در دهه‌های اخیر، با توسعه فناوری‌های نوین و افزایش اهمیت دانش در ایجاد ارزش افزوده، شرکت‌های دانش‌بنیان به یکی از ارکان اصلی اقتصادهای پیشرو تبدیل شده‌اند.
این شرکت‌ها با تمرکز بر تحقیق و توسعه، نوآوری و استفاده بهینه از دانش تخصصی، نقشی کلیدی در تحول اقتصادی و ایجاد اشتغال ایفا می‌کنند، به طوری که در بسیاری از استان‌ها سیاست‌گذاران با ارائه حمایت‌های مالی و قانونی، سعی در تقویت و ترویج این نوع شرکت‌ها دارند چراکه شرکت‌های دانش‌بنیان به‌واسطه توانمندی در تجاری‌سازی ایده‌ها و فناوری‌های جدید، می‌توانند به‌عنوان موتور محرک رشد اقتصادی عمل کنند. به دیگر سخن آن‌ها نه‌تنها باعث افزایش بهره‌وری و رقابت‌پذیری در صنایع مختلف می‌شوند بلکه با ایجاد فرصت‌های شغلی جدید، به بهبود وضعیت اشتغال نیز کمک می‌کنند.
به گفته حمید زارع ابیانه؛ معاون فناوری و نوآوری پارک علم و فناوری استان همدان در حال حاضر 84 شرکت دانش‌بنیان در استان همدان وجود دارد که از ابتدای سال تاکنون برای سه هزار نفر در قالب این شرکت‌ها شغل پایدار ایجاد شده است.
این شرکت‌ها در 6 ماه نخست سال 2.5 میلیارد تومان فروش داخلی و سه میلیون دلار صادرات داشتند. از سوی دیگر 10 مرکز رشد و نوآوری نیز در استان همدان وجود دارد که در آن 418 واحد فناور در این مراکز مستقر هستند، با این حال علاوه بر مزیت‌های عنوان‌شده همواره فعالیت در این حوزه با چالش‌ها و ریسک‌های بسیاری همراه است.
بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا درخصوص ظرفیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان و چالش‌های پیش روی آن‌ها با دوتن از مدیران شرکت‌های دانش‌بنیان همدانی گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان «همدان آزمون کاوشگر»، با بیان اینکه این شرکت در زمینه تولید برخی از تجهیزات آزمایشگاهی- مهندسی فعالیت خود را از سال 1398 در فضای پارک علم و فناوری همدان آغاز کرد، گفت: بعد از گذشت چند سال اکنون در یک مجموعه با عنوان «نوآوری کندو» که مربوط به مؤسسه دانش‌بنیان برکت است فعالیت خود را با اجاره کارگاه از این مؤسسه دنبال می‌کنیم.
حسین جعفری گفت: این تجهیزات آزمایشگاهی و مهندسی در زمینه کشاورزی، مواد غذایی، متالوژی، مکانیک، عمران، الکترونیک و خودروسازی کاربرد دارند، گفت: یکی از اصلی‌ترین محصولات ما که بر اساس تولید آن در قامت شرکت فعالیت‌مان را آغاز کردیم، دستگاه تست کشش و فشار یونیورسال است.
وی با تأکید بر اینکه این دستگاه در زمینه اندازه‌گیری استحکام مواد در بخش‌های مختلف صنعتی و تولید مورد استفاده قرار می‌گیرد، گفت: علاوه بر این در عرصه تولید انواع نمونه‌بردار گرانول و غلات نیز فعالیت داشته که معمولاً در کارخانه‌های آرد و کارخانجات بوجاری انواع دانه‌ها و غلات مورد استفاده قرار می‌گیرند.
این فناور جوان با تأکید بر اینکه در حال حاضر در بسیاری از محصولات به تولید انبوه و مرحله فروش محصول در کشور رسیده‌ایم، اظهار کرد: این شرکت سالانه هزار قطعه نمونه‌بردار و 500 قطعه مخزن وکیوم تولید می‌کند، جالب‌تر اینکه ما قطعه نمونه‌برداری و تجهیزات آزمایشگاهی- مهندسی را مشابه بهتر نمونه خارجی ساخته و در بازار داخلی عرضه می‌کنیم.
جعفری، خاطرنشان کرد: در حال حاضر قیمت تمام‌شده محصول وارداتی نمونه‌برداری، با 500 تا 1000 دلار وارد کشور می‌شود که هیچ‌گونه صرفه اقتصادی ندارد؛ این در حالی است که ما این محصول را با پنج میلیون تومان در بازار داخلی به فروش می‌رسانیم.
وی با اشاره به چالش‌های پیش روی شرکت‌های دانش‌بنیان، گفت: امروزه در بیشتر شهرها شرکت‌های نوپا، فناور یا دانش‌بنیان کار خود را از طریق در اختیار گرفتن یک دفتر به همراه یک کارگاه کوچک آغاز کرده و پی می‌گیرند اما در استان همدان با وجود چند متولی در این زمینه که به‌صورت موازی هم کار می‌کنند، در بهترین حالت تنها یک دفتر در اختیار شرکت‌های دانش‌بنیان قرار می‌گیرد.
