شهرستان رزن با سهم 17 درصدی در تولید محصولات کشاورزی استان همدان از دیرباز سهم قابل توجهی به خود اختصاص داده، این شهرستان طی سنوات گذشته و حال با تولید 700 هزار تا یک میلیون تن انواع محصول کشاورزی رتبه نخست را در تولید برخی از محصولات همچون غلات و نیز کشت گیاهان دارویی همچون رازیانه از آن خود کرده است.
با این وجود طی یک دهه گذشته بخش کشاورزی به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین محورهای اقتصادی شهرستان رزن، با چالش‌های متعددی مواجه است که اصلی‌ترین آن‌ها بحران کم‌آبی است به نحوی که این موضوع پایداری در تولید را تا حد بسیار زیادی زیر سؤال برده به نحوی که میزان افت سطح آب‌های زیرزمینی در این منطقه سالانه حدود 1.2 متر گزارش شده که باعث بحرانی شدن وضعیت منابع آبی شده است.
بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا درخصوص آخرین وضعیت کشاورزی و چالش پیش رو و همچنین برنامه جهاد کشاورزی در این شهرستان را با علی بایگانه؛ مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان همدان و نیز سید ابوالحسن مصطفوی‌غمام؛ نماینده این شهرستان در خانه ملت گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
نماینده مردم رزن در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه متأسفانه طی سال‌های قبل خشک‌سالی از بخش‌هایی از شهرستان آغاز و امروز گریبان‌گیر کل شهرستان و روستاهای آن شده گفت: این موضوع در کم شدن درآمد کشاورزان بسیار مؤثر بوده است.
سید ابوالحسن ‌مصطفوی‌غمام با تأکید بر اینکه بست چاه‌های غیر مجاز نیز خود مزید بر علت شد که درآمد در حوزه کشاورزی روز به‌روز روند نزولی به خود بگیرد عنوان کرد: علاوه بر این متأسفانه طی سال جاری و گذشته نیز قطعی برق، فعالیت‌ چاه‌های مجاز را نیز زیر سؤال برد.
وی با تأکید بر اینکه متأسفانه امروز آنچه کشاورزی ما را نه‌تنها در شهرستان رزن بلکه در استان حتی بیش از خشک‌سالی با مشکل مواجه کرده، خام‌فروشی است، تشریح کرد: ما از عرصه صنعت کشاورزی در استان بی‌بهره‌ایم یعنی مواد اولیه در استان و شهرستان‌های مختلف همچون رزن تولید می‌شود اما بدون هیچگونه ارزش افزوده به به خارج از استان و سایر مناطق کشور انتقال یافته و آنجا بسته‌بندی و فرآوری شده و با ارزشی چندین برابری به استان بازمی‌گردد.
نماینده مردم رزن و درگزین در مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه درواقع ما از اصل اشتغال و سود به‌دلیل نداشتن صنعت در این بخش بی بهره‌ایم، تشریح کرد: متأسفانه در استان همدان هیچ اقدامی در این راستا نشده و هیچ اراده‌ای هم در این ارتباط وجود ندارد.
مصطفوی‌غمام با بیان اینکه امروز شهرستان رزن و به‌تبع آن استان همدان بیشترین تولید را در محصولاتی همچون سیب زمینی و رازیانه در کشور به خود اختصاص داده‌اند اما دریغ از وجود چند کارخانه، این در حالی است که مثلاً در حوزه محصولی همچون رازیانه استان همدان تولیدکننده 90 درصد این محصول در کشور است و قطب آن در شهرستان رزن قرار دارد عنوان کرد: تأسف‌بارتر اینکه ما حتی صنعت بسته‌بندی برای این محصول در شهرستان نداریم بنابراین این محصول به‌صورت خام از شهرستان و استان با کمترین ارزش افزوده خارج می‌شود.
وی با بیان اینکه متأسفانه مسئولان استان طی 45 سال گذشته هیچ اراده‌ای برای فراوری محصولات کشاورزی و استقرار صنایع نداشته‌اند عنوان کرد: برای مثال امروز دیگر جهاد کشاورزی را نمی‌توان یک نهاد کمک‌کننده به مردم دانست بلکه نقش آن به پلیس کشاورزی تغییر یافته؛ یعنی خودشان هیچ امکاناتی در اختیار کشاورزان قرار نداده‌اند اما به محض بروز کوچک‌ترین خطا، بر سر زمین حاضر شده و دست به تخریب و جریمه می‌زنند.
