جنگل‌های بلوط ایلام، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین و ارزشمندترین جنگل‌های زاگرس، سال‌هاست که تحت فشار تغییرات اقلیمی، بهره‌برداری غیرمجاز و چرای بی‌رویه دام‌ها در معرض خطر تخریب قرار گرفته‌اند.
این جنگل‌ها علاوه بر تأمین زیستگاه برای گونه‌های متنوع گیاهی و جانوری، نقشی حیاتی در کنترل فرسایش خاک و حفظ منابع آبی منطقه دارند.
بااین‌حال، امیدواری‌ها برای احیای این اکوسیستم بی‌بدیل رو به افزایش است. کاشت دانه بلوط به‌عنوان یک راه‌حل پایدار و اقتصادی مورد توجه قرار گرفته و پروژه‌های مختلفی در سطح منطقه آغاز شده است.
در این گزارش، تلاش‌های محلی و ملی برای بازسازی جنگل‌های بلوط ایلام مورد بررسی قرار گرفته است.
در این راستا کارشناس جنگل‌داری در گقت‌وگو با رسانه درباره روش کاشت دانه بلوط توضیح می‌دهد: روش کاشت دانه بلوط یکی از کم‌هزینه‌ترین و مؤثرترین راهکارها برای بازسازی جنگل‌های تخریب‌شده است.
سمانه نظری ادامه داد: در این روش، دانه‌های بلوط که از درختان سالم و بالغ جمع‌آوری می‌شوند، به‌صورت دستی یا با استفاده از فناوری‌های جدید مانند پهپادها در زمین کاشته می‌شوند.
وی افزود: یکی از مزایای این روش، سازگاری کامل دانه‌ها با شرایط اقلیمی منطقه است. بلوط‌های ایلام به‌طور طبیعی با خشکی و خاک‌های فقیر منطقه سازگار شده‌اند، اما موفقیت این پروژه‌ها نیازمند مشارکت جوامع محلی و همکاری مستمر دولت است.
*چالش‌های پیش روی احیا
مشکلات متعددی همچنان گریبان‌گیر پروژه‌های احیای جنگل در ایلام است.
نظری معتقد است که چرای بی‌رویه دام‌ها و بهره‌برداری غیرقانونی از درختان، بزرگ‌ترین تهدیدها برای جوانه‌های تازه‌ کاشته‌شده هستند. علاوه بر این، کمبود بودجه و نیروی متخصص نیز از دیگر موانع اجرایی محسوب می‌شوند.
دوستدار محیط‌زیست و عضو انجمن طبیعت‌دوستان ایلام، که به‌عنوان داوطلب در چندین پروژه کاشت دانه بلوط در ایلام شرکت کرده است، بر اهمیت آموزش و جلب مشارکت مردمی تأکید می‌کند.
علی محمدی می‌گوید: مردم محلی نقش کلیدی در حفاظت از جنگل‌های بلوط دارند. ما در انجمن خود تلاش می‌کنیم تا روستاییان را آموزش دهیم که به‌جای چرای دام در مناطق جنگلی، از روش‌های جایگزین برای تأمین معیشت خود استفاده کنند.
وی ادامه داد: کاشت دانه بلوط یک فعالیت ساده است، اما زمانی نتیجه‌بخش خواهد بود که مردم حس مسئولیت نسبت به این درختان پیدا کنند، متأسفانه برخی هنوز به ارزش واقعی جنگل‌ها واقف نیستند.
*تکنیک‌های مدرن برای احیا
پیشرفت‌های فناوری نیز به کمک احیای جنگل‌های بلوط آمده است. استفاده از پهپادها برای بذرپاشی در مناطق صعب‌العبور و طراحی روش‌های علمی برای انتخاب محل کاشت، کارآمدی این پروژه‌ها را افزایش داده است.
بااین‌حال، متخصصان معتقدند که نظارت مداوم و حفاظت از نهال‌های جوان، از اقدامات اولیه کاشت مهم‌تر است.
رضا کرمی کارشناس محیط‌زیست و مشاور پروژه‌های احیا که تجربه همکاری با چندین پروژه جنگل‌کاری در ایلام را دارد، درباره اهمیت پایش علمی پروژه‌ها می‌گوید: کاشت دانه بلوط تنها آغاز راه است. برای اطمینان از موفقیت، باید شرایط خاک، رطوبت و تأثیر عوامل انسانی به‌طور مستمر پایش شوند.
رضا کرمی تصریح کرد: همچنین، باید از گونه‌های بومی بلوط استفاده شود که با اکوسیستم منطقه سازگار باشند.
وی اضافه کرد: پروژه‌های جنگل‌کاری باید با برنامه‌ریزی بلندمدت انجام شوند و حمایت مالی و قانونی از این طرح‌ها ضروری است. بدون نظارت و بودجه کافی، بسیاری از این نهال‌ها شانس رشد نخواهند داشت.
*آینده جنگل‌های بلوط ایلام
باوجود چالش‌ها، تلاش‌های جمعی برای احیای جنگل‌های بلوط ایلام همچنان ادامه دارد. بسیاری از متخصصان و علاقه‌مندان به طبیعت امیدوارند که با افزایش آگاهی عمومی، همکاری جوامع محلی و بهره‌گیری از روش‌های نوین، بتوان بخش قابل‌توجهی از این جنگل‌ها را بازسازی کرد.
احیای جنگل‌های بلوط ایلام نه‌تنها اقدامی ضروری برای حفاظت از تنوع زیستی و منابع طبیعی است، بلکه می‌تواند تأثیرات مثبتی بر کاهش فرسایش خاک، ذخیره‌سازی آب و بهبود معیشت جوامع محلی داشته باشد.
برای تحقق این هدف، همکاری همه‌جانبه بین دولت، سازمان‌های مردم‌نهاد و افراد بومی حیاتی است. جنگل‌های بلوط، به‌عنوان میراث طبیعی ایران، نیازمند توجه و تلاش بیشتر هستند تا برای نسل‌های آینده حفظ شوند.