این فناور همدانی افزود: حتی در شهرک فناوری که اخیراً تأسیس شده نیز نهایتاً یک دفتر 30 تا 40 متری در اختیار شرکت‌های دانش‌بنیان قرار می‌گیرد این در حالی است که این زیرساخت شاید بتواند در شرکت‌های دانش‌بنیان مرتبط با حوزه آی‌تی پاسخگو باشد وگرنه یقیناً برای شرکت‌های دانش‌بنیانی که قطعات و محصولات تولید می‌کنند این فضای اداری پاسخگو نخواهد بود.
جعفری با ابراز اینکه امروز مرکز نوآوری کندو در همدان علاوه بر فضای اداری، کارگاه نیز در اختیار شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان زیرمجموعه خود قرار می‌دهد؛ بنابراین انتظار می‌رود در استان دستگاه متولی حوزه فناور و شرکت‌های دانش‌بنیان نیز در این عرصه همچون سایر شهرها مثل تهران و اصفهان، بهتر عمل کنند، خاطرنشان کرد: دومین مسئله نقدینگی و سرمایه در گردش این شرکت‌هاست.
وی با تأکید بر اینکه متأسفانه امروز بیشتر شرکت‌های دانش‌بنیان در این مسئله با مشکل مواجه هستند و همین مسئله آن‌ها را از انجام بسیاری از کارها و پیگیری‌ها بازمی‌دارد تشریح کرد: انتظار می‌رود در اعطای تسهیلات کمی راه را هموارتر کرده و از دشواری‌‌ها بکاهند.
مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان «همدان آزمون کاوشگر»، با اشاره به اینکه امروز بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان نوپا بنا به سخت بودن روند دریافت تسهیلات تعریف‌شده، نمی‌توانند از آن استفاده کنند، تصریح کرد: تأسف‌بارتر اینکه بیشتر این تسهیلات به سمت شرکت‌های بزرگی که شاید نیازی هم نداشته باشند سوق پیدا کرده و نصیب آن‌ها می‌شود.
جعفری با بیان اینکه مسئله بعدی به اعطای برخی امکانات از سوی پارک علم و فناوری به شرکت‌های دانش‌بنیان بازمی‌گردد گفت: این سخت‌گیری‌ها باعث می‌شود که شرکت‌های نوپا بازهم از قافله عقب بمانند؛ برای مثال یکی از شاخص‌های در اختیار داشتن این امکانات، 20 نفر نیروی بیمه‌شده است، حال آنکه از یک شرکت استارتاپی و نوپا نمی‌توان چنین انتظاری داشت، تعداد نیرو‌های فعال نهایتاً به کمتر از انگشتان یک دست برسد.
وی با تأکید بر اینکه فراهم کردن تضامین بانکی نیز از دیگر مشکلات پیش رو است اذعان کرد: بیشتر بانک‌ها خواستار وثیقه ملکی به‌عنوان ضامن هستند و همین باعث شده این شرکت‌های نوپا در این مقوله نیز از شرکت‌های بزرگ عقب بمانند، به‌عنوان مثال سال گذشته برای ما از صندوق نوآوری تسهیلات یک میلیارد و 500 میلیون تومانی در نظر گرفته شد اما به‌دلیل نداشتن وثیقه ملکی به‌عنوان ضامن، نتوانستیم از آن استفاده کنیم.
مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان «همدان آزمون کاوشگر» با تأکید بر اینکه مشکل بعدی به روند پیچیده ثبت و ویژند محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان بازمی‌گردد خاطرنشان کرد: این روند آنقدر طولانی و طاقت‌فرسا است که شرکت‌های دانش‌بنیان را از ادامه کار پشیمان می‌کند.
جعفری افزود: برای مثال بیش از سه یا چهار سال است که ما به‌دنبال ثبت ویژند برای محصولات شرکتمان هستیم اما هنوز پاسخ درستی از اداره مربوطه دریافت نکرده‌ایم، آ‌ن‌ها عنوان می‌کنند که کار شما در کمیسیون‌های مربوطه در حال بررسی است.
وی با تأکید بر اینکه متأسفانه معلوم نیست این روند بررسی در کمیسیون چند سال طول بکشد، خاطرنشان کرد: درواقع روند به گونه‌ای است که فرد شخصاً نمی‌تواند پیگیر موضوع شده و باید کار را از طریق شرکت‌هایی که در زیرمجموعه خود این ادارات قرار دارند آن‌هم با پرداخت هزینه پیگیر شود.
وی در پاسخ به این سؤال که با توجه به شناختی که از فعالیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان در همدان دارید، ظرفیت‌های کدام بخش‌ها بیشتر است و می‌توان روی آن تمرکز کرد؟ گفت: یقیناً توجه به هریک از بخش‌ها می‌تواند به رونق آن بخش منجر شود اما چون در استان همدان ما با ضعف صنعت مواجهیم یقیناً حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان می‌تواند مؤثر واقع شود و تا حدودی این عقب‌افتادگی را جبران کند.