وی با ابراز اینکه اگر امروز جهاد کشاورزی نبود کشاورزان ما به‌مراتب راحت‌تر کار می‌کردند تصریح کرد: برای نمونه یکی از رویکردهایی که جهاد کشاورزی در خصوص بحران آب دنبال کرد، حمایت و اعطای تسهیلات به کشاورزانی بود که در عرصه احداث گلخانه ورود کرده‌اند حال می‌توانید از جهاد کشاورزی بپرسید که از ابتدای سال در شهرستان به چند نفر و چه کسی این تسهیلات را پرداخت کرده‌اند؟
نماینده مردم رزن و درگزین در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه متأسفانه هیچ اراده‌ای وجود ندارد تصریح کرد: بر این اساس با توجه به عدم تحرک و سنگ‌اندازی پیش پای کشاورزان توسط اداره مربوطه در استان، در این بخش ما نامه‌نگاری با وزارتخانه را آغاز کرده‌ایم.
مصطفوی‌غمام با ابراز اینکه در حال حاضر حتی برای کشت پاییز گازوئیل در اختیار کشاورزان قرار ندارد که بتوانند تراکتور‌های خود را روشن کنند تصریح کرد: آنچه مسلم است اینکه جهاد کشاورزی باید به‌دنبال احقاق حقوق کشاورزان بوده و در این مسیر جنگیده و برای تأمین اعتبارات مورد نیاز در رفت و آمد با وزارتخانه باشند نه اینکه منتظر بنشیند که اعتبارات لازم در اختیارشان قرار گیرد.
وی با انتقاد از رویکرد اداره کل جهاد کشاورزی استان در عدم پیگیری مسائل مرتبط با حوزه کشاورزی استان به‌ویژه شهرستان رزن تصریح کرد: مدیران مرتبط نباید یک جا نشسته و برای تزریق اعتبارات دعا کنند، بلکه باید خود به‌دنبال تأمین این اعتبارات از وزارتخانه باشند.
نماینده مردم رزن در خانه ملت با بیان اینکه ما دیگر به‌دلیل ناامید شدن از استان پیگیر مسائل در سطح ملی هستیم و تقریباً کار را در حوزه برخی محصولات همچون رازیانه آغاز کردیم تصریح کرد: این همکاری با تعامل با وزات کار و اداره تعاون در حال پیگیری است به نحوی که رایزنی برای تشکیل تعاونی و یک صندوق کشوری برای رازیانه‌کاران با عضویت 212 نفر پیش‌بینی شده و کار تا حد بسیار زیادی پیش رفته است.
مصطفوی‌غمام هدف از استقرار این تعاونی و صندوق را جلب مشارکت برای استقرار صنایع فرآوری و تبدیلی این محصول اعلام کرد و افزود: سالانه بالغ بر دو هزار و 600 تن رازیانه در شهرستان رزن تولید می‌شود که با استقرار صنایع یقیناً شاهد تولید ثروت در شهرستان بوده و رونق اشتغال‌زایی را در پی خواهد داشت چراکه امروز محصول ما در نبود صنایع فرآوری به‌صورت خام به کشور ترکیه صادر شده و روغن آن با 17 برابر قیمت خام آن به کشور بازگردانده می‌شود.
وی با اشاره به بحران آب و چالش پیش روی کشاورزان در این زمینه عنوان کرد: یکی از رویکردها در مدیریت آب، حمایت از فعالیت‌های گلخانه‌ای است که متأسفانه سال جاری در این زمینه نیز جهاد کشاورزی به‌دنبال بهانه نبود پول کاری پی نبرده عنوان کرد: مصداق در این زمینه بسیار است اما تنها در این فقره یکی از کشاورزان ما کلیه زندگی خود را برای احداث یک گلخانه 36 هکتاری گذاشته و قرار بود اردیبشهت‌ماه سال جاری به او تسهیلاتی در این بخش پرداخت شود اما یک ریال به او پرداخت نشده است.
وی درخصوص اصلاح الگوی کشت نیز گفت: سؤال من این است که مگر کسی به‌جز جهاد کشاورزی باید این موضوع را از طریق معرفی نوع گونه و اعطای تسهیلات و غیره در شهرستان دنبال کند؟
این مسئول ادامه داد: متأسفانه وقتی جهاد در بدیهی‌ترین خدمات یعنی اختصاص کود و سم نمی‌تواند آنگونه که باید عمل کند، ما از او به‌عنوان نهاد متولی در عرصه اصلاح الگوی کشت چه انتظاری می‌توانیم داشته باشیم.
