هر جامعه‌ای جهت حفظ سلامت و قوام خود سیستمی برای چرخش نیروی انسانی و استفاده بیشتر از افراد شایسته ایجاد می‌کند؛ به‌واقع این سیستم فرصت مناسب را برای جذب و ارتقای افرادی که ارزش‌ها و هنجارهای جامعه را تقویت می‌کنند، فراهم می‌کند تا آنان سازمان و یا نهادی که در آن خدمت می‌کنند را پیش ببرند. به عبارت دیگر شایسته‌سالاری نظامی است که در آن توانایی، شایستگی و استعداد به‌جای ثروت، فامیل‌بازی، امتیازات طبقاتی، رفیق‌بازی، شهرت یا دیگر عوامل تاریخی، موقعیت اجتماعی و یا قدرت سیاسی، ملاک قرار می‌گیرد. «جامعه شایسته‌سالار» امروزه در رابطه با جوامعی به‌کار می‌رود که در آن ثروت، مقام و موقعیت اجتماعی از طریق رقابت، استعداد و صلاحیت کسب می‌شود و بر این فرض اساسی قرار دارد که مقام‌ها، مسئولیت‌ها و جایگاه‌های اجتماعی رابطه‌ای نیستند.

در این سیستم فرصت‌های برابری وجود دارد که در آن افراد براساس شایستگی، صلاحیت، دانش و تلاش و بدون ملاحظات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی شناسایی می‌شوند، پاداش می‌گیرند و مسیر رشد و ترقی را طی می‌کنند. این روش درست همان سبکی است که دین مبین اسلام برای مدیریت جامعه تجویز می‌کند؛ دراین‌باره رهبر معظم انقلاب فرموده‌اند «در زمینه‌ شایسته‌سالاری، من باز این حدیث را از پیغمبر اکرم برای شما بخوانم؛ در فتح مکه، پیغمبر یک جوان 19 ساله را گذاشتند حاکم مکه، پیغمبر مکه را که فتح کردند، لازم بود حاکم یا فرمانداری آنجا بگذارند، این‌همه پیرمردها و بزرگان بودند، اما پیغمبر یک جوان 19 ساله را منصوب کرد... این شایسته‌سالاری است؛ خب، این‌ها باید رعایت شود. در همه‌ نظامات جمهوری اسلامی، در قوه‌ مجریه، در قوه‌ مقننه، در قوه‌ قضائیه، در نیروهای مسلح، در نهادهای گوناگون، این اصل شایسته‌سالاری باید رعایت شود. شایسته‌گزینی؛ گزینش باید طبق معیارها و صلاحیت‌ها باشد، نه طبق امیال و چیزهای شخصی. این در اسلام خودش یک اصل است؛ تمام این تغییرها و تبدیل‌هایی که در اسلام وجود دارد، براساس این است.»

با وجود اینکه برگزیدن شایستگان برای مسئولیت از اصول جامعه اسلامی است، متأسفانه در لایه‌‌های مختلف سیاسی شاهد هستیم که کمتر به اهمیت این امر توجه می‌کنند؛ تا بدان‌جا که برای بعضی جا افتاده است به‌جای اینکه در پی کسب دانش و توانمندی باشند، باید به فکر محکم کردن پُل‌های ارتباطی و شبکه تعاملی به‌ویژه با افراد شاخص و صاحب‌نفوذ باشند و از طریق این بده‌بستان‌های سیاسی خود را ارتقا دهند.

این‌روزها که بحث انتخابات ریاست‌جمهوری داغ است، فعالیت این رابطه‌زیستان بیشتر است؛ هدف‌گیری می‌کنند که در کدام ستاد رفقا بیشتر هستند و در جلسات و برنامه‌ها حضوری پُرتکرار و حرارت دارند و درعین‌حال بسیار آرام و زیرپوستی گزینه‌های مورد علاقه و محتمل مدیریتی را رصد می‌کنند و به محض اینکه انتخبات تمام می‌شود و احتمالاً گزینه مورد نظر آن‌ها رأی می‌آورد، تلاش مضاعفی برای به‌دست آوردن جایگاه دارند؛ از استانداری گرفته تا معاون فلان اداره، همه گزینه‌ها روی میز هستند! این افراد هم فقط در یک گرایش سیاسی نیستند، چراکه برای آن‌ها منافع حرف اول را می‌زند و نه اندیشه یا ارزش‌ها...

درواقع این افراد که مهم‌ترین راهبرد زندگیشان آویزان بودن است، چون هنری جز همین ندارند، در هر جایگاهی قرار بگیرند در همان بادی امر بی‌هنریشان به چشم می‌آید؛ البته وجه دیگر مشکل جامعه در عدم شایسته‌سالاری مسئولانی هستند که به‌جای خدمت بیشتر به دنبال بقای خود بوده و درنتیجه روی آویزان‌ها بیشتر سرمایه‌گذاری می‌کنند. اینان دوبرابر گروه اول آسیب‌ زده و خسارت به‌بار می‌آورند؛ چراکه با حمایت از افراد بی‌هنر آویزان هم فرصت پیشرفت را از جامعه سلب می‌کنند و هم افراد توانمند را کنار زده و آن‌ها را از رشد و ارتقا محروم می‌کنند.

اگرچه عدم توجه به شایستگان در انتصاب‌ها فقط آفت سیستم اداری ما نیست و در کشورهای جهان کم و زیاد این مسئله بروز و ظهور دارد، اما فرصت دادن به این افراد در جامعه اسلامی ما که قرار است زمینه‌ساز ظهور امید بشریت باشد، زشتی مضاعفی دارد.