی در مسیر وحدت و انسجام خانواده حرکت کرده و آن را ایجاد می‌کنند.
وی با بیان اینکه مشاوره قبل از ازدواج به فرآیند شناخت، نظام ارزش‌گذاری طرفین، آموزش مهارت‌های خاص و غیره کمک می‌کند، ابراز کرد: در این راستا اگر چالش و مشکلی وجود داشته باشد، با کمک مشاور حل و این امر سبب انسجام و وحدت خانواده می‌شود.
این روان‌شناس کودک و خانواده با بیان اینکه خانواده‌هایی که منسجم نیستند با بروز کوچک‌ترین مشکل آن را به بحران جدی در زندگی تبدیل می‌کنند، خاطرنشان کرد: این افراد قادر به گفت‌وگو و حل مسئله نبوده و کوچک‌ترین اختلاف نظر و عقیده‌ای را به بحرانی بزرگ در خانواده تبدیل می‌کنند.
فتحی با بیان اینکه خانواده‌های منسجم حتی بزرگ‌ترین بحران‌های زندگی را با گفت‌وگو و مهارت حل مسئله مدیریت می‌کنند، اذعان کرد: آموزش مهارت‌های زندگی ازجمله حل تعارض، کنترل خشم و خشونت و استرس، گفت‌وگو و غیره باید از دوره اول ابتدایی و حتی قبل‌تر از آن انجام شود.
وی با تأکید بر لزوم آموزش دادن مستمر مهارت سبک زندگی به کودکان، نوجوانان، والدین، جوانان، زوجین و تمام اقشار جامعه، گفت: اگر فرد این آموزش‌ها را دریافت کند، می‌توان انتظار شکل‌گیری خانواده منسجم در جامعه را داشت؛ درواقع با آموزش می‌توان در مواقع بروز چالش‌ها و مشکلات، بر آن‌ها فایق شد.
این روان‌شناس کودک و خانواده با بیان اینکه‌ خانواده‌های منسجم در هنگام بروز مشکل و چالش نظر یک متخصص را جویا می‌شوند، عنوان کرد: اعضای این خانواده تلاش می‌کنند که مشکلات زندگی را با صبوری حل کنند.
فتحی در پاسخ به خبرنگار این رسانه مبنی بر اینکه درحال حاضر به نظر شما وضعیت انسجام در خانواده‌های ایرانی چگونه است؟ ابراز کرد: من در این خصوص تحقیق نکرده‌ام، اما اگر آمار طلاق را به‌عنوان خروجی انسجام بررسی کنیم، متوجه می‌شویم که وضعیت خوبی نداریم.
وی با بیان اینکه یک رابطه منفی معنادار بین انسجام خانواده و ترس وجود دارد، یادآور شد: در خانواده‌هایی با سطح بالایی از انسجام خانوادگی، ارتباطات هماهنگ می‌‌تواند حس حمایت و امنیت را منتقل کند و به افراد کمک می‌شود ترس از چیزهای عجیب‌وغریب را کاهش دهند؛ یعنی احساس لذتی که خانواده به ارمغان می‌آورد، می‌تواند احساسات منفی افراد را کاهش دهد.
این روان‌شناس کودک و خانواده با بیان اینکه انسجام خانوادگی با افسردگی، بی‌خوابی، فرسودگی یادگیری و اضطراب که پیامدهای استرس هستند در تضاد کامل است، اظهار کرد: یعنی انسجام خانوادگی با پیامدهای استرس همبستگی منفی دارد.
با توجه به آنچه گفته شد، اگر خروجی انسجام خانواده را در آمار طلاق درنظر بگیریم، متوجه وضعیت اسفناک انسجام در خانواده‌های ایرانی خواهیم شد؛ درواقع انسجام به یک موضوع فراموش‌شده در جامعه تبدیل شده است. چراکه بارها شاهد آن بودیم که بسیاری از نوجوانان و جوانان درصورت بروز مشکل، ترجیح می‌دهند که از همه به‌جز خانواده خود مشورت بگیرند! از طرف دیگر آمار بالای آسیب‌های اجتماعی در گروه سنی نوجوان حاکی از آن بوده که انسجام در خانواده‌ها به یک حلقه مفقوده تبدیل شده است.
بسیاری از خانواده‌ها درگیر مشکلاتی هستند که از عدم تعادل در انسجامشان نشأت می‌گیرد؛ خانواده‌ای که اعضای آن پیاپی درگیر دعوا و تنش می‌شوند یا با یکدیگر ارتباط کمی دارند، نمی‌توانند در مسائل به یکدیگر کمک کنند. همچنین خانواده‌ای که اعضای آن به یکدیگر اجازه تصمیم‌گیری و اظهار نظر نمی‌دهند، درگیر عدم تعادل در انسجام هستند. با آگاهی از میزان انسجام خانوادگی خود و راهکارهای بهبود آن، می‌توانید گامی مؤثر در جهت بهتر شدن انسجام خانواده‌تان بردارید. برای رسیدن به این هدف، می‌توانید از متخصصان روان‌شناس در حوزه خانواده نیز بهره‌مند شوید.