در ادامه مدیر امور زارعت جهاد کشاورزی استان همدان اظهار کرد: در خصوص بارش‌ها و تأثیر آن در کاهش بهره‌وری محصولات کشاورزی شهرستان و استان همدان باید بگویم این موضوع طی سال زراعی جاری و گذشته، علت اصلی کاهش بهره‌وری محسوب نمی‌شود زیرا گرچه بارش پاییزی خوبی نداشتیم اما خوشبختانه بارش‌ها اواخر زمستان و بهار بد نبود و همدان از نظر بارشی جزو استان‌هایی به‌شمار می‌رفت که نسبت به سنوات قبل شاهد روند مثبت شده بود.
علی بایگانه با تأکید بر اینکه شاید در پراکنش بارش به‌ویژه در فصل پاییز با مشکل مواجه بودیم اما درمجموع میزان بارش‌ها منجر به تولید مناسب محصول شد به نحوی که سال گذشته برای نخستین‌بار در طول تاریخ کشاورزی رکورد تولید گندم در استان را شکستیم و در این بین شهرستان رزن نیز عملکرد بسیار خوبی داشت افزود: به نحوی که در این زمینه استانِ ششم کشور شدیم.
وی در پاسخ به این پرسش که در استان رویکرد دنبال‌شده برای الگوی کشت در محصولات زراعی به‌ویژه در شهرستان رزن چه بوده؟ اظهار کرد: سال جاری سال سوم اجرای برنامه الگوی کشت را در دستور کار داریم؛ بنابراین اجرای هرچه بهتر برنامه الگوی کشت محصولات زراعی که از طریق وزارتخانه به ما ابلاغ شده، اصلی‌ترین رویکردی است که در استان و شهرستان‌ها دنبال می‌شود.
وی با تأکید بر اینکه در برنامه اصلاح الگوی کشت اجرای برخی پروژه‌ها در دستور کار قرار دارد عنوان کرد: یکی از برنامه‌های اجرای طرح جهش تولید در دیمزارها که به‌عنوان یکی از پروژه‌های ملی و در زیرمجموعه الگوی کشت به ما ابلاغ شده و ما این موضوع را در کلیه شهرستان‌ها به‌ویژه رزن با قدرت در حال پیش بردن هستیم.
مدیر امور زراعت جهاد کشاورزی استان همدان با ابراز اینکه در اجرای طرح عرصه‌های دیم تحت پوشش قرار می‌گیرند، تصریح کرد: از طریق اجرای این طرح جدید سعی کردیم کشت گیاهان تناوبی را در کلیه اراضی دیم استان و شهرستان رزن توسعه دهیم.
بایگانه توضیح داد: در این طرح کشت گیاهان تناوبی مثل حبوبات، گیاهان علوفه‌ای، دانه‌های روغنی و گیاهان دارویی به‌طور جدی دنبال شده و در رزن نیز با دقت نظر بیشتری بنا به محدودیت‌ها دنبال می‌شود.
وی با بیان اینکه خوشبختانه در خصوص توسعه کشت محصولات تناوبی عملکرد خوبی را در شهرستان رزن طی دو سال گذشته داشتیم به نحوی که اجرای آن تنها در مبحث تناوب (فارغ از موضوع غلات) در 11 هزار هکتار از اراضی دیم این شهرستان محقق شد، افزود: برنامه ما در غلات نزدیک به 60 هزار هکتار از اراضی این این شهرستان بود که خوشبختانه در این زمینه شاهد تحقق 100 درصدی بودیم.
وی با تأکید بر اینکه برای توسعه کشت تناوبی هنوز فرصت و ظرفیت بسیار بالاست اما چون آشنایی لازم با این نوع کشت وجود ندارد با برخی مقاومت‌ها از سوی کشاورزان مواجهیم خاطرنشان کرد: برنامه سال جاری در خصوص غلات مشابه سال گذشته در شهرستان رزن 60 هزار هکتار و در توسعه کشت تناوبی بالغ بر 25 هزار هکتار است.