جعفری با تأکید بر لزوم تمرکز بر حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در عرصه تولید ماشین‌آلات کشاورزی به‌عنوان موتور محرک صنعت استان در بخش فعالیت‌های دانش‌بنیانی اذعان کرد: اگر در این زمینه سرمایه‌گذاری شود و توجه مورد نیاز وجود داشته باشد، یقیناً شاهد شکوفایی در این بخش خواهیم بود.
مد‌‌یرعامل شرکت تعاونی د‌‌انش‌بنیان «ارگ زرین‌شیمی جم» با بیان اینکه زمینه فعالیت این شرکت د‌‌ر حوزه تولید‌‌ کود‌‌های شیمیایی با پایه معد‌‌نی است، گفت: با توجه به شناختی که از بازار وجود‌‌ د‌‌ارد‌‌ و آمار د‌‌ریافتی از گمرک، د‌‌ر حال حاضر 80 د‌‌رصد‌‌ کود‌‌های شیمیایی پامعد‌‌نی د‌‌ر این بخش وارد‌‌اتی است و عمد‌‌تاً با ارز د‌‌ولتی از کشورهایی همچون چین و هند‌‌ وارد‌‌ می‌شوند‌‌
حسین قاسمی با بیان اینکه د‌‌ر حال حاضر نیروی کار فعال د‌‌ر بخش کارگاهی شرکت هشت نفر بود‌‌ه که اینن عدد متغیر است، اظهار کرد‌‌: فصول سرد‌‌ اصلی‌ترین زمان کاری ما بوده و نیروی بیشتری به‌کار گرفته‌ می‌شود‌‌.
وی با بیان اینکه از عمر تأسیس این شرکت حد‌‌ود‌‌ هشت سال می‌گذرد‌‌، عنوان کرد‌‌: البته د‌‌ر حوزه تولید‌‌ محصول پنج سال است که موفق به تولید‌‌ انبوه شد‌‌ه‌ایم.
مد‌‌یرعامل شرکت تعاونی «ارگ زرین شیمی جم» با اشاره به اینکه شرکت‌های دانش‌بنیان موجود در استان در همه حوزه‌ها قوی هستند گفت: یکی از ظرفیت‌های این شرکت‌ها، در حوزه سرمایه‌گذاری و تمرکز بیشتر شرکت‌های فعال در حوزه ‌های‌تک است.
قاسمی ادامه داد: علاوه بر این شرکت‌های فعال در عرصه علم شیمی، تجیهزات، مصالح ساختمانی، ماشین‌آلات و برنامه‌نویسی نیز از دیگر ظرفیت‌های مطرح شرکت‌های دانش‌بنیان در همدان است.
وی با بیان اینکه باوجود این ظرفیت‌ها، مدیران مرتبط با حوزه فعالیت‌های فناورانه و دانش‌بنیانی هنوز به اهمیت حمایت از این شرکت‌ها در استان پی نبرده‌اند، اذعان‌ کرد: مسئله این است که دغدغه‌ای در این مدیران دیده نمی‌شود و تنها برای گذران دوران خدمت چند صباحی روی این صندلی‌ها می‌نشینند.
این فناور همدانی، افزود: نکته این است که اگر در مواردی مدیر دغدغه‌مند هم به کار گرفته می‌شود فرد از دانش کافی برخوردار نیست که بخواهد راهنمایی اصولی و فنی داشته باشد.
قاسمی، ادامه داد: از طرفی تعداد کارشناس‌هایی که به مدیران شرکت‌های دانش‌بنیان در بدو ورود به حوزه دانش‌بنیانی مراجعه می‌کنند معمولاً با تعداد مراجعه‌کنندگان همخوانی نداشته و طرح‌ها معمولاً مطالعه نشده و سرسری گرفته می‌شود.
وی با اشاره به چالش بزرگ شرکت‌های دانش‌بنیان در همدان خاطرنشان کرد: عمده مشکل پیش رو، مسائل مالی و نحوه تخصیص و دریافت تحصیلات بانکی است که متأسفانه در این روند سلیقه‌ای عمل می‌شود. درواقع بزرگترین مشکلات هر تولیدکننده در شرکت نوپا، مدیران مرتبط با این موضوع است.
مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد؛ انتظار می‌رود مدیر ارشد استان به شرکت‌های دانش‌بنیان به‌عنوان یک فرصت برای توسعه استان نگاه کند و در عین حال علاوه بر مشکلات عنوان‌شده از زبان این عزیزان، سایر مشکلات همچون بازاریابی و ارتباط این شرکت‌ها با سایر بخش‌های تأثیرگذار در حوزه صنعت را مورد توجه قرار داده و برای حل این مشکلات تدابیر لازم را به‌کار گیرد.

طاهره ترابی مهوش