مدیر امور زراعت جهاد کشاورزی استان همدان با اشاره به رویکردی که در اراضی آبی شهرستان رزن با درنظر گرفتن طرح الگوی کشت دنبال شده نیز تشریح کرد: در این بخش ما به‌دنبال ارائه گونه‌های کم‌آب‌بر به جای محصولات پرآب‌بر همچون سیب زمینی و چغندر هستیم؛ البته طبق دستورالعمل ابلاغی برای کشت سیب زمینی چون ما در استان همدان قطب تولید این محصول هستیم طبق برنامه از ما ثبات در سطح زیر کشت خواسته شده بود نه کاهش؛ بنابراین سعی ما نیز در این زمینه به حفظ شرایط موجود معطوف شد اما بنا به دلایلی همچون دمای بالای هوا و قطعی برق، عملکردمان تا حدی نسبت به سال‌های قبل ضعیف بود البته با تکیه بر تخصص و تجربه سیب‌زمینی‌کاران استان به عدد تعهدشده یعنی حدود 850 هزار تن در استان رسیدیم.
بایگانه افزود: در مورد محصول چغندر قند نیز تلاش کردیم که سطح زیر کشت را به برنامه خواسته‌شده محدود کنیم که خوشبختانه در این زمینه بیشتر شهرستان‌ها ازجمله رزن جزو شهرستان‌های موفق در این زمینه بودند.
وی با بیان اینکه در این زمینه یکی از برنامه‌هایی که ما به کشاورزان اطلاع‌رسانی می‌کنیم این است که برای مدیریت مصرف آب و خاک باید به برنامه الگوی کشت ارائه‌شده از سوی ما عمل کنند تا مدیریت آب در کشاورزی محقق شده و در خرید محصول از آن‌ها مشکلی پیش نیاید، ابراز کرد: اگر کشاورزان هر شهرستانی این هماهنگی را با ما نداشته باشند متأسفانه در تحویل محصولات ازجمله محصولات آب‌بری همچون چغندر قند به کارخانه‌ها، با مشکل مواجه می‌شوند.
وی با اشاره به اینکه موضوع ترویج گیاهان علوفه کم‌آب‌بر نیز یکی دیگر از کارهایی است که ما در حال دنبال کردن آن هستیم تشریح کرد: امروز یونجه به‌عنوان یک گونه علوفه‌ای پرآب‌بر ویژند استان است اما بنا به آب‌بر بودن ما به‌دنبال معرفی گونه‌های علوفه‌ای جدید کم‌آب‌بر هستیم بنابراین این موضوع باید توسط رسانه‌ها به کشاورزان اطلاع‌رسانی شود.
مدیر امور زراعت جهاد کشاورزی استان با تأکید بر اینکه جهاد کشاورزی از کشت چنین محصولاتی حمایت می‌کند اما برای رسیدن به موفقیت نیاز به استقبال کشاورزان و مشارکت آن‌ها هستیم، تشریح کرد: ازجمله این گونه‌ها می‌توان به ارزن، سورگوم علوفه‌ای و نخود علوفه‌ای اشاره کرد.
بایگانه با اشاره به اینکه خوشبختانه کشت گونه‌ای همچون نخود علوفه‌ای در دیمزارها و اراضی آبی امکان‌پذیر است افزود: خوشبختانه در حال حاضر برای کشت نخود علوفه اقدام کرده و عملکرد خوبی را نیز شاهد هستیم؛ بنابراین می‌توان این گونه جایگزین مناسبی برای محصولی همچون یونجه باشد البته هماهنگی‌های لازم برای خرید محصول و فراهم کردن بازار این محصولات نیز در راستای حمایت از کشاورزان از طریق تعامل تشکل‌ها و غیره در دست پیگیری است.
وی در پاسخ به این پرسش که یکی از مسائلی که کشاورزان رزنی مطرح می‌کنند کمبود تجهیزات و مدرن بودن این تجهیزات هست، آیا حمایت خاصی در این عرصه صورت می‌پذیرد؟ تشریح کرد: در خصوص مکانیزاسیون کشاورزی خط اعتباری برای پیشتیبانی از کشاورزان برای خرید و به‌روزرسانی ماشین‌آلات و تجهیزات پیش‌بینی شده بنابراین در صورت تأیید کارشناسان، این تسهیلات با معرفی به بانک در اختیار کشاورزان قرار داده می‌شود.
مدیر امور زراعت جهاد کشاورزی استان همدان ادامه داد: البته حمایت‌های ما در طرح جهش تولید در دیمزارها، در صورت عقد قرارداد کشاورزان با ما نیز ضمن تخفیف بیمه‌ای و اعطای کود و سموم خاص رایگان معطوف به تأمین تسهیلات برای خرید ماشین‌آلات می‌شود که این فرصت برای کشاورزان رزنی نیز موجود است.

طاهره ترابی مهوش